Συμπληρώνονται σήμερα Πέμπτη, 46 χρόνια από την ηρωικά θυσία του Νίκου Ψαρά, ο οποίος έπεσε μαχόμενος στην περιοχή Συγχάρι, την 23η Ιουλίου 1974.
Ο Νίκος Ψαράς γεννήθηκε στο Παραλίμνι στις 9 του Μάρτη του 1954. Αφού τελείωσε το γυμνάσιο κατετάγη το 1972 στις τάξεις της Εθνική Φρουράς και υπηρετούσε στην 181 Μοίρα πυροβολικού στο Τρίκωμο. Η τουρκική εισβολή της 20 Ιουλίου του 1974 τον βρίσκει να υπηρέτη την αγαπημένη του πατρίδα . Η 181 Μοίρα Πυροβολικού μάχεται από την Άσπρη Μούττη ενισχύοντας τις μονάδες πεζικού. Στις 23 Ιουλίου η 181 ΜΠ βρίσκεται σε οπισθοχώρηση και κάπου μεταξύ Συγχαρρί και Δίκωμο η τουρκική ενέδρα καραδοκούσε. Η μοίρα αποδεκατίστηκε, μαζί της έσβησε για πάντα το πράο χαμόγελο του Νίκου Ψαρά.
Διαβάστε τον συγκινητικό επικήδειο που έγραψε ο Λοϊζος Α. Λοϊζου, ανιψιός του ήρωα Νίκου Ψαρά.
Νίκο Ψαρά, θείε, αδερφέ, γιε, Νίκο μας. Γεννηθήτω το θέλημά σου.Βλέποντας τη σημαία να σκεπάζει το φέρετρό σου ήρθε στο μυαλό μου η μαρτυρία ενός φίλου και συναδέλφου σου στο στρατό. Ο Νίκος, μου έλεγε, κάποιες φορές, όταν ξαπλώναμε στο θάλαμο να κοιμηθούμε σκεπαζόταν με την Ελληνική σημαία. “Έτσι, ονειρεύκουμε να με θάψουν ρε”, έλεγε. Και έγινε αυτό που ήθελε. 40 χρόνια και 5 μήνες μετά, και στην απουσία του παππού, του Μιχάλη Ψαρά από τον Άη Μεμνιο και της γιαγιάς, Ελένης Ψαρά το γένος Αρτυματά από το Παραλίμνι.
Ποιος ήταν ο Νίκος; Οι προλαλήσαντες σκιαγράφησαν τον φίλο, τον Πρόσκοπο, τον στρατιώτη, τον ήρωα. Κάποια από αυτά που ακούμε τόσα χρόνια ίσως να είναι και υπερθεματισμός, για να τιμήσουμε τη μνήμη του. Γεγονός είναι σίγουρα ένα, τήρησε τον όρκο του να μην οπισθοχωρήσει και να παραδώσει το σώμα του στον Τούρκο ΜΟΝΟ νεκρό. Ο τρίτος στη σειρά από τα 4 παιδιά του παππού και της γιαγιάς. Γεννήθηκε Μάρτιο στις ομορφιές της Άνοιξης. Μικρός στο σχολείο αν και άριστος μαθητής ήταν ιδιαίτερα ζωηρός. Ανήσυχο πνεύμα που στις πρώτες τάξεις κούραζε τους εκπαιδευτικούς με την υπερκινητικότητά του (μαρτυρία της κας. Τασούλας Μάρκου) . Στην πορεία και σε συνεννόηση με τη γιαγιά, του ανέθεταν ιδιαίτερα καθήκοντα και υπευθυνότητες που τον κρατούσαν απασχολημένο και ήσυχο.Ήταν από την πρώτη τάξη του Γυμνασίου, πρόεδρος της τάξης του. Στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου εκλέγηκε πρόεδρος του σχολείου. Παραχώρησε τη θέση του όμως και έμεινε αντιπρόεδρος, αφού ο φίλος του που είχε εκλεγεί στη θέση του αντιπροέδρου θα μπορούσε κατά το Νίκο να εκτελέσει καλύτερα τα καθήκοντά του, αφού καταγόταν από την Αμμόχωστο.