Μια ψυχολόγος μας εξηγεί όλα όσα συμβαίνουν σε μια κακοποιητική σχέση

Η Θέμις Μαρία Παπαμητούκα, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, απαντά σε όλες μας τις ειλικρινείς απορίες. Πώς αναγνωρίζουμε τα σημάδια; Αν είμαστε φίλες μιας κοπέλας που βρίσκεται σε κακοποιητική σχέση πως να τη βοηθήσουμε; Τι να κάνουμε για να προστατέψουμε τον εαυτό μας από μια τέτοια σχέση στο μέλλον;

Ποιά θα έλεγες πως είναι τα προειδοποιητικά σημάδια για μια κακοποιητική σχέση;

Τα σημάδια δεν είναι τόσο προφανή όσο κανείς μπορεί να πιστεύει στην αρχή μιας τέτοιας σχέσης. Αν θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε μια πρώτη ένδειξη ως αντίκτυπο μιας κακοποιητικής συμπεριφοράς είναι ο φόβος που μπορεί να αισθανόμαστε πρoς τον σύντροφο μας. Δηλαδή, να φοβόμαστε να πούμε αυτό που σκεφτόμαστε, να θίξουμε ορισμένα θέματα ή ακόμα να πούμε όχι στο σεξ. Ανεξάρτητα από τον λόγο, ο φόβος δεν έχει θέσει σε μια υγιή σχέση. Συνήθως, η σωματική κακοποίηση δεν είναι αυτό που πάντα έρχεται πρώτο. Οι σχέσεις μπορεί ακόμα να είναι τοξικές ή κακοποιητικές ακόμα και χωρίς σωματική κακοποίηση. Συχνά, τα πρώτα σημάδια έρχονται μέσω συναισθηματικής και λεκτικής κακοποίησης, όπως με απειλές, προσβολές, συνεχή παρακολούθηση ή «τσεκάρισμα», υπερβολική αποστολή μηνυμάτων, και σταδιακά ταπείνωση, εκφοβισμό, απομόνωση ή ακόμα και καταδίωξη.

“Δεν θα διστάσει να την κατηγορήσει ότι έχει παράλληλη σχέση, να τη μειώσει με κάθε ευκαιρία, να της ασκήσει κριτική, να επεμβαίνει στο τι θα φορέσει”

Η κακοποιητική συμπεριφορά τείνει να κλιμακώνεται σταδιακά. Πολλές φορές ο κακοποιητής θα κατηγορήσει τη σύντροφο του σχεδόν για οτιδήποτε πάει στραβά, θα της πει ότι «εσύ με κάνεις και χάνω την υπομονή μου» ή «με ανάγκασες να το κάνω αυτό». Δεν θα διστάσει να την κατηγορήσει ότι έχει παράλληλη σχέση, να τη μειώσει με κάθε ευκαιρία, να της ασκήσει κριτική, να επεμβαίνει στο τι θα φορέσει, μέχρι και να την απειλήσει ότι θα σκοτώσει την ίδια ή κάποιο άλλο κοντινό της πρόσωπο.

Να πετάξει πράγματα ή να χτυπάει τον τοίχο με γροθιές όταν θυμώνει, καθώς και να εμποδίζει με άμεσους ή έμμεσους τρόπους τη σύντροφο του από το να έχει χρήματα και να είναι οικονομικά ανεξάρτητη. Όποιας έντασης και αν είναι τα προειδοποιητικά σημάδια, θα πρέπει κανείς να τα λάβει σοβαρά υπόψιν του και να μη διστάσει να ζητήσει βοήθεια αν αισθάνεται οποιαδήποτε δυσκολία να βγει από μια τέτοιου είδους σχέση.

Έχει κάποιο συγκεκριμένο προφίλ ένας κακοποιητικός άντρας;

Το ψυχολογικό προφίλ ενός κακοποιητικού ατόμου περιλαμβάνει την έλλειψη συναισθηματικού ελέγχου. Δυσκολεύονται πολύ να εκφράσουν και να διεργαστούν τα συναισθήματα τους και απουσιάζει η ενσυναισθητική ικανότητα. Δηλαδή, η ικανότητα της συναισθηματικής ταύτισης με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου, και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του. Πολλές φορές, τα κακοποιητικά άτομα πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν και να περιορίζουν τη ζωή του συντρόφου τους είτε επειδή πιστεύουν ότι τα συναισθήματα και οι ανάγκες τους πρέπει να είναι η προτεραιότητα στη σχέση είτε επειδή τους αρέσει να ασκούν τη δύναμη που τους δίνει μια τέτοια κακοποίηση… Η κακοποίηση είναι μια μαθημένη συμπεριφορά.

