Εκκλησίες εν μέσω κορωνοϊού: Αναγκαιότητα και πράξη

Του Γιώργου Κάρουλλα*

Ουδείς σήμερα μπορεί αν αμφισβητήσει έστω και στο ελάχιστο τη μέχρι τώρα αδιαμφισβήτητή πετυχημένη διαχείριση στην οποία προβαίνει το Υπουργείο Υγείας και γενικά η κυβέρνηση με τη συνδρομή της νομοθετικής εξουσίας κατόπι των εισηγήσεων της επιστημονικής ομάδας για την αντιμετώπιση της πανδημίας και οφείλουμε ένα μεγάλο εύγε για την άξια αυτή προσπάθεια. Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε τη σώφρονα στάση της λήψης των μέτρων εξαρχής από τον Αρχιεπίσκοπο και της πλειοψηφίας των ιεραρχών.

Το γεγονός αυτό απέτρεψε την πιθανή διάδοση του ιού, η οποία θα μπορούσε να συμβεί από την συναναστροφή των πιστών μεταξύ τους εντός του ναού. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η κατάσταση στη Λαύρα του Κιέβου, όπου ενενήντα περίπου μοναχοί ασθένησαν και τρεις ήδη πέθαναν. Εξάλλου η σταθεροποίηση των αριθμών στην Κύπρο και η πτωτική τάση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων που παρατηρείται επιβεβαιώνει την πιο πάνω θέση και διαμορφώνει το πλαίσιο για την εξαγωγή ασφαλούς συμπεράσματος της σταδιακής χαλάρωσης των περιοριστικών μέτρων.

Στη βάση αυτή το κράτος έχει προχωρήσει στην ετοιμασία εισήγησης για ενδεχόμενη σταδιακή χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων η οποία και είναι αναγκαία για την επιβίωσή μας τόσο ως κοινωνία όσο και ως οικονομία μετά από την παρατεταμένη και απόλυτα δικαιολογημένη καραντίνα για σπάσιμο της μεταδοτικής αλυσίδας. Το γενικό συμπέρασμα με βάση τα δημοσιεύματα που σχολιάζει η κοινωνία είναι ότι για κάποια φάση πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον φόβο της μετάδοσης του ιού και τη λειτουργία της κοινωνίας και της οικονομίας στη βάση αυστηρών μέτρων προστασίας, και αυτό για όσο χρειαστεί, μέχρι την οριστική απεξάρτηση από τον ιο και επακόλουθα από τα μέτρα.

Μια από τις πτυχές η οποία επηρεάστηκε ήταν και αυτή της προσέλευσης στις εκκλησίες. Μέχρι τώρα έχει παρατηρηθεί η πλήρης σχεδόν συμμόρφωση στα μέτρα του κράτους και αυτό είναι επιβεβαιωμένο μέσα και από τις σχετικές προβολές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο έχουμε βιώσει και περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με όλα τα επακόλουθα κατασταλτικά, ποινικά ή εξώδικα μέτρα. Οι δύο αυτές τάσεις έχουν αναντίλεκτα διαμορφώσει σχολές σκέψης μέσα στην ίδια την εκκλησία η κάθε μια με αγνές προθέσεις διαφύλαξης της πίστης, και δεν εννοώ μόνο ανάμεσα στους Ιεράρχες, αλλά κυρίως μέσα στο χριστεπώνυμο πλήρωμα της Εκκλησίας. Ενδεχομένως, επίσης, με τα όσα βιώνουμε τις μέρες αυτές, να αναπτυχθεί και το φαινόμενο του θρησκευτικού φανατισμού ανάμεσα στον πληθυσμό με όλα τα αρνητικά που μπορεί να έχει για την κοινωνία μας μια τέτοια δυσμενής εξέλιξη με κύριο ενδεχόμενο απότοκο τη δημιουργία κοινωνικών και πολιτικών αναστατώσεων και ίσως και συνέχιση φαινομένων προσπαθειών υπερίσχυσης της όποια θέσης σε βάρος τελικά της συλλογικής προσπάθειας αντιμετώπισης της πανδημίας.

