Τέλος εποχής ή έλεγχος πραγματικότητας

Άποψη του Αντώνη Αντωνίου

Στιγμιότυπο 2020 04 04 21.27.32 Coronavirus, Νέα Αμμοχώστου

Αρχές του 2020 λίγα γνωρίζαμε για τον ιό που σήμερα σπέρνει πανικό σε ολόκληρη την υφήλιο. Εκ του ασφαλούς θεωρήσαμε ότι η Κίνα, με επίκεντρο την επαρχία Χουπέι, θα πάλευε μόνη της αυτή την τότε “ακουστή” ασθένεια και πιθανόν οι μόνες παρενέργειες θα γίνονταν αισθητές στην Ευρώπη λόγο της αντίδρασης των αγορών.

Παρακολουθούσαμε από τις ειδήσεις ανθρώπους “φυλακισμένους’ σε διαμερίσματα πολυκατοικιών να τραγουδάνε από τα μπαλκόνια για εμψύχωση όσων είχαν τότε παραμείνει έγκλειστοι σε διαμερίσματα για μήνες. Ακολούθως η κατάσταση “αγρίεψε”. Ξεκίνησαν οι αναφορές σε χιλιάδες νεκρούς, η ανέγερση νοσοκομείων σε χρόνο ρεκόρ. Σαν να ήμασταν σε ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Χαρακτηριστικά, αρχές Φεβρουαρίου ανταποκρινόμενος σε αγωνιώδες κάλεσμα Κινέζου συνεργάτη ανέλαβα να σταλούν 3,000 χειρουργικές μάσκες στην Κίνα χωρίς να περάσει τότε από το μυαλό μου ότι θα βρισκόμασταν στο ίδιο παρονομαστή λίγες μόνο εβδομάδες αργότερα. Για του λόγου το αληθές, σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μίας πανδημικής κρίσης η οποία δεν είναι μόνο πρωτοφανής αλλά και σουρεαλιστική καθώς ανατρέπει ολοκληρωτικά την καθημερινότητα μας και απειλεί τις θεμελιώδης αρχές της ζωής και της ελευθερίας.

Η καινούρια αυτή κατάσταση μας φανερώνει κατά κύριο λόγο ότι το μοντέλο ζωής στον πλανήτη δεν είναι πλέον βιώσιμο. Εφόσον ο άνθρωπος έχει κατακτήσει κάθε γωνιά του πλανήτη και πατήσει έως και τις πιο απόμακρες τοποθεσίες, ήρθε αντιμέτωπος για πρώτη φορά με τη δύναμη της φύσης, η οποία μας “κουνάει το δάκτυλο” επιδεικνύοντας ότι δεν εγκρίνεται ο σύγχρονος και μακιαβελικός τρόπος ζωής. Ταξιδεύοντας έτσι στα πιο απόμακρα μέρη, ο άνθρωπος στην προσπάθεια του να ικανοποιήσει την ατέρμονη του περιέργεια εξάντλησε κάθε φυσικό πόρο, έκαψε ολόκληρα δάση, ξήλωσε οικοσυστήματα, μετακίνησε βουνά, και το χειρότερο απ’ όλα κατανάλωσε μέχρι και τα πιο άγρια ζώα του πλανήτη. Επί τούτου, είναι απόδειξη ότι το σημείο μηδέν όπου ξεκίνησε ο ιός, βρίσκεται στην πόλη Ουχάν της επαρχία Χουπέι όπου στην υπαίθρια αγορά ζώων οι άνθρωποι εκεί με κανιβαλιστικές διαθέσεις καταναλώνουν μέχρι και τις πιο ακραίες ζωικές τροφές ακόμη και από είδη τα οποία δύσκολα εντοπίζονται και εγκλωβίζονται.

Ο οργανισμός του ανθρώπου, ανέτοιμος για ένα τέτοιο τρόπο ζωής αντέδρασε αρρωσταίνοντας. Και εφόσον ο άνθρωπος σαν σύγχρονος ταξιδιώτης μπορεί το μεσημέρι να βρίσκεται στην Κύπρο και το άλλο πρωί στην Κίνα, μετάφερε σε χρόνο ρεκόρ την ασθένεια στην καρδιά της Ευρώπης με αποτέλεσμα η τεράστια κυκλοφορία ατόμων ανά την υφήλιο να σκορπίσει σε λίγες εβδομάδες τον ιό σε κάθε άκρη του πλανήτη.