Είχε πολύ ισχυρή άποψη την οποία ήθελε να επιβάλλει τόσο στην οικογένεια και όσο και στην παρέα. Στη Χρυστάλλα, τη μικρότερή του αδερφή επέβαλλε ότι έπρεπε να διαβάζει και να είναι άριστη μαθήτρια, για να μην τον προσβάλλει. Επίσης, της απαγόρευε να φορεί κοντές φούστες, όπως πρόσταζε η μόδα της εποχής. Δεν συμβιβαζόταν και θα μπορούσε εύκολα κάποιος να τον χαρακτηρίσει ξεροκέφαλο. Όλοι οι γείτονες, τ’ αδέρφια του, υποστήριζαν τον Ολυμπιακό, αυτός επίμονα υποστήριζε τον Παναθηναϊκό χωρίς να τον απασχολούν τα πειράγματα και η πίεση που δεχόταν από τους φίλους (μαρτυρία Νίκου Παπέττα) . Καμία διαφωνία φυσικά για την αγαπημένη του ομάδα, την ΕΝΩΣΗ Νέων Παραλιμνίου. Ένιωθε βέβαια και ιδιαίτερη περηφάνια που ο γαμπρός του, ο Αδάμος, αγωνιζόταν στην ομάδα. Όταν κατέκτησε το πρωτάθλημα το 1969 και ανέβηκε στην Α΄ κατηγορία, για μια εβδομάδα πανηγύριζε με τα γειτονόπουλα στο γήπεδο, που βρισκόταν δίπλα στο πατρικό του σπίτι. Ήταν τελειομανής, συγυρισμένος, ευγενικός, και ευλαβής. Διάβαζε αδιαλείπτως την Αγία Γραφή, μάλιστα υπέγραφε την κάθε σελίδα που μελετούσε. Ήταν μετρημένος και οικονόμος, όπως ορίζει ο νόμος των Προσκόπων. Ήταν ολιγαρκής και πολύ διακριτικός, όταν θα ζητούσε κάτι από τους γονείς του και τ΄ αδέρφια του, αφού γνώριζε πολύ καλά τις δυσκολίες της εποχής.Στο στρατό, ήταν γραφέας στο 1ο γραφείο, άψογος σύμφωνα με τις μαρτυρίες στη δουλειά του αλλά… διέγραφε και μείωνε ποινές για να βοηθήσει τους φίλους και συναδέλφους του. Λόγω και της οξυμένης κατάστασης τότε, ένιωθε ότι ήταν καθήκον του να προστατεύει συναδέλφους του που είχαν άλλα φρονήματα. Ενώ ήταν γραφέας και νοσοκόμος, δήλωνε ότι αν γινόταν κάτι στην Κύπρο θα πήγαινε στην πρώτη γραμμή να πολεμήσει. Όταν αντιλήφθηκε ότι η χούντα των Αθηνών προσπαθούσε να επέμβει στα εσωτερικά της Κύπρου, ένιωθε ότι το κακό θα ερχόταν σύντομα. Συμβούλευε την μικρή του αδερφή να είναι σε κάποια απόσταση από τις μαθητικές εχθροπραξίες, αφού κατά την εκτίμηση του ο διχασμός και η διχόνοια οδηγούσαν στον εμφύλιο σπαραγμό.Η θέση του αυτή έγινε πιο έντονη λίγο πριν την εκδήλωση του πραξικοπήματος. Μαρτυρία της γιαγιάς, όταν στην τελευταία του έξοδο στις 14 Ιουλίου της ανέφερε ότι το κλίμα ήταν πολύ βαρύ και ότι οι Τούρκοι καραδοκούσαν.
