«Παναγία μου, σας ξέχασα ρε παιδιά, έχουμε ήδη εγκαταλείψει το τάγμα…»
Μετά την εκεχειρία της πρώτης φάσης της εισβολής, 8-10 κληρωτοί στρατιώτες μείναμε φρουρά στο τουρκοκυπριακό χωριό Άγιος Συμεών στην Καρπασία, θυμάται ο Σίμος Ιωάννου.
Στο χωριό έμειναν τα γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι άντρες. Οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν αιχμάλωτοι στη Γιαλούσα. Η συμπεριφορά μας ήταν άψογη με τους κατοίκους, γεγονός που είχε θετικό αντίκτυπο μετά στους εγκλωβισμένους Ελληνοκύπριους. Οι υπόλοιποι στρατεύσιμοι και έφεδροι του 291 Τάγματος Πεζικού βρίσκονταν γύρω από τα χωριά Γαλάτεια, Πλατανισσό και Γαληνόπορνη. Οι κάτοικοι της Κορόβιας κατάφεραν να εισέλθουν στο θύλακα της Γαληνόπορνης πριν να καταληφθεί το χωριό, γι’αυτό δεν υπήρχε φρουρά στην Κορόβια.
Περιμέναμε με ανυπομονησία τα αποτελέσματα των συνομιλιών στη Γενεύη. Ακούσαμε από τις ειδήσεις από δύο μικρά τρανζιστοράκια που είχαμε στην κατοχή μας. Η θλίψη και η αμηχανία ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπά μας το βράδυ της 13ης Αυγούστου, γιατί ήδη ξέραμε ότι οι συνομιλίες είχαν καταρρεύσει. Κανένας δεν ήξερε ποια ήταν η αποστολή μας την επόμενη μέρα. Ξυπνήσαμε, αν και δεν κοιμηθήκαμε καν, και βγήκαμε έξω από τα αντίσκηνα ακούγοντας τους βομβαρδισμούς των αεροπλάνων που διέσχιζαν τον ουρανό της Καρπασίας.
Το ΡΙΚ μετέδιδε ότι υπάρχει σθεναρή αντίσταση και είχαμε την κρυφή ελπίδα ότι θα κρατούσαμε τη γραμμή. Μεταξύ 3:00 και 4:00 το απόγευμα διακρίναμε από το ύψωμα στρατιωτική φάλαγγα από 5-6 φορτηγά να εγκαταλείπουν τη Γαληνόπορνη και να κατευθύνονται προς δυτική κατεύθυνση. Καταλάβαμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Αμέσως ο ασυρματιστής προσπάθησε να έρθει σε επαφή με την έδρα του τάγματος που βρισκόταν στις Ακράδες στον Άγιο Ανδρόνικο. Κατά σύμπτωση πιάσαμε τη συνομιλία του συνταγματάρχη του συγκροτήματος στο Τρίκωμο, που έδιδε διαταγή στον διοικητή του 291 Τάγματος Πεζικού, αντισυνταγματάρχη Κυριάκο Μαύρο, να πραγματοποιήσει αναδίπλωση των δυνάμεων στις Αγγλισίδες πάραυτα. Μάλλον πρώτα έγινε αυτό και μετά από μια ώρα είδαμε τη φάλαγγα να φεύγει.
«Δεν θα φύγουν ποτέ από τη σκέψη μου οι Καρπασίτισσες γυναίκες που με τα κόλλυβα στο χέρι πήγαιναν στον Εσπερινό της Παναγίας. Δυστυχώς η διαταγή των στρατιωτικών ήταν να μην αναφερθεί στους κατοίκους ότι εγένετο αναδίπλωση – εγκατάλειψη. Φυσικά μετά τη στροφή προς Γαλάτεια ο κόσμος κατάλαβε ότι φεύγαμε και πανικόβλητος ακολούθησε το στρατό»
Μετά από προσπάθεια δύο ωρών καταφέραμε να έρθει σε επικοινωνία ο ανθυπολοχαγός μας με το τάγμα και προς έκπληξη όλων ανέφερε: «Παναγία μου, σας ξέχασα ρε παιδιά, έχουμε ήδη εγκαταλείψει το τάγμα…» Δεν υπήρξε πανικός μεταξύ μας και συζητήσαμε πώς θα φύγουμε. Τελικά, με υπόδειξη του στρατιώτη Βαρνάβα, βάλαμε πετρέλαιο σ’ ένα μονοκάμπινο Pegeuot που μετέφερε ζώα, το ξεκινήσαμε και πήραμε το δρόμο, αφού πρώτα φόρτωσα το πολυβόλο μου «Βίκερ». Το τραγικό ήταν που ο κόσμος στα χωριά που περνούσαμε νόμιζε ότι πηγαίναμε προς τη Γαλάτεια και μας χειροκροτούσε. Δεν θα φύγουν ποτέ από τη σκέψη μου οι Καρπασίτισσες γυναίκες που με τα κόλλυβα στο χέρι πήγαιναν στον Εσπερινό της Παναγίας. Δυστυχώς η διαταγή των στρατιωτικών ήταν να μην αναφερθεί στους κατοίκους ότι εγένετο αναδίπλωση – εγκατάλειψη. Φυσικά μετά τη στροφή προς Γαλάτεια ο κόσμος κατάλαβε ότι φεύγαμε και πανικόβλητος ακολούθησε το στρατό.
