Η γενική παραδοχή όσον αφορά τον σύγχρονο χαρακτήρα του ποδοσφαίρου, είναι ότι θεωρείται πολύ περισσότερο εμπόρευμα παρά άθλημα. Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι κινήσεις που γίνονται το τελευταίο διάστημα σε επίπεδο προσκηνίου και παρασκηνίου όσον αφορά το μέλλον και τη δομή που θα έχει το λαοφιλέστερο σπορ του πλανήτη τόσο -και κυρίως- σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο.
Χαρακτηριστικές είναι οι πρωτοβουλίες από FIFA, UEFA και ECA να αναδιαρθρώσουν τις διοργανώσεις τους και ειδικά τις διασυλλογικές, ώστε να δημιουργήσουν ένα εντελώς διαφορετικό «χάρτη» την επόμενη δεκαετία, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Super Champions League, που έρχεται από το 2024 και έπειτα και το οποίο ουσιαστικά θα αποτελεί την εξέλιξη της διοργάνωσης όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, με στόχο τα περισσότερα έσοδα, ιδίως για τα ισχυρά brand names.
Η διαρκής αναζήτηση νέων πόρων και αγορών, ώστε να χρηματοδοτηθούν τα ομολογουμένως ακριβά και ταυτοχρόνως κερδοφόρα πρότζεκτ των Ομοσπονδιών και φυσικά των ισχυρών «παικτών» του ποδοσφαίρου, ώστε να γίνονται όλο πιο ενδιαφέροντα τα ήδη πολλά ματς -τα σημαντικότερα εκ των οποίων μεταδίδονται και τηλεοπτικά- εξηγεί όλη αυτή την αναμόρφωση που έχει σχεδιαστεί και επιχειρείται να γίνει τα επόμενα χρόνια. Πλέον, είναι σαφές ότι οι… μικροί δεν χωρούν σε αυτό το σκηνικό. Το στοιχείο της έκπληξης είναι αναπόσπαστο με τη φύση του αθλήματος, αλλά το θέμα είναι πως ο κόσμος θέλει να βλέπει τα λαμπερά ονόματα. Ή, τουλάχιστον έτσι θεωρούν οι άνθρωποι που αποφασίζουν για την τύχη του.
Οι πλούσιοι γίνονται ακόμη πλουσιότεροι
Το συμπέρασμα αρκετών θεωρητικών της οικονομίας ότι οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι έχει σχεδόν απόλυτη εφαρμογή στο ποδόσφαιρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την «Έκθεση Ποδοσφαίρου» της Deloitte για τη σεζόν 2017-18, οι εννιά από τους πλουσιότερους ποδοσφαιρικούς συλλόγους στον κόσμο έχουν ως έδρα τους την Αγγλία, οι τρεις είναι από την Ισπανία, άλλοι τρεις από τη Γερμανία, τέσσερις από την Ιταλία και μια -η Παρί Σεν Ζερμέν φυσικά- από τη Γαλλία.
Τα συνολικά έσοδα αυτών των είκοσι συλλόγων έφτασαν συνολικά στα 8,3 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 6% σε σύγκριση με τα έσοδά τους κατά την προηγούμενη αγωνιστική περίοδο, όπως καταγράφεται στην 22η έκδοση του Football Money League. Η έρευνα βασίστηκε στις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις των εταιριών αυτών (γιατί περί τέτοιων πρόκειται).
Η Ρεάλ Μαδρίτης ήταν στο Νο 1 της λίστας με έσοδα 750,9 εκατομμυρίων ευρώ, κάτι που οφείλει στα τρία διαδοχικά Champions League που κατέκτησε τις προηγούμενες σεζόν (2015-16, 2016-17 και 2017-18), ενώ την ακολούθησε η μεγάλη της αντίπαλος, Μπαρτσελόνα, με έσοδα 690,4 εκατ. ευρώ. Και οι δύο ισπανικοί σύλλογοι παρατήρησαν αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη έκθεση, που αφορούσε την αμέσως προηγούμενη σεζόν. Μείωση, αντιθέτως, παρουσίασε η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η οποία ήταν στην κορυφή έναν χρόνο πριν. Παρόλα αυτά, τα έσοδά της έφτασαν τα 666 εκατομμύρια ευρώ και ήταν στην κορυφή όσον αφορά τις ομάδες της Premier League.
