Ποιος ήταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου; Αν έθετες το ερώτημα αυτό, τυχαία σε περαστικούς κάποιου ελληνικού κεντρικού δρόμου πριν από 30 – 40 χρόνια, είναι βέβαιο ότι οι ορθές απαντήσεις θα ήταν διπλάσιες και παραπάνω απ’ ό,τι θα ήταν σήμερα.
Τα χρόνια περνούν και δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι η δράση και η προσφορά προσωπικοτήτων με σημαίνοντα ρόλο σε κομβικές ιστορικές περιόδους παραμένει το ίδιο γνωστή όπως κάποιες δεκαετίες νωρίτερα.
Μέσα από τις σελίδες της η εφημερίδα «Το Βήμα» και με αφορμή τον ηρωικό θάνατό του στις 3 Μαρτίου 1957 παρουσιάζει τον Γρηγόρη Αυξεντίου, μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες του αγώνα των Κυπρίων για την ανεξαρτητοποίησή τους από την Αγγλία.
H E.O.K.A και ο αγώνας των Κυπρίων
Η ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών), η ένοπλη οργάνωση που δημιουργήθηκε, στις 7 Μαρτίου 1953 στην Αθήνα, από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο και άλλους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας της Κύπρου και της απαλλαγής της από τη βρετανική αποικιοκρατία ξεκίνησε τη δράση της την 1η Απριλίου 1955 στη Λευκωσία. Επικεφαλής της ομάδας που αναλαμβάνει το χτύπημα κατά των Άγγλων είναι ο Γρηγόρης Αυξεντίου.
Η πρώτη επίθεση της ΕΟΚΑ
Όπως γράφει ο Βασίλης Νέδος στο «ΒΗΜΑ» της 1ης Απριλίου 2005, «Η πόλη συγκλονίζεται από μπαράζ εκρήξεων σε κυβερνητικά κτίρια. Η EOKA (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) κάνει την εμφάνισή της.
»Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο Γρηγόρης Αυξεντίου και η ομάδα του χτυπούν τις αγγλικές βάσεις στη Δεκέλεια, με σκοπό να διακόψουν το ρεύμα ώστε να επικρατήσει συσκότιση σε όλο το νησί.
»Σε αυτή την αποστολή σκοτώθηκε ο Μόδεστος Παντελής από το Λιοπέτρι ενώ επιχειρούσε να καταστρέψει ηλεκτροφόρα καλώδια. Ήταν ο πρώτος νεκρός του αγώνα εναντίον των Άγγλων.
»Ταυτόχρονα ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα του “Αστραπή” ανατινάζει το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα, ενώ άλλες ομάδες ανατινάζουν κτίρια της Αρχιγραμματείας και αστυνομικά τμήματα.
O Γρηγόρης Αυξεντίου
Ο Αυξεντίου, γεννημένος στο χωρίο Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου στις 22 Φεβρουαρίου 1928, μετά την ενηλικίωσή του, πήγε στην Ελλάδα με στόχο να γίνει στρατιωτικός. Αποφοίτησε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών και υπηρέτησε στο Αλβανικό Μέτωπο και το 1952 επέστρεψε στην Κύπρο. Στην ΕΟΚΑ μυήθηκε το 1955 και σε σύντομο χρονικό διάστημα του ανατέθηκε από τον Γρίβα η θέση του υπαρχηγού της οργάνωσης. Συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ και σύντομα αποτέλεσε έναν από τους βασικότερους καταζητούμενους των βρετανικών αρχών.
Η τελευταία μάχη
Στις 3 Μαρτίου στρατιωτική δύναμη των Άγγλων εντόπισαν και εγκλώβισαν τον Αυξεντίου και ολιγομελή ομάδα του σε κάποιο από τα κρησφύγετά τους, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει σκληρή μάχη.
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 4ης Μαρτίου:
«Κατόπιν σκληράς μάχης, η οποία διήρκησεν επί δεκάωρον, εφονεύθη ο Γρηγόριος Αυξεντίου, εκ των ηγετικών στελεχών της ΕΟΚΑ. Κατά τη διάρκειαν της μάχης, κατά την οποίαν επέδειξε πρωτοφανή ηρωισμόν, εφονεύθη επίσης ένας Άγγλος στρατιώτης.
(…)
»Η μάχη διεξήχθη πλησίον της Μονής Μαχαιρά, εις απόστασιν 20 χιλιομέτρων νοτίως της Λευκωσίας, όπου είχε το κρησφύγετόν του ο Αυξεντίου, προδοθείς προφανώς. Αι μέχρι της στιγμής αγγλικαί πληροφορίαι προσθέτουν ότι ο Αυξεντίου έρχεται δεύτερος κατά σειράν μετά τον στρατηγόν Γριβάν εις τον κατάλογον των ηγετών της ΕΟΚΑ, εθεωρείτο δε ο υπασπιστής του Γρίβα.
(…)
»Απαγόρευσις της κυκλοφορίας επεβλήθη εις όλους τους Έλληνας Κυπρίους κατοίκους του χωρίου Λύση – κειμένου μεταξύ Λευκωσίας και Αμμοχώστου- όπου εγεννήθη ο Αυξεντίου. Από χθες εις την πατρίδα του πατριώτου ηγέτου τηρείται βαρύ πένθος και όλα τα κέντρα ψυχαγωγίας είναι κλειστά. Η μήτηρ του φονευθέντος ηγέτου εδήλωσε:
“Είμαι υπερήφανη για το παιδί μας. Είναι πολύ καλύτερα που απέθανεν εις την μάχην, παρά αν συνελαμβάνετο αιχμάλωτος”
Εξ άλλου, ο πατήρ του Αυξεντίου προσήλθε σήμερον εις το στρατιωτικόν νοσοκομείον της Λευκωσίας και ανεγνώρισε το πτώμα του υιού του, εζήτησε δε την άδειαν, όπως το παραλάβη.
»Εξεφράζετο, εν τούτους, η γνώμη ότι αι Αρχαί της νήσου δεν πρόκειται να δώσουν την προς ταφήν του πτώματος άδειαν και ότι ο Αυξεντίου θα ταφή εις το προαύλιον των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας, όπου έχουν ταφή και άλλοι Έλληνες Κύπριοι πατριώται.
Το ηρωικό τέλος
Οι μαρτυρίες για τις τελευταίες στιγμές του Αυξεντίου περιγράφουν ένα ηρωικό, μαρτυρικό τέλος.
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 29ης Μαρτίου 1957.
«Ένας νεαρός Έλλην Κύπριος, ο Αυγούστης Ευσταθίου, ο οποίος ευρίσκετο μετά του Αυξεντίου κατά την μάχην, που διεξήχθη επί δέκα ώρας την 3η Μαρτίου, εδήλωσεν ότι εγκατέλειψε το κρησφύγετον όταν τα στρατεύματα [των Άγγλων] έριψαν πετρέλαιον από μίαν οπήν εις την στέγην πριν την ανατιναξουν.
»Ο νέος διηγήθη, ότι από το μέρος εις το οποίον ευρίσκετο εντός του κρησφυγέτου ηδηυνήθη να ίδη τον Αυξεντίου κατάβρεκτον από πετρέλαιον μέχρι του τραχήλου του. (…)
“Όταν εγκατέλειψα το κρησφύγετον ο Αυξεντίου είχε περιβληθή από αγρίας φλόγας. Τον εφώναξα και αι τελευταία του λέξεις προς εμέ, πριν εγκαταλείψω το κρυσύγετο, ήσαν: «Μη φοβάσαι».
Πηγή: Το Βήμα