Επειδή θεωρώ ότι η πετυχημένη διαχείριση πρέπει να συνεχιστεί και να αποφευχθεί η ένταση των φαινομένων που περιγράφω πιο πάνω το άνοιγμα των εκκλησιών πρέπει να συμπεριληφθεί, υπό όρους, στη σταδιακή χαλάρωση των μέτρων, πρόταση η οποία διαβιβάστηκε από τον Πρόεδρο του Δημοκρατικού Συναγερμού κ. Αβέρωφ Νεοφύτου στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Η εξέλιξη αυτή θα επιφέρει ηρεμία ανάμεσα στον πληθυσμό και πιο ειδικά ανάμεσα στο χριστεπώνυμο πλήρωμα μακρυά από το όποιο συναίσθημα αλλά με όρους πραγματιστικούς να προσφερθεί η δυνατότητα μερικής προσέλευσης πιστών στις εκκλησίες μας.

Επίσης είναι άξιο να αναφερθεί ότι μέσα από τις προβολές των ιερών ακολουθιών τις μέρες αυτές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει διαφανεί, και αυτό τεκμηριώνεται ποσοτικά, ο μεγάλος αριθμός πιστών που παρακολουθούν διαδικτυακά, ο οποίος φτάνει μέχρι και δεκάδες χιλιάδες σε κάποιες περιπτώσεις. Η διαπίστωση αυτή αποδεικνύει περίτρανα την ανάγκη που έχουν οι πιστοί, κατατάσσοντας την ανάγκη αυτή σε πρωταρχική, σε “είδος πρώτης ανάγκης” την απόδοση ευχαριστίας στον Θεό και την πιστή προσήλωση του λαού μας στην πίστη μας.

Έχοντας κατά νου τα πιο πάνω έχω την ταπεινή άποψη ότι υπάρχει τρόπος να λειτουργήσουν οι εκκλησίες, με την παρουσία πιστών, μέσα από την εφαρμογή απαραίτητων μέτρων προστασίας. Για τον σκοπό αυτό θεωρούμε αναγκαίο όπως το κράτος προχωρήσει άμεσα στη συμπερίληψη του σταδιακού ανοίγματος των εκκλησιών για πιστούς από την πρώτη φάση χαλάρωσης των μέτρων. Αυτό κατά τη γνώμη μας είναι εφικτό με τη λήψη προληπτικών μέτρων εκμηδενισμού της μεταδοτικότητας του ιού μέσα στους ιερούς ναούς στο πρότυπο που το κράτος θα επιβάλει. Στο σημείο που έχουμε φτάσει με τον περιορισμό του ιού χάρη στις θυσίες όλων μας και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο κίνδυνος μετάδοσης πάντα θα υπάρχει και ότι δεν μπορούμε να έχουμε επ άπειρον τα πάντα κλειστά. Στη φάση αυτή αναγνωρίζουμε την ανάγκη συνέχισης των προσπαθειών πρόληψης αλλά και το ότι η ζωή πρέπει να συνεχιστεί και ότι πρέπει να συνυπάρξουμε με τον ιό μέσα από αυστηρά μέτρα προστασίας διαφυλάσσοντας και την υγεία των πιστών και την πίστη μας.

Πιο συγκεκριμένα σας εισηγούμαι όπως σε κάθε ναό μπορούν να γίνονται ρυθμίσεις για την αποσυμφόρηση της προσέλευσης. Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί με διάφορους τρόπους ανάλογα με το δυναμικό του προσωπικού του κάθε ναού και του πληθυσμού των πιστών κάθε ενορίας. Μπορεί δηλαδή να γίνονται λειτουργίες καθημερινά ή μέρα παρά ημέρα έτσι που να δίνεται δυνατότητα αποσυμφόρησης παρά με μια μόνο λειτουργία την εβδομάδα. Ιεροί ναοί επίσης που έχουν τη δυνατότητα να μπορούν να λειτουργούν περισσότερο από μια φορά την ημέρα, ειδικά τα Σάββατα και τις Κυριακές να έχουν την ευκαιρία να το πράττουν. Μπορεί επίσης κάθε ναός να παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης των ακολουθιών από τον περίβολο του ναού στη βάση μέτρων όπως θα εξηγηθεί και πιο κάτω ή όπως το κράτος ήθελε να επιβάλει. Επιπλέον, επειδή μπαίνουμε σε καλοκαιρινή περίοδο μπορεί να γίνει προτροπή για υπαίθριες λειτουργίες, τηρουμένων βέβαια και πάλι των πιο κάτω μέτρων.