Ο εμπειρογνώμονας σχετικά με την οικονομία του ποδοσφαίρου, Ρόμ Γουίλσον, από το Πανεπιστήμιο Sheffield Hallam, δήλωσε ότι η πτώση των «κόκκινων διαβόλων» στην κατάταξη ήταν αναμενόμενη, ωστόσο καταλαβαίνει κανείς το πόσο εμπορικό όνομα είναι. «Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ πρέπει να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σε αρκετούς τομείς, διαφορετικά θα μείνει μακριά από την κορυφή για αρκετά χρόνια ακόμα, ιδιαίτερα με πιθανή μείωση των εσόδων από αγώνες αν χάσει την θέση της στο Champions League», είπε. Και με δεδομένη την έκτη θέση που κατέλαβε στην Premier League, η μη συμμετοχή της στην κορυφαία διασυλλογική διοργάνωση διοργάνωση το προσεχές φθινόπωρο, θα επιφέρει ακόμη ένα πλήγμα στα ταμεία της. Οπότε, η νέα διοργάνωση που έρχεται από το 2024 θα δώσει λύσεις για τέτοιους… πονοκεφάλους.
Η εξάρτηση των συλλόγων από τα εμπορικά έσοδα μεγαλώνει
Τα έσοδα των ομάδων εξαρτώνται από αρκετούς παράγοντες. Ωστόσο, κάποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζουν οι σύλλογοι την κερδοφορία τους. Ένας από τους λόγους που εννέα αγγλικοί σύλλογοι βρίσκονται στο Top 20 της λίστας είναι τα τηλεοπτικά δικαιώματα, τα οποία οι σύλλογοι της Premier League τα πουλούν πολύ ακριβά. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πρώτες τέσσερις ομάδες της κατάταξης τη σεζόν που ολοκληρώθηκε έλαβαν πάνω από 140 εκατ. λίρες για να προβάλλονται από την τηλεόραση τα ματς τους. Οι τρεις τελευταίες, που έπεσαν στην Championship, πήραν κάτι λιγότερο από 100 εκατομμύρια…
Εκτός αυτού, υπάρχουν και οι βασικοί χορηγοί που παίρνουν θέση στις εμφανίσεις των ομάδων και προβάλλονται μέσω αυτών. Φυσικά, θετικά στους προϋπολογισμούς λειτουργούν και τα εισιτήρια που «κόβουν» οι σύλλογοι στο γήπεδό τους, που επίσης αντιστοιχούν σε ένα μεγάλο ποσοστό. Ειδικά όσοι καταφέρνουν να κλείνουν πολλές κάρτες διαρκείας, τόσο καλύτερα για εκείνους και τους ανθρώπους που έχουν την ευθύνη για τις τύχες τους.
Αυτό που προκύπτει είναι η ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση των προϋπολογισμών των μεγάλων ποδοσφαιρικών συλλόγων της Ευρώπης από τα εμπορικά έσοδα, σε σχέση με το ποσοστό των προσόδων από τα ραδιοτηλεοπτικά δικαιώματα και τα εισιτήρια, σύμφωνα με έκθεση του καναδικού οίκου DBRS. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο για τους συλλόγους στην κορυφή της οικονομικής αυτής πυραμίδας. Η παγκοσμιοποίηση του αθλήματος και συγκεκριμένα η φήμη της κάθε ομάδας, παίζει τεράστιο ρόλο στην οικονομική της ευημερία. Βεβαίως, όλα τα παραπάνω έχουν άμεση εξάρτηση και από το αγωνιστικό. Όσο καλύτερα πάει μια ομάδα, τόσο ευημερούν και οι δείκτες…
Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία της Deloitte για την περίοδο 2016-17, ενώ τα ραδιοτηλεοπτικά δικαιώματα αντιστοιχούν στο 45% των εσόδων των ευρωπαϊκών συλλόγων Α’ κατηγορίας κατά μέσον όρο, όντας μπροστά από τα εμπορικά έσοδα (38%) και τα εισιτήρια (17%), τη μερίδα του λέοντος για τα μεγάλα ονόματα του σπορ έχουν τα εμπορικά έσοδα κατά 49%, με τα τηλεοπτικά δικαιώματα να καταγράφουν ποσοστό 32% και τα εισιτήρια να υπολογίζονται στο 19%.