“Tα κακοποιητικά άτομα πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν και να περιορίζουν τη ζωή του συντρόφου τους είτε επειδή πιστεύουν ότι τα συναισθήματα και οι ανάγκες τους πρέπει να είναι η προτεραιότητα”

Γιατι δεν το αντιλαμβανόμαστε εύκολα;

Μια κακοποιητική σχέση σχετίζεται τόσο με τον έλεγχο της σκέψης και των συναισθημάτων κάποιου όσο και και με τη σωματική βία. Η κάθε μορφή κακοποίησης προκαλεί μια αίσθηση μπερδέματος, φόβου και καλλιεργεί ένα αίσθημα μειονεξίας στη σύντροφο που κακοποιείται, «εγώ φταίω, αυτό μου αξίζει». Για αυτόν τον λόγο, μπορεί να είναι δύσκολο να δει κανείς τις ενέργειες του συντρόφου του, όπως πραγματικά είναι.

Εκτός από τις φανερές κακοποιητικές συμπεριφορές υπάρχουν και κάποιες που θα έλεγες ότι είναι υπόγειες;

Η κακοποιητική συμπεριφορά κλιμακώνεται σταδιακά, οπότε στα αρχικά στάδια μπορεί να παρουσιαστεί με ένα συγκεκαλυμμένο τρόπο. Πολλές φορές, η ελεγκτική συμπεριφορά στην αρχή μπορεί να καλυφθεί κάτω από το πέπλο του ενδιαφέροντος για τη σύντροφο. Στα πλαίσια της ανάγκης να δεσμεύσουν τη σύντροφό τους, δεν θα διστάσουν να πούνε «ότι είναι το μόνο άτομο που μπορούν να μιλήσουν» και «ότι ποτέ δεν ένιωσαν να τους αγαπάει καποιος». Όμως, στόχος αυτής της συμπεριφοράς δεν είναι η συναισθηματική αμοιβαιότητα αλλά η εξάρτηση. Όπως και οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες που έχουν από τη σχέση, για παράδειγμα, «είμαι ότι χρειάζεσαι», «κανείς δεν θα σε αγαπήσει όπως εγώ». Επίσης, υπόγειες κακοποιητικές συμπεριφορές μπορεί να θεωρηθούν τα παράπονα για το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον της συντρόφου, στοχοποιώντας τους ότι δημιουργούν αυτοί τα προβλήματα. Αυτή η συμπεριφορά όμως, αποσκοπεί στη σταδιακή απομόνωση του ατόμου. Έτσι, η σύντροφος απομονώνεται και δεν της επιτρέπεται να πάρει οποιαδήποτε απόφαση ή να έχει φίλους. Η βία άλλωστε εντείνεται όταν αποκοπεί το πρόσωπο από το κοντινό του περιβάλλον και απομονωθεί. Μέχρι τότε το άτομο νιώθει παγιδευμένο.

Αν είμαστε φίλες μιας κοπέλας που βρίσκεται σε κακοποιητική σχέση πως να τη βοηθήσουμε;

Οι γυναίκες που βιώνουν μια κακοποιητική σχέση πολλές φορές στρέφονται στην οικογένεια και στους φίλους τους για να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να λάβουν υποστήριξη. Αν η φίλη μας βρίσκεται σε μια τετοια σχέση, θα ήταν καλό να την ακούσουμε. Είναι πολύ σημαντικό να της δώσουμε χώρο να εκφράσει τα συναισθήματα της όσο δύσκολο κι αν μπορεί να είναι για εμάς.

“Η κακοποίηση είναι μια μαθημένη συμπεριφορά”

Αποφεύγοντας να την παροτρύνουμε να μην κλάψει. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν γινόμαστε ούτε «σωτήρες» ούτε «ανακριτές». Δεν θα πρέπει να πιέσουμε τη φίλη μας να πάρει αποφάσεις, καθώς αυτό μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Είναι χρήσιμο να αποφύγουμε να της πούμε ότι «δεν καταλαβαίνω γιατί μένεις μαζί του».