Είναι επίσης εισήγησή μας να γίνει σύσταση προς τους ηλικιωμένους και στα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες να μην προσέρχονται ή να μένουν εκτός του ναού.

Επιπλέον, για την ομαλή λειτουργία του κάθε ναού εισηγούμαι τα πιο κάτω έτσι ώστε να διασφαλιστεί και η υγεία των πιστών αλλά και η πίστη μας:

Α. Πριν τη λειτουργία του ναού

Πριν τη λειτουργία του ναού υπό τις νέες συνθήκες και για την ομαλότερη και ασφαλέστερη επαναλειτουργία των ναών εισηγούμαστε να γίνει προετοιμασία του χώρου με τα πιο κάτω:

1. Απολύμανση. Είναι αναγκαίο να γίνονται οι απαραίτητες περιοδικές απολυμάνσεις στη βάση σχετικού πρωτοκόλλου και πιστοποιημένων απολυμαντικών που θα συμφωνηθεί, τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού χώρου του ναού με τη συνεργασία και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης
2. Σήμανση. Να γίνει η απαραίτητη σήμανση στο πάτωμα εντός του ναού, στο δάπεδο εκτός του ναού, για την τήρηση αποστάσεων, στα καθίσματα που θα χρησιμοποιούνται και στις εισόδους και εξόδους
3. Σήμανση καθισμάτων. Να γίνει σήμανση των καθισμάτων που θα χρησιμοποιούνται στη βάση των κριτηρίων από την επιστημονική επιτροπή καθώς και για την απολύμανσή τους μετά την κάθε ακολουθία.
4. Προμήθεια ειδών. Η κάθε εκκλησιαστική επιτροπή να μεριμνήσει για την προμήθεια των αναγκαίων ειδών προστασίας όπως απολυμαντικά, μάσκες, γάντια, χαρτομάντηλα μιας χρήσης, σηματοδότες, πλαστικές ταινίες κά.
5. Καθορισμός μέγιστης ποσοτικής συμμετοχής πιστών. Όσον αφορά την προσέλευση των πιστών στον κάθε ναό αυτή να γίνεται κατά αναλογία του χώρου, με βάση τα τετραγωνικά μέτρα, όπως θα ορίσει η επιστημονική επιτροπή. Ο αριθμός της προσέλευσης να ορίζεται με αφαίρεση των συμμετεχόντων στη λειτουργία δηλαδή του ιερέα ή των ιερέων ή Επισκόπου, των ιεροψαλτών, των νεωκόρων και όσων ατόμων είναι αναγκαία για την κάθε ακολουθία.
6. Ετοιμασία προγράμματος ακολουθιών. Ο προϊστάμενος κάθε ναού σε συνεργασία με τους λοιπούς εμπλεκόμενους ετοιμάζει πρόγραμμα ιερών ακολουθιών το οποίο κοινοποιεί στην οικεία Μητρόπολη για έγκριση και ανακοίνωση. Το πρόγραμμα αυτό να συνοδεύεται από την ανακοίνωση των μέτρων προστασίας που θα λαμβάνονται τόσο για τον μέγιστο αριθμό συμμετοχής όσο και οδηγίες για την πρόληψη μετάδοσης.
7. Ρύθμιση της προσέλευσης. Επειδή ενδέχεται να παρατηρείται συνάθροιση εκτός των ναών για προσέλευση στις ιερές ακολουθίες και να αυξάνονται έτσι οι μετακινήσεις η εκκλησιαστική επιτροπή του ναού να προβεί στις πιο κάτω ρυθμίσεις:
   • ενημέρωση των πιστών με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων μέσων για τον μέγιστο αριθμό των πιστών που μπορούν να συμμετέχουν και των προστατευτικών μέτρων καθώς και του προγράμματος ακολουθιών και
   • λειτουργία κεντρικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας από τις Μητροπόλεις με ιστοχώρο για τον κάθε ναό ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλου τρόπου δήλωσης για συμμετοχή στις ιερές ακολουθίες. Με τον τρόπο αυτό θα ελεχθεί ακόμα περισσότερο η μείωση των μετακινήσεων αφού ο πολίτης θα ενημερώνεται για τη δυνατότητα συμμετοχής.
8. Καθορισμός εισόδων και εξόδων που θα χρησιμοποιούνται και αποκλεισμός εισόδων και εξόδων που δεν θα χρησιμοποιούνται. Επειδή όλοι οι ναοί διαθέτουν τρεις και πλέον εισόδους (3 συν μία ή δύο στο ιερό), να γίνεται αποκλεισμός όλων των εισόδων πλην μίας. 9. Έγκριση λειτουργίας του ναού. Όταν τα πιο πάνω υλοποιηθούν τότε και μόνο ο προϊστάμενος του κάθε ναού να απευθύνεται στην οικεία Μητρόπολη για ενημέρωση των αρμοδίων υπηρεσιών του κράτους για επιθεώρηση και έγκριση.