Στον όρο «εμπορικά έσοδα» συμπεριλαμβάνονται οι χορηγίες, οι πωλήσεις αναμνηστικών, ρουχισμού και άλλων προϊόντων με το όνομα ή και το λογότυπο του συλλόγου και η παροχή άλλων δικαιωμάτων και υλικού που σχετίζονται με τον σύλλογο, όπως σε εταιρείες βιντεοπαιχνιδιών. Μεγάλη είναι και η αύξηση των εσόδων που αποκομίζουν οι ποδοσφαιρικές εταιρείες από την εμπορική ονοματοδοσία του γηπέδου τους.
Και στη συγκεκριμένη έκθεση ως παράδειγμα χρησιμοποιείται η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η οποία παρά τις όχι τόσο υψηλές… πτήσεις της τα τελευταία χρόνια, τα εμπορικά της έσοδα «απογειώθηκαν» κατά 84,1% σε σχέση με τη σεζόν 2010-11. Οι «κόκκινοι διάβολοι» αποτελούν τους πρωτοπόρους στην εμπορική εκμετάλλευση όλων αυτών που αφορούν τον σύλλογό και αρκετοί είναι που τους αποκαλούν χλευαστικά Marketing United. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή ισχύει το «ότι δεν φτάνει η αλεπού…». Και η αλήθεια είναι -όσο και δεν θέλουν να το παραδεχθούν οι μεγάλοι τους αντίπαλοι- πολύ θα ήθελαν να βρίσκονται στη θέση τους.
Οι «εξωτικές» αγορές αποτελούν ευκαιρία για κέρδη
Η… αποκέντρωση από την Ευρώπη του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου είναι μια από τις στρατηγικές των ισχυρών ονομάτων της γηραιάς ηπείρου. Και δεν είναι κάτι καινούριο. Ειδικά η ασιατική αγορά είναι ένα πεδίο δόξης -ή για την ακρίβεια χρημάτων- λαμπρό για εκείνους. Τον δρόμο… του μεταξιού «εξερεύνησε» και εδώ πρώτη (ποια άλλη;) η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, που ήδη από το 1995 έχει δηλώσει την παρουσία της στα γήπεδα της Μαλαισίας, της Ινδονησίας, της Κίνας και της Ιαπωνίας, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι μακράν η πιο δημοφιλής ξένη ποδοσφαιρική ομάδα στις περισσότερες χώρες της Ασίας, μεταξύ αυτών και η Κίνα, η πολυπληθέστερη χώρα του πλανήτη.
Η Γιουνάιτεντ δημιουργεί και διαδραστικά κέντρα στην Κίνα με αυτόν τον προσανατολισμό. Οι χώροι στο Πεκίνο, τη Σαγκάη και το Σεν Γιανγκ, που κτίζονται σε συνεργασία με την κινεζική εταιρεία ανάπτυξης γης Harves, θα συμβάλουν έτσι, ώστε οι εκατομμύρια φίλαθλοι στη χώρα «να έρθουν πιο κοντά στην ομάδα που αγαπούν». Τα κέντρα αυτά, που θα ανοίξουν μέχρι το τέλος του 2020, θα χρησιμοποιούν τη νέα τεχνολογία για να φέρουν τους οπαδούς πιο κοντά στην ιστορία του συλλόγου, ενώ θα διαθέτουν επίσης εστιατόρια και καταστήματα πώλησης ειδών της ομάδας, όπως διευκρίνισε ο ίδιος ο σύλλογος.
Άλλες δημοφιλείς αγγλικές ομάδες στην Ασία είναι η Λίβερπουλ, η Άρσεναλ και η Τσέλσι, ενώ απήχηση έχουν φυσικά και οι Ρεάλ Μαδρίτης, Μπαρτσελόνα και Μπάγερν Μονάχου. Οι Βαυαροί, μάλιστα, τον Μάρτιο του 2017 εγκαινίασαν και επίσημα τα γραφεία τους στη Σαγκάη, με στόχο να έρθουν πιο κοντά στα εκατομμύρια φιλάθλων της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό έδωσε και το καλοκαίρι που ακολούθησε και κάποια φιλικά παιχνίδια με κορυφαίους αντιπάλους σε Κίνα και Σιγκαπούρη. Μάλιστα, τα εγκαίνια των γραφείων της Μπάγερν συνέπεσαν με τα εγκαίνια των γραφείων μίας άλλης γερμανικής ομάδας, της Βόλφσμπουργκ, στο Πεκίνο.