Αυτό που προκύπτει από τη σημερινή πανδημία όμως, είναι το πόσο γρήγορα πλέον ταξιδεύουν οι ασθένειες εφόσον σήμερα ο άνθρωπος έχει μετατραπεί σε ένα παγκόσμιο ταξιδιώτη που επιδεικτικά ορισμένοι ονομάζουν “Global Traveler”. Αξίζει να πούμε ότι ο Κόσμος από την αρχαιότητα έχει ζήσει αριθμό τρομακτικών ασθενειών και πανδημιών με κυριότερες την Πανώλη ή Πανούκλα, τη Μαύρη Πανώλη, την Ελονοσία, τον Έμπολα, τη Χολέρα και πολλές άλλες. Τότε όμως, ο τρόπος ζωής δεν ενθάρρυνε τη ραγδαία εξάπλωση και παρόλες τις απώλειες οι αρρώστιες παρέμεναν καθηλωμένες σε συγκεκριμένα μέρη του κόσμου για αρκετό χρονικό διάστημα. Η σημερινή σύγχρονη ζωή όμως καθιστά το ανθρώπινο είδος τόσο ευάλωτο και αδύναμο να διαχειριστεί την ίδια την ανθρώπινη επιβίωση και ενώ η ανθρωπότητα πανηγυρίζει ότι κατέκτησε το φεγγάρι δυστυχώς δεν κατάφερέ να προφυλαχθεί από απλές ασθένειες. Για του λόγου το αληθές, γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες μπροστά σε ανθρώπινες ζωές οι οποίες χάνονται λόγο μίας επιδημίας που όλοι περιμένανε αλλά κανείς δεν προετοιμάστηκε σωστά για να αντιμετωπίσει. Την τελευταία δεκαετία σωρεία οικονομικών και ιατρικών μελετών προειδοποιούσαν και έκαναν ιδιαίτερο λόγο για μία πιθανή πανδημία που θα γονάτιζε τον πλανήτη και θα απειλούσε ζωές αλλά και που θα οδηγούσε σε οικονομική και κοινωνική καθήλωση. Δεν είναι ψέμα ότι επιτροπή που σύστησε ο Λευκός Οίκος το 2019 προειδοποίησε για τον κίνδυνο αυτό, αλλά όπως πάντα η ανθρώπινη υγεία πέρασε σε δεύτερη μοίρα και η επιτροπή για άγνωστους λόγους διαλύθηκε χωρίς να ολοκληρώσει τη μελέτη και πλάνο αντιμετώπισης.

Ως αποτέλεσμα, η Ευρώπη κυρίως αλλά και Ηνωμένες Πολιτείες, μετρούν το μεγαλύτερο πλήγμα και τις περισσότερες ανθρώπινες απώλειες. Τα υγειονομικά τους συστήματα έχουν καταρρεύσει καθώς είναι ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν τη ραγδαία εξάπλωση, οι κάτοικοι τους ζούνε περιορισμένοι και εγκλωβισμένοι σε κατάσταση πολέμου, με εχθρό όχι μόνο την επιδημία αλλά και τον τρομακτικό φόβο. Το σημαντικότερο όμως παραμένει το γεγονός ότι κανείς δεν έχει προετοιμαστεί για την επόμενη μέρα η οποία θα μας σημαδέψει εφόρου ζωής όταν και εφόσον θα ξεπεραστεί η επιδημία.

Κοινωνική και οικονομική κατάρρευση είναι η πιο προβλέψιμη έκβαση αυτής της πανδημίας, με όλο τον κόσμο να γνωρίζει εκ των προτέρων ότι η ζωή μας δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια. Ο εγκλεισμός και περιορισμός απεριορίστου χρόνου είναι το σημερινό σενάριο, αλλά έστω και αν φτάσουμε σε μηδενικά περιστατικά ημερησίως, αρκεί μόνο ένας επισκέπτης εξωτερικού για να εκκινήσει εκ νέου ένας νέος φαύλος κύκλος ή ένα δεύτερο κύμα σαν αυτό που περιμένει σήμερα η Κίνα. Ποια είναι όμως η λύση, κανείς δε γνωρίζει. Ίσως ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο Μάρσαλ όμοιο αυτού που έγινε μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όπως προτείνει σήμερα ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέτρο Σάντσεθ ώστε να αποκατασταθεί η ομαλότητα σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Αν και αυτό ακούγεται σαν ένα καλό σενάριο που θα ενώσει τα κράτη και θα κάνει τον πλανήτη μία γροθιά εναντίον του αόρατου εχθρού ίσως φαντάζει δύσκολο εφόσον η πάλαι πότε παγκόσμια δύναμη της Αμερικής αδυνατεί να ηγηθεί μίας πρωτοβουλίας εφόσον απομονώθηκε και μάχεται ορφανή σε αυτή τη μάχη. Σε ανύποπτο χρόνο αντί να ενισχύσει τη συνεργασία με άλλα κράτη προώθησε τον ανταγωνισμό και διάκοψε τις αεροπορικές συνδέσεις με Ευρώπη χωρίς να ενημερώσει την άλλη πλευρά. Μετέπειτα δέχθηκε προς έκπληξη όλων βοήθεια από Κίνα και Ρωσία σε μία κίνηση πανικού, κάτι που φανερώνει ότι σε πολιτικό επίπεδο δεν υπάρχει κανένα πλάνο. Όλα τα πιο πάνω σε συνδυασμό με το παγκόσμιο πολιτικό παρασκήνιο υποδηλώνουν ότι θα δοκιμαστεί το status quo των παγκόσμιων δυνάμεων μεταξύ Κίνας και Αμερικής για το ποια δύναμη θα κυριαρχήσει στη νέα δεκαετία.

