Τοιχογραφίες του Αγίου Πανφουτίου, της Αγίας Βαρβάρας και της Αγίας Αικατερίνης (12ος αιώνας) σε τόξο του νότιου τοίχου, τοιχογραφίες σε άλλα σημεία (πίσω από νεότερα τόξα), οικοδομικές (κατασκευαστικές) φάσεις/αρμοί καθώς και το υπόστρωμα τριών τουλάχιστον παλαιότερων δαπέδων, στο σημείο που έγινε η ανασκαφή για τη θεμελίωση του κεντρικού κίονα, είναι τα νέα ευρήματα, που αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες της ανακαίνισης του ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο κατεχόμενο Λευκόνοικο, δήλωσε ο δρ. Διομήδης Μυριανθεύς, αρχιτέκτονας και αναστηλωτής.
Το Λευκόνοικο είναι η γενέτειρα του μεγάλου ποιητή και βάρδου της Ρωμιοσύνης, Βασίλη Μιχαηλίδη, από το θάνατο του οποίου συμπληρώθηκαν φέτος 100 χρόνια και για το λόγο αυτό γίνονται πολλές τιμητικές εκδηλώσεις σε Κύπρο και Ελλάδα. Το σπίτι του ποιητή ήταν πίσω από τον ναό του Αρχαγγέλου, ενώ σε πλάτωμα έξω από τον περίβολο του ναού ήταν μέχρι το 1974 η προτομή του.
Ο κ. Μυριανθεύς, σημείωσε ότι ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στη σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα πολλών οικοδομικών φάσεων. «Η παλαιότερη (ορατή σήμερα) φάση ανάγεται στον 12ο αιώνα, υπάρχει μεσαιωνική φάση του 15ου-16ου αιώνα και φάσεις της τουρκοκρατίας (18ος-19ος) και μετασκευές των αρχών του 20ου αιώνα», εξήγησε.
Στις τοιχογραφίες στο νότιο τόξο έχει τοποθετηθεί, επειδή βρίσκονται εξωτερικά του ναού, ειδικό διάφανο κάλυμμα για προστασία. Τη γενική επίβλεψη είχε ο αρχιτέκτονας, Διομήδης Μυριανθέας και συντηρήσεις έκανε ο π. Κυριακός. Στη διάρκεια των εργασιών αποκαλύφθηκαν στην εξωτερική νότια πλευρά του ναού τοιχογραφίες πέντε Αγίων, ο ένας είναι ο Παμφούτιος, οι οποίες συντηρήθηκαν και καλύφθηκαν με ειδικό γυαλί για προστασία. Αυτές χρονολογούνται μεταξύ 12ου και 16ου αιώνα.
Στο εσωτερικό του ναού συντηρήθηκε μια μεγάλη τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και μια μικρότερη του Αγίου Γεωργίου (19ος και 20ος αιώνας) Επίσης , συντηρήθηκε η Αγία Τράπεζα , δωρεά ΚΑΛΛΗ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟΥ ΚΟΥΛΑΣ (21.3.1957).
Η ανακαίνιση του ναού, ο οποίος είχε εγκαταλειφθεί και καταστραφεί, μετά το 1974 όταν έφυγαν από την κοινότητα οι Ελληνοκύπριοι, εντάσσεται μέσα στο πρόγραμμα της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Διάσωση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κύπρου (ΔΤΕΔΠΚ).
Ο ναός παραδόθηκε από τον εργολάβο του έργου, Γιακούπ Τελ, στην Επιτροπή σε ειδική τελετή, στην οποία ήταν παρόντες εκτοπισμένοι από το Λευκόνοικο, η δήμαρχος Ζήνα Λυσάνδρου – Παναγίδη, ο μητροπολίτης Κωνσταντίας-Αμμοχώστου Βασίλειος, ξένοι διπλωμάτες και Τουρκοκύπριοι. Το έργο χρηματοδοτήθηκε εξ’ ολοκλήρου με 430 χιλιάδες ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τη γενική επίβλεψη είχε ο αρχιτέκτονας, Διομήδης Μυριανθέας. Για τα σχέδια βοήθησε ο Αλί Τσαγκλάρ και συντηρήσεις έκανε ο π. Κυριακός Παπαϊωακείμ.
Στο εσωτερικό του ναού συντηρήθηκε μια μεγάλη τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και μια μικρότερη του Αγίου Γεωργίου (19ος και 20ος αιώνας). Επίσης, συντηρήθηκε η Αγία Τράπεζα, δωρεά «ΚΑΛΛΗ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟΥ ΚΟΥΛΑΣ (21.3.1957)». Επίσης, υπήρχε ένα εξαίρετο ξυλόγλυπτο τέμπλο με παλιές βυζαντινές εικόνες. Στην ομιλία του, ο Τουρκοκύπριος επικεφαλής της ΔΤΕΔΠΚ , Αλί Τουντζάι, είπε ότι η πολιτιστική κληρονομιά και οι διαφορετικές κουλτούρες «δεν θα έπρεπε να αποτελούν πλέον παράγοντες, που προκαλούν διαμάχη, αλλά παράγοντες για συνεργασία, ειρήνη και ευημερία των δύο κοινοτήτων της Κύπρου». Τόνισε την ανάγκη να εξαλειφθούν όλα τα εμπόδια και οι περιορισμοί, που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά, και να διασφαλιστεί ότι η πολιτιστική κληρονομιά δεν θα αποτελεί πλέον πρόβλημα για την Κύπρο.