Η 14η Ιουλίου ήταν και η μοναδική εικόνα που έχω από το θείο μου. Με πρόσεχαν, παίζαμε, ο Νίκος η Χρυστάλλα κι εγώ. Κυνηγούσα τα μαύρα μυρμήγκια που λέγαμε ότι ήταν οι Τούρκοι και προσπαθούσα να τα σκοτώσω. Ο Νίκος με διαβεβαίωνε ότι θα τους κανόνιζε και να μην ανησυχώ.Από το 74’ και μετά ζούσαμε στην οικογένεια μαρτύριο. Η γιαγιά να προσπαθεί να μάθει απεγνωσμένα για την τύχη του αγαπημένου της Νίκου. Λέει χαρακτηριστικά στο ποίημα που έγραψε και τραγούδησε για τον Νίκο. ¨την ώραν που ήρταν τζιαι είπαν μου πως είσαι σκοτωμένος, εμαύρισεν ο ουρανός για μεν τζιαιν μαυρισμένος, την ώραν που ‘ρταν τζι είπαν μου το μαύρον το χαπάριν ενόμισα πως έσιησεν η γη για να με πάρει¨ . Φύλαγε τα ρούχα του και τα προσωπικά του αντικείμενα περιμένοντας τον να επιστρέψει έστω και αν ήξερε ότι αυτό ήταν ουτοπία. Περίμενε να τον δει να επιστρέφει ως στρατιώτη, όπως τον αποχαιρέτησε στις 14 Ιουλίου αναμένοντας τον να επιστρέψει με το απολυτήριο του στρατού τις 20 Ιουλίου. ¨Κλαίω σε τζιαι φωνάζω σου που της καρκιας τα βάθη που πήες εις τον πόλεμο Νίκο μου τζι εν εστράφεις. Ως που εν τα μάθκια μου ανοιχτά τζι έχω πνοή στο στόμα πας τουντην γη τζιαι παρπατώ εννα σε κλαίω ‘κόμα¨. Την Κυριακή 17 Ιουνίου του 1979 φεύγει με τον καημό του χαμού του γιου του ο παππούς. Εκκλησιάστηκε, προσευχήθηκε αγόρασε τις χαρακτηριστικές τότε σοκολάτες Χαραλάμπους με το κόκκινο περιτύλιγμα, για τον Λοϊζο, τη Νικολέττα και τον άλλο Νίκο του, τα 3 τότε εγγόνια του, και στο δρόμο προς το σπίτι η καρδιά του έπαψε να χτυπά. Έφυγε, πήγε να απαντήσει το γιο του… Διπλός τώρα καημός για την οικογένεια και τη γιαγιά μας. ¨Τζι’ άμα πεθάνω δείξε μου το δρόμο τον καλό σου να πα’ να βρω τον άντρα μου αντάμα με το γιο μου ν αγκαλιαστούμεν τζιαι οι τρείς να σβήσει το λαμπρό μου¨Η επιθυμία της έγινε πραγματικότητα στις 11 Σεπτεμβρίου το 2008. Έφυγε νωρίς το βράδυ ήρεμη, προετοιμασμένη για τον παράδεισο όπου την ανέμεναν ο γιος και ο άντρας της. Κι εμείς σε αποχαιρετήσαμε με το κυπαρισσί σου φόρεμα και το σάλι στο λαιμό, που εσύ επιθυμούσες να σου φορέσουμε για το κατευοδιό σου. Ήταν το φόρεμα εκείνο που το παλληκάρι της, όταν την είδε να το φορά, ομολόγησε τον θαυμασμό στη θωριά της μάνας του. «Χριστέ μου να’ρτεις μέσα μου, έλα μες την καρκιά μου, συγχώρα με προσεύχουμε τα αμαρτήματα μου». Το αμάρτημα που την βασάνιζε ήταν το μίσος και η οργή που ένιωθε για τους Τούρκους αλλα και τους δικούς μας που τους άνοιξαν τις πύλες της πατρίδας και έχασε το