Της Άντρης Φλουρέντζου
Ήταν 13 Νοεμβρίου 1979 όταν ο Δημήτρης Ψαθάς πέρασε από την «Ελευθεροτυπία» και άφησε το χρονογράφημά του και στην συνέχεια αφού πήγε σε συμβολαιογραφείο για υπόθεσή του, είπε στον φίλο του που τον συνόδευε ότι δεν ένιωθε και πολύ καλά. Όλα έγιναν πολύ γρήγορα, δεν πρόλαβα να του προσφέρουν οποιαδήποτε βοήθεια και έτσι, χωρίς καμία προειδοποίηση ο Δημήτρης Ψαθάς έπεσε νεκρός. Ωστόσο το έργο του θα τον κρατάει πάντα ζωντανό ανάμεσα μας αφού το έργο του εξακολουθεί να παίζεται και να επανεκδίδεται.
Φτωχότερος πια ο κόσμος του θεάτρου και της δημοσιογραφίας, αποχαιρέτησαν μια από τις πιο ευφυής και καυστικές πένες τους. Τον Δημήτρη Ψαθά.
O πολυγραφότατος δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς, με καταγωγή από την Τένεδο, γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1907 στην Τραπεζούντα του Πόντου. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο 18χρονος Δημήτρης Ψαθάς ξεκίνησε την καριέρα του στο «Ελεύθερον Βήμα» το 1925. Αρχικά ήταν το ΄΄παιδί για όλες τις δουλείες΄΄ με κυριότερη του υποχρέωση να πηγαινοέρχεται για δουλειές στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Το Αρσάκειο απείχε λίγα μόλις μέτρα από τα γραφεία της εφημερίδας μα ο Ψαθάς αργούσε να επιστρέψει και όλοι αναρωτιόντουσαν. Η καριέρα του ως δικαστικού συντάκτη ξεκίνησε όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί αργούσε. Τότε εξήγησε ότι ξεχνιόταν στους χώρους των δικαστηρίων. Έβρισκε εξαιρετικά ενδιαφέρον το να παρακολουθεί δίκες. «Δηλαδή, τι είναι αυτό που σε μαγνητίζει;» τον ρώτησαν. Και ο Δημήτρης Ψαθάς άρχιζε να τους διηγείται καθετί που είχε συμβεί μέσα στην αίθουσα. «Ε, τότε, λοιπόν, γράψε αυτά που παρακολουθείς»!
Από τότε εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε διάφορες αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά (Ελεύθερο Βήμα, Αθηναϊκά Νέα, Ελευθεροτυπία, Ταχυδρόμος), και χαρακτηρίστηκε ως ένας από τους κορυφαίους του χρονογραφήματος.
Δέκα χρόνια μετά συνέχισε την πορεία του στον χώρο μετακομίζοντας στα τότε «Αθηναϊκά Νέα» του συγκροτήματος Λαμπράκη με στιγμιότυπα από τα δικαστήρια και με το ψευδώνυμο «Ο μάρτυς». Το 1937 ανέλαβε το χρονογράφημα στην ίδια εφημερίδα, η οποία μεταπολεμικά ονομάστηκε πλέον «Τα Νέα», όπου και παρέμεινε για περίπου 40 χρόνια. Με τα «Εύθυμα και σοβαρά» του, που δημοσιεύονταν στην πρώτη σελίδα, ο Ψαθάς εμπότισε το χρονογράφημα με μπόλικη δόση πολιτικής.
Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1937, με την έκδοση της συλλογής ευθυμογραφημάτων «Η Θέμις έχει κέφια». Ο Ψαθάς ,ταρακούνησε την σοβαροφάνεια των βαλτωμένων υδάτων, του απωθητικού καθαρευουσιάνικου δικαστικού ρεπορτάζ με ένα βιβλίο του. “Η Θέμις έχει κέφια”, απομυθοποίησε και σατίρισε τη γλώσσα του λαού, τα στραβά και τα παράλογα, στα οποία ανοίγεται η πόρτα των δικαστηρίων. Άλλα προκαλουν ‘’κέφια’’.. .και άλλα ‘’νεύρα’’ στους λειτουργούς της Θέμιδας, εξού και το επόμενο του βιβλίο, “Η Θέμις έχει νεύρα”.
Όταν γράφτηκε το «Στραβόξυλο», το 1940, η πορεία του Δημήτρη Ψαθά άλλαξε. Το έργο του μεταφέρθηκε στο θέατρο ενώ στη συνέχεια και στον κινηματογράφο. Η αρχή έγινε. Η δεύτερη επιτυχία, ήρθε μέσω της «Μαντάμ Σουσού», ένα από τα καλύτερα και πιο γνωστά δημιουργήματά του.
Άλλα βιβλία του είναι ο «Χειμώνας του ’41» (1945), «Αντίσταση» (1945) και «Χιούμορ μιας εποχής» (1946) «Κάτω από τους Ουρανοξύστες» (1950), «Στη χώρα των μυλόρδων» (1951) και «Παρίσι, Σταμπούλ κι άλλα εύθυμα ταξίδια» (1951), που συνδυάζουν δημοσιογραφικά και ευθυμογραφικά στοιχεία με κοινωνικά και πολιτικά σχόλια.