«Έχει έρθει πια η ώρα για εμάς, ως Τουρκοκυπρίους και Ελληνοκύπριους να συμφιλιωθούμε με τα ιστορικά μνημεία του τόπου αυτού», είπε και πρόσθεσε : «το εξαιρετικό αυτό μνημείο δεν είναι πλέον κληρονομιά μόνο των Ελληνοκυπρίων, αλλά και των Τουρκοκυπρίων, που ζουν σε αυτό το όμορφο χωριό».
Ο Τάκης Χατζηδημητρίου, επικεφαλής της ελληνοκυπριακής ομάδας στη Επιτροπή περιέγραψε την κατάσταση, στην οποία βρισκόταν ο ναός πριν από την αναστήλωση- ανακαίνιση, λέγοντας: «αυτό το μεγαλόπρεπο κτίσμα καλαίσθητο κι επιβλητικό, ήταν έρημο κι εγκαταλειμμένο. Στη στέγη του φύτρωσαν συκιές, φάνηκαν ρωγμές στους τοίχους, γέμισε με περιστέρια η εκκλησία και ο Αρχάγγελος από το νότιο της τοίχο να παρακολουθεί με πολλή θλίψη τη φθορά…»
Δια μέσου των μνημείων, σημείωσε ο κ. Χατζηδημητρίου, «ανακαλύπτουμε ξανά τους εαυτούς μας και την Κύπρο. Στιγμές, όμως, σαν και αυτή μας δίνουν τη δυνατότητα και την ευκαιρία να στοχαστούμε το νόημα της αυριανής Κύπρου, που βρίσκεται στον αλληλοσεβασμό και στην πολυπολιτισμικότητα. Ένα όραμα για μια νέα ευκαιρία στην ιστορία. Να κατανοήσουμε ότι κανένας μας δεν μπορεί να ζήσει μόνος στο νησί μας. Έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλο. Και μόνο όταν είμαστε όλοι μαζί νιώθουμε πληρότητα». Έχουμε πια κατανοήσει, συνέχισε, «ότι ο δρόμος της ειρήνης και της συμφιλίωσης είναι μακρύς και δύσκολος, όμως είναι ο μόνος που σώζει ζωές και προστατεύει τα μνημεία.»
Στην ομιλία του ο Τάκης Χατζηδημητρίου έκανε αναφορά στον μεγάλο ποιητή της Κύπρου , Βασίλη Μιχαηλίδη , και υπέμνησε ότι στο Λευκόνοικο πρωτοπαρουσιάστηκε το συνεργατικό κίνημα, που γλύτωσε τους αγρότες, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους από τους τοκογλύφους. «Συνιδρυτές ο Ιωάννης Οικονομίδης και ο Μάρκος Χαραλάμπους. Μέτοχος από τους πρώτους και μέλος της επιτροπής, ο Μεχμέτ Σουλεϊμάν. Στην κηδεία του Χαραλάμπους υπήρχε και παπάς και χότζας», είπε ο κ. Χατζηδημητρίου.
Ο επικεφαλής της Μονάδας Υποστήριξης Διακανονισμού Κύπρου στην Υπηρεσία Υποστήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Κζαρτάν Μπζόρνσον , χαρακτήρισε το έργο ξεχωριστό, σημειώνοντας ότι «σημαδεύει την ευόδωση της σκληρής δουλειάς και των προσπαθειών πολλών ανθρώπων για πολλούς μήνες».
Επίσης, ανέφερε ότι η ΕΕ στήριξε την ΔΤΕΔΠΚ και από το 2012 παραχώρησε 11.7 εκατομμύρια ευρώ μέσα από το Πρόγραμμα Οικονομικής Βοήθειας για την Τουρκοκυπριακή κοινότητα για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
Ο κ. Μπζόρνσον διαβεβαίωσε ότι η ΕΕ θα συνεχίσει τη δέσμευσή της και πρόσθεσε: «μπορείτε να βασιστείτε στην ΕΕ ως πιστό εταίρο που μοιράζεται τις αξίες σας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και για την προώθηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινοτήτων της Κύπρου».
Η Τιτζιάνα Ζενάρο, διευθύνουσα σύμβουλος Προγράμματος Κύπρου στο Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών είπε ότι ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, με τις εντυπωσιακές αψίδες και τις καλοδιατηρημένες νωπογραφίες, μια εκ των οποίων ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των έργων συντήρησης και εκτίθεται στο χώρο «αποτελεί πολύτιμο στοιχείο της θρησκευτικής κληρονομιάς της Κύπρου».
Μετά την τελετή παράδοσης έγινε σύντομη δέηση και ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας ευχαρίστησε όλους για τα έργα συντήρησης στον ναό. Στη συνέχεια, ομάδα Τουρκοκυπρίων χόρεψε κυπριακούς χορούς στο προαύλιο του ναού.
Η δήμαρχος Λευκονοίκου, Ζήνα Λυσάνδρου- Παναγίδη εξέφρασε μεγάλη συγκίνηση, σημειώνοντας ότι «αυτό που κάποτε θεωρείτο ουτοπία, ένα άπιαστο όνειρο, έγινε πραγματικότητα».
Πηγή: ΑΠΕ- ΜΠΕ
