Ο Αντρέας Χρστακκος είναι από τους λίγους ανθρώπους που κρατούν ζωντανή σήμερα την κυπριακή παραδοσιακή μουσική. Με μια ξεχωριστή φυσιογνωμία και με μια ζωή γεμάτη με εμπειρίες, ο Χρήστακκος αποτελεί σήμερα έναν από τους σπουδαιότερους ποιητάρηδες της κυπριακής μας παράδοσης.
Γεννήθηκε το 1953 στη Μουσουλίτα και κατάφερε να φοιτήσει μόνο μέχρι την πρώτη τάξη του Δημοτικού ένεκα της φτωχής κατάστασης της οικογένειάς του, ενώ από έξι χρονών δούλευε ως βοσκός και στη συνέχεια ως χασάπης.
Συνέντευξη στην Άννα Χρήστου
Ποιος σας έμαθε πιθκιάβλι;
Το πιθκιάβλι δεν έχει δάσκαλο. Ότι μάθεις θα το μάθεις μόνος σου χωρίς να σου το διδάξει άλλος. Μπορεί να υπάρχει ένα άτομο το οποίο να σου μάθει τα βασικά, δηλαδή πως να το κρατείς αλλά όχι πως να το παίζεις, από εκεί και πέρα ό,τι κάνεις θα το κάνεις μόνος σου εφόσον έχεις μεράκι και πάθος γι’ αυτό. Για να μάθει κάποιος πιθκιάβλι, πρέπει να το ξεκινήσει από μικρός και να κάνει συνεχώς εξάσκηση. Αν αφήσεις το πιθκιάβλι τότε και το πιθκιάβλι θα σε αφήσει και θα ξεχάσεις πως να το παίζεις.
Το πιθκιάβλι το άρχισα από πολύ μικρός. Δεν είχα δάσκαλο. Μόνο ένα άτομο υπήρχε που μου έδωσε κάποιες συμβουλές αρχικά, και θυμάμαι χαρακτηριστηκά αυτόν να καυχιέται στο χωριό ότι ο ίδιος μου το έμαθε και οι υπόλοιποι συγχωριανοί να αναρωτιώνται πως γίνεται ο μαθητής να πέρασε το δάσκαλο. Είχα από μικρός το μεράκι, είναι η αλήθεια. Όπου πήγαινα το είχα πάντα στην κόξα μου. Ακόμη και την νύχτα το είχα κάτω από το μαξιλάρι μοου. Θυμάμαι τη μητέρα μου τη συγχωρεμένη να μου λέει: “Κανεί, πόση ώρα να παίζεις». Και έτσι προτιμούσα να πηγαινα στους κάμπους και να παίζω εκεί. Το πιθκιάβλι είναι σαν το ναρκωτικό μου. Όπως ο ναρκομανής δεν αντέχει χωρίς την δόση του έτσι και εγώ αν περάσει μέρα και δεν παιξω θα νιώθω ότι κάτι μου λείπει.
Που να πεθάνω πείτε τζίνους που να με θάψουν
Πουπάνω που το μνήμα μου εν θέλω να με κλάψουν
Που τη δεξιά μερκά να΄χω τούτο πιθκιάβλι
Τη βάφκα μου τη βέρκα μου που τη μερκά την άλλη
Πως ξεκινήσατε το τσιάτισμα και ποια είναι η πηγή έμπνευση σας;
Το τσιάτισμα είναι όπως το πιθκιάβλι, δεν μαθαίνεται ούτε μπορείς να το διδάξεις. Πρέπει να έχεις μεράκι και πολλή φαντασία. Από μικρός δημιούργησα τα δικά μου τραγούδια. Δεν έχω συγκεκριμένη έμπνευση. Εξαρτάται δηλαδή ποιο είναι το θέμα. Αν είναι τα ερωτικά τσιατιστά φαντάζεσαι κάτι για να έχεις μία βάση και τα άλλα σου έρχονται αυθόρμητα.όπως για παράδειγμα:
Σήμερα αναστέναξα τζι ένα λαμπρό εξέβη
όπως το άστρον έσιησε τζαι έσσο της εκατέβη
Έ κόμα εν εβρεθήκαμε τρώει με μιάλη έννοια λαλώ ήντα που συνέβει
Ένεχω φιλιά φυλάμενα μεσ’ σε χρυσό δοχείο
τζαι τωρά εν πριν τζαιρού,
εδία μου τα μια κορού, στο παρθεναγωγείο
έχω της λόο τζαι πεννιά να μου τα βάλει τζινωνιά την ώρα που να φύω
Απ΄όσον γνωρίζουμε έχετε βραβευτεί πολλές φορές για την προσφορά σαςστην κυπριακή παράδοση. Πότε ήταν η πρώτη φορά που παραλάβατε το πρώτο σας βραβείο;
Πρώτη φορά που πήρα το πρώτο μου βραβείο ήταν όταν συμμετείχα σε ένα διαγωνισμό. Τότε ήμουν γύρω στα δεκατέσσερα, και ήμουν ο μικρότερος από τους διαγωνιζόμενους. Μόλις είδα τους υπόλοιπους ήμουν σύγουρος ότι θα κέρδιζα, άλλα έχασα την πίστη μου όταν συναγωνίστηκα με ένα πολύ δυνατο αντίπαλο αρκετά χρόνια μεγαλυτερό μου. Παρ’ όλα αυτά κατάφερα να κερδίσω αφήνοντας την κριτική επιτροπή να αναρωτιέται αν αυτά τα τραγούδια που είπα ήταν δικά μου. Ο θείος μου τότε τους διαβεβαίωσε πως ήταν ολόδικά μου και ομολογώ να πω πως από τότε πήρα θάρρος.