Μέσα στη δεκαετία του ΄60, εποχή ταραγμένη και δύσκολη, το χρονογράφημα του Ψαθά ήταν εξοντωτικό πολιτικό όπλο.
Έγραψε επίσης και ένα ιστορικό χρονικό 500 σελίδων, συγκλονιστικό ντοκουμέντο από τη ζωή, τους διωγμούς και την αντίσταση του ελληνισμού της ιδιαίτερης πατρίδας του, με τον τίτλο Γη του Πόντου (1966).
«Ενώ όλοι τότε γράφαμε στα γνωστά δημοσιογραφικά μπλοκ, εκείνος ζητούσε από τον καφετζή ένα μαχαίρι για να κόψει στη μέση τα χαρτιά. Κι έτσι έγραφε στο μισό χαρτί με μια χρυσή πένα Πάρκερ – ποτέ με στυλό ή απλό Μπικ. Οσο έγραφε δεν σήκωνε καθόλου το κέφαλι», θυμάται ο Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Στην χρυσή εποχή του κινηματογράφου, ο Δημήτρης Ψαθάς ήταν ένας από τους πυλώνες του. Δεν ήταν ηθοποιός, ούτε σκηνοθέτης. Δεν είχε ρόλο μπροστά από τις κάμερες, αλλά πίσω από αυτές. «Όπλο» του, η πένα.
Εκείνη η «χρυσή» πένα με την οποία υπογράφηκαν οι πιο γνωστές κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου. Έργα τα οποία μεταφέρθηκαν από το θέατρο στη μεγάλη οθόνη, προσέφεραν και προσφέρουν απλόχερα γέλιο στο κοινό.
Αποτελούσαν τομή και σάρωση συγκεκριμένων ανθρώπινων χαρακτήρων, ηθών και συμπεριφορών.
«Το στραβόξυλο» (1940), «Ο εαυτούλης μου» (1941), «Οι ελαφρόμυαλοι» (1942), «Μαντάμ Σουσού» (1942), «Σκίτσα της εποχής» (1944), «Φον Δημητράκης» (1947), «Η ζωή μου είναι ωραία» (1952), Ζητείται ψεύτης (1953), «Μικροί Φαρισαίοι» (1954), «Ο φαύλος κύκλος» (1954), «Ένας βλάκας και μισός» (1956), «Προς Θεού μεταξύ μας» (1957), «Φωνάζει ο κλέφτης» (1958),«Εταιρεία θαυμάτων» (1959), «Η Μαίρη τα λέει όλα» (1960), «Εξοχικόν κέντρον ο Έρως» (1960), «Εμπρός να γδυθούμε» (1962), η «Χαρτοπαίχτρα» (1963), «Ξύπνα Βασίλη» (1965), ο «Αχόρταγος» (1966), «Ο Κουτσομπόλης» (1968), «Προίκα μου αγαπημένη» (1968), «Οι ατίθασοι» (1970), «Ο αφελής» (1973), «Το ανθρωπάκι» (1974) κ.α.
Θεατρικά – ψυχαναλυτικό εργαλείο- εγχειρίδιο κοινωνιολογικής προσέγγισης συγκεκριμένων ανθρώπινων συμπεριφορών. Κάθε ‘’έντονη’’ περίπτωση έχει μεταφερθεί σε έργο του Ψαθά με χιούμορ.
Ο «γκρινιάρης» άνθρωπος, ο κλασσικός Έλληνας …στραβόξυλο
Ο «αφελής» και βλάκας «ανθρωπάκος», που γίνεται αντικείμενο στυγνής εκμετάλλευσης στη ζωή του.
Ο άντρας αδελφός στην κλασική Ελληνική οικογένεια που «οφείλει» να είναι ο τιμητής της …ηθικής και της «προστασίας»
Ο άνθρωπος που το μόνο του ενδιαφέρον και σκοπός είναι ο «Εαυτούλης» του και όλα που γυρίζουν ολόγυρά του.
Ο άνθρωπος που δεν …χορταίνει τη βουλιμία της ζωής του με τίποτα και δεν ικανοποιείται με τίποτα μπροστά τη ματαιοδοξία του.
Οι άνθρωποι που αλλάζουν ιδεολογίες και αξίες ζωής ανάλογα το συμφέρον της τσέπης τους και το βόλεμά της.
Ο άνθρωπος, που επιβιώνει παντού με την πονηριά του
Οι ανθρώπινοι αυτοί χαρακτήρες και τα πρότυπα συμπεριφοράς και ηθών δεν άφησαν αδιάφορο τόσο το θέατρο όσο και τον κινηματογράφο. Οι Έλληνες σκηνοθέτες και παραγωγοί σκύβουν με σεβασμό μπροστά στο έργου του Δημήτρη Ψαθά και φροντίζουν όλο αυτό το χιούμορ και η ακτινογραφία ανθρώπων να περάσει στην πολυθρόνα κάθε νοικοκυριού.
Ο κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαθάς έφυγε σε ηλικία 72 χρόνων.
Με πληροφορίες από zox.gr, sansimera.gr, el.wikipedia.org