Πέραν του πολιτικού παράγοντα όμως, το σίγουρο πάντως είναι ότι όλες οι ελπίδες τοποθετούνται στην ιατρική κοινότητα και όλοι προσεύχονται για ένα εμβόλιο. Αυτό όμως θα πάρει μέχρι και 18 μήνες και έως τότε κανείς δεν μπορεί να περιμένει. Πρόσφατη έρευνα της McKinsey & Company η οποία δημοσιοποιήθηκε στις 25 Μαρτίου 2020 υποδεικνύει ότι με πλήρη περιορισμό του ιού το αισιόδοξο σενάριο για να επανέλθει η κανονική ζωή και οι οικονομίες στην “προ-ιού” κατάσταση θα πάρει μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2021. Σε αντίθετη περίπτωση που η πανδημία διαρκέσει περισσότερο με τον ιό να μην κατέρχεται σε άμεση ύφεση τότε το δεύτερο απαισιόδοξο σενάριο υπολογίζει ότι η ζωή και οικονομίες θα επανέλθουν στην “προ-ιού” κατάσταση κατά το τρίτο τρίμηνο του 2023. Να σημειώσουμε ότι στο δεύτερο σενάριο θα πρέπει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να περάσει την ασθένεια (burn through) καθώς τότε ο ιός δεν θα βρίσκει έδαφος αναπαραγωγής εφόσον ο ανθρώπινος οργανισμός θα δημιουργήσει ανοσία τη γνωστή “ανοσία της αγέλης” ή αλλιώς να καταστούν αρκετοί άνθρωποι σαν ένα τοίχος προστασίας για να μην προχωρεί η εξάπλωση (ονομάζονται και Immune Survivors). Αυτό όμως προϋποθέτει μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές που κανείς δεν θέλει.

Για το οποιοδήποτε όμως σενάριο η κοινωνία οφείλει να είναι προετοιμασμένη για το μέλλον. Προς το παρών φαίνεται ότι ο Covid-19 πάγωσε τη ζωή. Οικογένειες κλεισμένες στα σπίτια για πρώτη φορά. Όλοι μαζί, σπιτικό φαγητό αντί fast food, τέρμα οι ουρές και τα μποτιλιαρίσματα στους δρόμους με τη φύση να αναγεννιέται ξανά και να παίρνει πίσω όσα ο άνθρωπος της πήρε με βία. Και ίσως ο Covid-19 να είναι ένας από τους ιούς του μέλλοντος, δηλαδή από τους πολλούς που θα ακολουθήσουν αν δεν αλλάξουμε το σημερινό τρόπο ζωής που αποδεδειγμένα δεν είναι πλέον βιώσιμος και “νούσιμος”. Η βιώσιμη ανάπτυξη και η συνύπαρξη σε αρμονία με το περιβάλλον με σεβασμό σε κάθε είδος ζωής που υπάρχει στον πλανήτη είναι αυτό πού πρέπει να μας απασχολήσει από τώρα και στο εξής. Το γεγονός ότι καταναλώνουμε περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε είναι ο πρώτος κανόνας που πρέπει τερματίσουμε στο σύγχρονο τρόπο ζωής μας. Η εναλλακτική ανάπτυξη είναι αυτό που θα αλλάξει μετά την “Μετακόρονο” εποχή.
Σκεφτείτε μόνο ότι για όλη μας τη ζωή ζούσαμε για το αύριο, για το μέλλον, για την επόμενη μέρα σαν σύγχρονοι Μακιαβέλιδες. Σχέδια, πλάνα, αεροπλάνα. Όνειρα γι’ αυτά που θα κατακτήσουμε και αυτά που θα έρθουν. Τόσες φορές ξεχάσαμε να ζήσουμε το σήμερα περιμένοντας το αύριο. Σε ανύποπτο χρόνο απουσιάζαμε στις πιο ουσιαστικές και σημαντικές στιγμές αυτές με την οικογένεια, με τους φίλους, με τους συγγενείς. Η ματαιοδοξία του αύριο όμως βρήκε τον ατίθασο εχθρό που ονομάζεται Κορονοϊος. Σήμερα έχουμε μία τεράστια ευκαιρία να καταλάβουμε για πρώτη φορά με βίαιο και αντίξοο δυστυχώς τρόπο πόσο εύθραυστη είναι η ίδια η ζωή και πόσο λίγο εξαρτάται από εμάς. Σήμερα το μεγαλύτερο μάθημα μιλά για το ΤΩΡΑ και αυτή η ανάσα που μόλις πήραμε τώρα είναι το δώρο που πρέπει να χαρούμε. Σήμερα. Γιατί αύριο κανείς δεν ξέρει.

Αντώνης Αντωνίου