Επίσης, κινούμενη σε αυτά τα πλαίσια, η Μπαρτσελόνα παρουσίασε διαδραστικό κέντρο στο Χαϊκού τον περασμένο Νοέμβριο, ενώ οι ιδιοκτήτες της Mάντσεστερ Σίτι δήλωσαν τον Σεπτέμβριο του 2018 ότι είναι ο πρώτος παγκόσμιος ποδοσφαιρικός οργανισμός που θα ανοίξει δεύτερο κέντρο στην Κίνα, όταν εγκαινίασε τα νέα της γραφεία στο Σεν Τσεν.
Το πόσο έχει κάνει «στροφή» προς το ποδόσφαιρο η Κίνα φαίνεται και από τους παίκτες που συμμετέχουν πλέον στο πρωτάθλημά της. Ο Εζέκιελ Λαβέτσι, ο Μαρουάν Φελαϊνί, ο Φερναντίνιο, ο Φρέντι Γκουαρίν, ο Χαβιέ Μασεράνο, ο Όσκαρ, ο Χουλκ, ο Γιανίκ Καράσκο και ο Έντερ είναι μόνο μερικά από τα ονόματα που παίζουν εκεί. Ωστόσο, γενικά στην Ασία πηγαίνουν ποδοσφαιριστές με μεγάλη σταδιοδρομία στα ευρωπαϊκά γήπεδα, όπως και στις ΗΠΑ, όπου μαζί με τα δικά τους «ένσημα» εξασφαλίζουν και την προώθηση του αθλήματος σε αυτήν την αγορά.
Επίσης, στο πλαίσιο της εξαγωγής του δικού τους προϊόντος εκτός των «στενών» ευρωπαϊκών συνόρων, οι σύλλογοι -πάντα οι ισχυροί- της γηραιάς ηπείρου δεν περιορίζονται μόνο στα βάθη της Ασίας το άνοιγμα των… πλοκαμιών τους. Ο αραβικός κόσμος και οι χώρες που αναβλύζουν πετροδόλαρα μοιάζει επίσης ιδανικός προορισμός, με το ιταλικό Σούπερ Καπ να αποτελεί ξεκάθαρο παράδειγμα. Παρά τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τους φιλάθλους για την επιλογή αυτή, το κίνητρο ήταν πολύ μεγαλύτερο. Επιπλέον, η La Liga ήθελε να στείλει ένα ματς της σεζόν στις ΗΠΑ, μια άλλη εύρωστη αγορά, αλλά η αναμέτρηση μεταξύ της Μπαρτσελόνα και της Ζιρόνα δεν διεξήχθη τελικά επί αμερικανικού εδάφους, ωστόσο δεν σημαίνει ότι το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε.
Η μπάλα παίζεται πολύ εκτός γηπέδων
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι το ποδόσφαιρο παρουσιάζει όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον εντός αγωνιστικών χώρων, κάτι στο οποίο έχει συμβάλει καθοριστικά η τηλεοπτική κάλυψη των σπουδαίων ραντεβού. Αυτό «επιβάλει» και στα αστέρια των ομάδων να… παίζουν μπάλα και εκτός των τεσσάρων γραμμών. Άλλωστε, μπορεί οι φανέλες να μην καταλαμβάνουν το σημαντικότερο μερίδιο στα έσοδα των συλλόγων, αλλά μετρούν σημαντικά. Και ειδικά στο πώς θα προσελκύσουν τους χορηγούς.
Οι αγαπημένοι ποδοσφαιριστές του κοινού είναι σημαντικό να πηγαίνουν κοντά στο κοινό και να «χτίζουν» την εικόνα τους, η οποία άμεσα ή έμμεσα αντανακλά και στην εταιρεία (δηλαδή την ομάδα) με την οποία δεσμεύεται με συμβόλαιο συνεργασίας. Χαρακτηριστική είναι η αύξηση της μετοχής που πήρε η μετοχή της Γιουβέντους όταν το προηγούμενο καλοκαίρι ενέταξε στο δυναμικό της τον Κριστιάνο Ρονάλντο και πώς αυτή πιέστηκε όταν «έσκασε» η υπόθεση βιασμού για την οποία κατηγορείται.