Νίκο . Με τη βοήθεια του πνευματικού της κατάφερε με την πάροδο του χρόνου να ζητήσει συγχώρεση. Είχε όμως τον καημό μέσα της, «δεν ήθελα να είμαι μάνα ήρωα», το γιο μου ήθελα, έλεγε η γιαγιά, ιδιαίτερα σε εποχές που έβλεπε την κατρακύλα και τις εκπτώσεις που κατά καιρούς γίνονται για χάρης της όποιας λύσης αλλά και τις έντονες διαμάχες που μπορεί να είχαμε και έχουμε σαν Έλληνες. ¨Νίκο μου εις τον πόλεμον εφάνηκες αντάρτης, μα γιω εν θα ξανακούσω πιον ΜΑΝΑ να μου φωνάξεις¨. Το προτελευταίο επεισόδιο ήταν όταν η οικογένεια δέχτηκε τηλεφώνημα από την Επιτροπή Διερεύνησης της τύχης των Αγνοουμένων. Βρέθηκαν και ταυτοποιήθηκαν τα οστά του αδερφού σας, ανακοίνωσε η ψυχολόγος στη Μαρίνα, τη μεγαλύτερη αδερφή του Νίκου. Ο πόνος και η αγωνία και πάλι στο αποκορύφωμα για τ’ αδέρφια και τ’ ανίψια του Νίκου. Πάνω στη στιγμή αυτή ο αδερφός του Βασίλης βίωσε μέσα του την ανθρώπινη λύπη που για σαράντα χρόνια δεν άφηνε να εκδηλωθεί. Την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου μια μέρα πριν την ονομαστική του γιορτή, πήγαμε στο Ανθρωπολογικό κέντρο για την αναγνώριση των λειψάνων και των προσωπικών του αντικειμένων. Φθάνοντας στο χώρο και αφού άρχισε η πολύ προσεγμένη παρουσίαση από τον αρχαιολόγο, τη γενετίστρια και την ανθρωπολόγο πέραν από την αγωνία ήρθε η οργή και τα πολλά γιατί. Η μεγάλη στιγμή επιτέλους έφθασε, δεν ξέραμε πραγματικά πως θα αντιδρούσαμε αντικρίζοντας τον σκελετό του Νίκου. Μπήκαμε στο δωμάτιο… Συγκλονιστήκαμε… μα τελικά αυτό που όλοι νιώσαμε ήταν εκπληκτικό. ΑΝΤΑΜΩΣΗ ήταν και τίποτα άλλο. Τον είδαμε, τον χαιρετήσαμε, τον αγκαλιάσαμε, του χαιδέψαμε τα τραύματά του… Προσκυνήσαμε τα οστά του… τον κλάψαμε… Αισθανθήκαμε ανταπόκριση…… νιώσαμε τη ζεστασιά της αγκαλιάς του. Δεν ξέρω πώς να το περιγράψω αλλά πέρα από τη λύπη και τη στενοχώρια νιώθουμε ταυτόχρονα και μεγάλη χαρά. Τέτοια ανάμειξη συναισθημάτων δεν νιώσαμε ποτέ ξανά. Νομίζω ότι μόνο όσοι το έζησαν και θα το ζήσουν μπορούν να καταλάβουν.
Ευχαριστώ το Πανάγαθο θεό που μας αξιώνει σήμερα να σε θάψουμε με τιμές ήρωα.Πολυαγαπημένε μας Νίκο, Θα ήταν παράλειψη να μην κάνω ιδιαίτερη αναφορά για τον προσκοπισμό που τίμησε και θα τιμά τη μνήμη σου. Είσαι μέρος της ιστορίας του 21ου Συστήματος Ναυτοπροσκόπων.
Εύχομαι και ελπίζω η πολιτεία κάποια στιγμή να τιμήσει ανάλογα όλους τους ήρωες του πολέμου του 1974, για να γνωρίσει τελικά όλος ο κόσμος αυτούς που πολέμησαν για την προάσπιση της ελευθερίας της Κύπρου μας.
Λοΐζος