Κατά τη διαφυγή πριν από εμάς, τουρκικά πλοία προσπάθησαν να χτυπήσουν την αυτοκινητοπομπή στην περιοχή της Χαραύτης. Αποφύγαμε τη Λεωφόρο Σαλαμίνος που περνούσε έξω από τα τείχη, διότι ξέραμε τι γινόταν και διαμέσου του Αγίου Λουκά βγήκαμε στη Λεωφόρο Λάρνακος που οδηγεί στο «4 Μίλι».
Εκεί ακριβώς συναντήσαμε το υπόλοιπο τάγμα που επέστρεφε από το «4 Μίλι», διότι οι Βρετανοί ήθελαν να παραδώσουμε τον οπλισμό. Μαζευτήκαμε σε ένα χωράφι και ο διοικητής ρώτησε αν ξέρει κάποιος το δρόμο για να βγούμε στο νέο δρόμο Λευκωσίας, για να διαφύγουμε από άλλο δρόμο. Προθυμοποιήθηκα εγώ που ήξερα την περιοχή και μπήκα επικεφαλής της πορείας. Από τη Λεωφόρο Λάρνακος στρίψαμε δεξιά στην οδό Γοργίου και περάσαμε ακριβώς μπροστά από το σπίτι μου, που δεν υπήρχε ψυχή. Δεν πέρασε τότε από το μυαλό μου ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπα το σπίτι μου, τη γειτονιά μου. Περάσαμε μπροστά από το δημοτικό σχολείο του Αγίου Λουκά, που έμαθα τα πρώτα μου γράμματα, βγήκαμε στο νέο δρόμο, βράδυ πλέον. Στρίψαμε αριστερά στο Πραστειό και βγήκαμε στην Κοντέα, όπου τα τουρκικά τανκς ήταν ήδη στη Βατυλή. Περάσαμε Άρσος, Τρεμετουσιά, Τρούλλους, Λειβάδια και βγήκαμε στα διυλιστήρια και ακολούθως στη 1:00 τα μεσάνυχτα καταλήξαμε κάτω από τις ελιές και τις χαρουπιές στις Αγγλισίδες.
Δεν θα αναφερθώ στην περαιτέρω οδύσσεια του τάγματος στις μάχες του Καράβους και στη μεγάλη φυγή των στρατιωτών μετά την πλήρη ανοργανωσιά και εγκατάλειψη. Οι ευθύνες είναι πολύ μεγάλες στην τότε στρατιωτική ηγεσία για την εγκατάλειψη της πόλης της Αμμοχώστου. Πάνω από 1.500 στρατιώτες που εγκατέλειψαν την Καρπασία, άλλοι τόσοι που βρίσκονταν στην Αμμόχωστο θα μπορούσαν, όπως έγινε στον Άγιο Παύλο στη Λευκωσία, να κρατήσουν αντίσταση σε κατοικημένες περιοχές από το «Κωνστάντια» μέχρι το «4 Μίλι». Σίγουρα σκοπός των Τούρκων ήταν να μπουν στη μεσαιωνική πόλη και να καταλάβουν τις γύρω συνοικίες. Οι συνοικίες Αϊ-Γιωρκούι, Νεάπολη, Νέα Σμύρνη και μεγάλο μέρος του Αγίου Λουκά ήταν σίγουρα χαμένες. Όμως ήταν αδύνατο να μπορούσαν να περάσουν το δρόμο από το «4 Μίλι» μέχρι την Άχνα που θεωρείται βρετανικό έδαφος. Κανένα σχέδιο δεν υπήρχε από την τότε στρατιωτική ηγεσία. Κάποιοι προφασίζονται ότι πάρθηκε αυτή η απόφαση για να αποφύγουν την αιματοχυσία και την αιχμαλωσία περισσότερων στρατιωτών.
46 χρόνια μετά αναζητούμε του αίτιους και τις χαμένες ευκαιρίες για την μη επιστροφή των Αμμοχωστιανών στις πατρογονικές τους εστίες. Είμαστε στο παρά ένα για να νομιμοποιήσουν πλήρως την κατοχή και στο τελευταίο ακατοίκητο κομμάτι, την περίκλειστη περιοχή. Να καλέσουν, λένε, τους πρώην ιδιόκτητες των περιουσιών να επιστρέψουν υπό «τουρκοκυπριακή διοίκηση». Αυτό φυσικά θα είναι η ταφόπλακα όχι μόνο για την Αμμόχωστο, αλλά και για ολόκληρο το κυπριακό πρόβλημα.
Άρα λοιπόν πρέπει να είναι καθαρή και ξεκάθαρη η πρόθεσή μας για επιστροφή στο τραπέζι των συνομιλιών, να έχουμε δυναμικό και αποτελεσματικό Σχέδιο Β σε περίπτωση πραγματοποίησης των σχεδιασμών τους για αλλαγή του «status quo» της περίκλειστης περιοχής και παραβίασης των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Συνεχής πίεση στις δυνάμεις που επηρεάζουν την Τουρκία ότι το άνοιγμα της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων έξω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών θα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες στη λύση του Κυπριακού.
Πηγή: dialogos