Β. Κατά τη λειτουργία του ναού

1. Είσοδος στο εσωτερικό του ναού
   • Είσοδος στον ναό. Από την είσοδο της εκκλησίας ο κάθε πιστός θα εισέρχεται ένας ένας, τηρώντας τις νενομισμένες αποστάσεις εκτός του ναού. Να γίνει σηματοδότηση στο εξωτερικό του ναού για την τήρηση των νενομισμένων αποστάσεων.
   • Έλεγχος της ταυτότητας. Με τη μέριμνα του προϊσταμένου του κάθε ναού να γίνεται έλεγχος της ταυτότητας των πιστών με βάση τη δήλωση συμμετοχής, όπως περιεγράφηκε πιο πάνω.
   • Θερμομέτρηση. Με ευθύνη των εκκλησιαστικών επιτροπών να γίνεται θερμομέτρηση πριν από την είσοδο του οποιουδήποτε στον ναό, σε σημείο πριν την είσοδο.
   • Χρήση γαντιών. Να προσφέρονται γάντια καθαρά με ευθύνη και μέριμνα της εκκλησίας, και θα τα βάζουν όλοι υποχρεωτικά. Αυτά να δίνονται σε σημείο πριν από την είσοδο.
   • Προστατευτικές μάσκες. Να προσφέρεται στον καθένα μία προστατευτική χειρουργική μάσκα την οποία θα φέρει υποχρεωτικά όποιος εισέρχεται στον ναό. Η προμήθεια των μασκών να γίνεται με ευθύνη της κάθε εκκλησιαστικής επιτροπής και με την εποπτεία της κάθε Μητρόπολης.
   • Χρήση αντισηπτικού. Στην είσοδο να προσφέρεται αντισηπτικό και να βάζουν όσοι εισέρχονται στον ναό.
2. Κίνηση μέσα στον Ναό: Μόλις ο πιστός εισέλθει στην Εκκλησία με βάση τα πιο πάνω που έχουν αναφερθεί θα μπορεί (όχι υποχρεωτικά) να γίνεται το άναμμα του κεριού, θα μπορεί να προσκυνά (όχι υποχρεωτικά) ή να προβαίνει σε κλίση του κεφαλιού στην εικόνα του Χριστού και της Παναγίαςη οποία να είναι καλυμμένη με γυάλινη ή πλαστική μεμβράνη. Οι εικόνες θα έχουν μπροστά γυαλί και θα καθαρίζονται με αντισηπτικό που θα προταθεί από το Υπουργείο Υγείας, (πριν προσκυνήσει ο πιστός) και θα του υποδεικνύει ο εκκλησιαστικός επίτροπος που θα καθίσει.
   Η μετακίνηση των πιστών εντός του ναού για προσκύνημα να απαγορεύεται.
3. Λήψη της Θείας Κοινωνίας: Την ώρα της Θείας Κοινωνίας, με τη μέριμνα και ευθύνη της εκκλησιαστικής επιτροπής, θα φροντίζει ένας απο του επιτρόπους του ναού να βάζει τους πιστούς σε σειρά με απόσταση δύο μέτρων (στη βάση σήμανση στο πάτωμα) και ένας ένας θα έρχεται να μεταλαμβάνει και να παίρνει το αντίδωρο του το οποίο θα είναι τυλιγμένο με χαρτομάντηλο (ή θα το παίρνει ο ίδιος ή θα του το δίνει ένας υπεύθυνος της εκκλησίας).
4. Έξοδος από το εσωτερικό του ναού: Όπως είναι σημαντικό να λαμβάνονται μέτρα για την είσοδο των πιστών στον ναό άλλο τόσο σημαντικό είναι να λειτουργούν μέτρα για την ομαλή έξοδο από τον ναό στη βάση συγκεκριμένων προφυλάξεων. Για τον σκοπό αυτό εισηγούμαστε:
   1. Χρήση όλων των προσφερόμενων εξόδων. Οι είσοδοι, πλην μίας, που ήταν κλειστές κατά την είσοδο να ανοίγονται. Οι Εκκλησιαστικοί Επίτροποι να αναλάβουν να ελέγχουν την έξοδο των πιστών. Αυτό εξυπακούει την ομαλή έξοδο από κάθε διάζωμα ή σειρά καθισμάτων από συγκεκριμένη έξοδο που θα υποδεικνύεται από τον ιερέα μετά την απόλυση. Η έξοδος του κάθε πιστού από τον ναό να γίνεται από την πλησιέστερη έξοδο η οποία βρίσκεται στο κάθισμά του. Οι πιστοί να ενημερώνονται για την τήρηση της απόστασης των δύο μέτρων από τον προηγούμενο και επόμενο πιστό. Το προσωπικό του ναού συμπεριλαμβανομένου και του ιερέα να εξέρχεται απο τις εξόδους των ιερών έτσι να μην έρχονται σε επαφή με τους πιστούς
5. Συμμετοχή πιστών εκτός του εσωτερικού του ναού: Σε περίπτωση που πιστός δεν θέλει να εισέλθει στον ναό να υπάρχει η πρόνοια παρουσίας κόσμου και στον περίβολο του ναού πάλι στη βάση συγκεκριμένων προϋποθέσεων που μπορεί να είναι:
   • Να προσφέρεται αντισηπτικό – γάντια – μάσκες από την εκκλησιαστική επιτροπή.
   • Να τοποθετηθούν καθίσματα στο προαύλιο του ναού με απόσταση δύο μέτρα η μια από την άλλη,.
   • Να λειτουργούν τα ηχεία εξωτερικού χώρου για να ακούνε οι πιστοί την λειτουργία.
   • Να υπάρχει ειδικός χώρος έξω σε περίπτωση που θέλουν οι πιστοί να ανάψουν το κερί τους πάλι στη βάση αποστάσεων και σήμανσης.
   • Να βγαίνει ο Ιερέας στην είσοδο του ναού, την ώρα της Θείας Κοινωνίας, για να κοινωνά τους πιστούς.

Αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα

Το αντίδωρο να ετοιμάζεται από συγκεκριμένο άτομο το οποίο να φέρει γάντια και μάσκα. Αυτό να προσφέρεται σε σακουλάκια μιας χρήσης ή να είναι τυλιγμένο σε χαρτομάντηλα.

Κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας να υπάρχουν άτομα από το προσωπικό της εκκλησίας οι οποίοι να βρίσκονται έξω από τον ναό για να επιβάλλουν την τήρηση των μέτρων.

Όσον αφορά τα εξωκλήσια, η λειτουργία τους να διέπεται από τα πιο πάνω μέτρα και η λειτουργία τους να εγκρίνεται όπως γίνεται εισήγηση πιο πάνω.

Οι εκκλησιαστικοί επιτρόποι να μεριμνούν για την τήρηση των μέτρων αυτών κατά τη διάρκεια των ακολουθιών.

Όσον αφορά τις κηδείες και Μυστήρια, πάλι τηρουμένων των πιο πάνω να πραγματοποιούνται στη βάση κώδικα που θα αποφασίσει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου.

Τέλος, κατά την άποψη μου το ενδεχόμενο του ανοίγματος των εκκλησιών εν μέσω κορονοϊού πρέπει να τύχει της δέουσας προσοχής πέρα από την ύψιστης θεολογικής σημασίας στόχος πρέπει να είναι με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων, οι πιστοί να μπορούν να πηγαίνουν στην εκκλησία, χωρίς να παραβιάζουν τα διατάγματα και κυρίως χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους.

*Γιώργος Κάρουλλας, Βουλευτής ΔΗΣΥ Αμμοχώστου
Μέλος Θρονικής Επιτροπής Ιεράς Μητρόπολης Κωνσταντίας – Αμμοχώστου