Καθώς και να επικρίνουμε τις όποιες αντιδράσεις της άμεσα ή έμμεσα. Για παράδειγμα, δεν ρωτάμε γιατί δεν έφυγε νωρίτερα. Ρωτάμε όμως ξεκάθαρα τι είδους βοήθεια θα ήθελε να της προσφέρουμε, π.χ. ρωτάμε: θέλεις να μάθω που μπορείς να απευθυνθείς για βοήθεια; Και να τη βοηθήσουμε να φτιάξει ένα σχέδιο για να φύγει από αυτήν την κατάσταση. Αποφεύγουμε να δίνουμε υποσχέσεις που δεν μπορούμε να κρατήσουμε, και ζητάμε βοήθεια από εξειδικευμένους φορείς για να βοηθήσουμε τη φίλη μας.

Σε περίπτωση που έχουμε υποψίες ότι η φίλη μας βρίσκεται σε μια κακοποιητική σχέση, oταν θα συζητήσουμε μαζί της είναι χρήσιμο να τη ρωτήσουμε εάν κάτι δεν πάει καλά, να της μιλήσουμε συγκεκριμένα για αυτό που μας απασχολεί και να την ακούσουμε προσεκτικά. Μπορεί να είναι απρόθυμη να μιλήσει εάν φοβάται ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί ή αν απειλείται από κάποιον. Ενημερώστε την ότι είστε πάντα εκεί για να μιλήσετε και ότι οι συνομιλίες σας είναι πάντα ιδιωτικές. Προσφέρετε τη βοήθεια σας και υποστηρίξτε τις επιλογές της.

Υπάρχει κάτι που μπορεί να πούμε και να την απομακρύνουμε από εμάς αντί να τη βοηθήσουμε;

Συχνά, οι φίλοι και η οικογένεια το εκλαμβάνουν ως προσωπικό πρόβλημα και μπορεί να μοιραστούν απόψεις που θα είναι επιζήμιες και θα οδηγήσουν σε αντίθετα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, τέτοιου είδους απόψεις είναι: «γιατί δεν φεύγεις;», «οι σχέσεις δεν είναι τέλειες, όλα τα ζευγάρια έχουν προβλήματα», «πώς μπόρεσες να τον αφήσεις να σου φερθεί έτσι, δεν θα άφηνα ποτε να μου συμβεί αυτό », «Φαίνεται πάντα τόσο καλός! Πραγματικά δεν μου φαίνεται έτσι». Αυτές οι απόψεις ενοχοποιούν και αποτελούν κατηγορίες για το άτομο που δέχεται τη βίαιη συμπεριφορά.

“Μπορεί να συμβεί στον καθένα”

Το να φύγει κανείς από μια κακοποιητική σχέση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η πιο δύσκολη και πολλές φορές η πιο επικίνδυνη στιγμή. Θα πρέπει να υπάρχει ένα υποστηρικτικό δίκτυο για να μπορέσει να το κάνει. Η φίλη μας που βρίσκεται σε μια τέτοιου είδους σχέση, δεν αναζητά την τελειότητα, αλλά σεβασμό, αξιοπρέπεια και μια ζωή χωρίς απειλή και φόβο. Η κακοποίηση των γυναικών αποτελεί, δυστυχώς, ένα παγκόσμιο ζήτημα και δεν αφορά συγκεκριμένους τύπους ανθρώπων. Μπορεί να συμβεί στον καθένα.

Τι να κάνουμε για να προστατέψουμε τον εαυτό μας από μια τέτοια σχέση στο μέλλον;

Είναι πολύ σημαντικό να εμπιστευόμαστε τα συναισθήματα μας. Εάν κάτι δεν σας φαίνεται σωστό, πάρτε το στα σοβαρά! Κρατήστε τις επαφές σας με το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον σας. Επιλέξτε ανθρώπους στο περιβάλλον σας που έχετε κοινές αξίες, στόχους και νιώθετε συναισθηματικά ασφαλείς.

Ακούστε τις ανάγκες σας. Μάθετε τα προειδοποιητικά σημάδια κάποιου που μπορεί να γίνει ελεγκτικός ή βίαιος. Μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από τους ειδικούς. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι σε κανέναν άνθρωπο δεν αξίζει αυτού του είδους η συμπεριφορά και δεν οφείλεται σε κάποια δική του ενέργεια. Φροντίστε να επενδύετε σε υγιείς σχέσεις και να προσπαθείτε συνεχώς να εξαλείφετε τις τοξικές σχέσεις που αναπόφευκτα σας εμποδίζουν να είστε τόσο ευτυχισμένοι και επιτυχημένοι όσο σας αξίζει!