Πείτε μας ένα περιστατικό που σας συνέβηκε και δεν θα το ξεχάσετε.
Έχω πάρα πολλα περιστατικά να σας πω, αλλά ένα που έμεινε χαραγμένο μέσα μου είναι το εξής: Ήμουν δέκα χρονών τότε ότα πήγα με τον μεγαλύτερο μου αδέλφο να μαζέψουμε τα λεγόμενα “στρουφούθκια” που σύχναζαν σε λάκκους. Εγώ μέσα στην αφέλειά μου κατέβηκα κάτω σε ένα από αυτους που ήταν αρκέτα βαθύς. Αφού μάζεψα τα στρουφούθκια δεν έφτανα να ανέβω πάνω στις σκάλες. Εν τω μεταξύ ο αδελφός μου έφυγε χωρίς έννοια από το χωράφι αφού νόμιζε πως επέστρεψα σπίτι. Όταν όμως πήγε και αυτός σπίτι και δεν με είδε εκεί άρχισαν με το πατέρα μου να με ψάχνουν σε όλους τους λάκκους. Ενώ νύχτωνε, εγώ φώναζα με όλη τη δύναμή μου αλλά μάταια, αφου εκείνος ο λάκκος ήταν ο μοναδικός που δεν υποψιαζόντουσαν. Την επόμενη μέρα άκουσα τα “τσακάρκα” των προβάτων (καμπάνες) και συνέχισα να φωνάζω αλλά και πάλι χωρίς ανταπόκριση. Όταν ο θείος μου ο Πριγκόπουλος αναρωτήθηκε αν έψαξαν οι γονείς μου σε όλους τους λάκκους ο πάτερας μου πάνω στο άγχος του απάντησε “ναι” χωρίς να το σκεφτεί. Μετά, όμως, το ξανασκέφτηκε και θυμήθηκε πως δεν το έκαναν. Έτσι λοπόν πήγαν στο συγκεκριμένο λάκκο και με βρήκαν. Εγώ μόλις άκουσα τη φωνή του θείου μου να μου φωνάζει αναστήθηκα. Τελευταίο πράμα που θυμάμαι είναι το θείο μου να μου λέει «μεν φοάσαι» και του πατέρα μου «εν καλός ακόμα». Θυμάμαι ότι μόλις με έβγαλαν έξω λυποθύμησα.
Ένα άλλο περιστατικό που μου συνέβη και δεν θα το ξεχάσω ήταν ο σεισμός του 1963 όταν ήμουν έντεκα χρονών, δηλαδή τον αμέσως επόμενο χρόνο από το προηγούμενο συμβάν. Ξημέρωνε του Σταυρού. Ήμουν μόνος μου με έναν γνωστό μας όταν ξαφνικά φύσηξε ένας δυνατός αέρας από το βοριά. Ο γέρος κατάλαβε ότι κάτι θα συνέβαινε απόψε. Εν το μεταξί εγώ για να ζεσταθώ μπήκα στο ισάτζι του γαδάρου για να ζεσταθω ενώ ο σεισμός άρχισε. Τότε ο γέρος με άρπαξε και με πήγε κάπου ασφαλή. Ο πατέρας μου ήρθε αγχωμένος και θυμάμαι χαρακτηριστηκά το γέρο να του λέει: «Ρέξε μέσα τζαι ίσια που γλίτωσα τον γιό σου».
Πείτε μας ένα δίστιχο που σας χαρακτηρίζει.
Βάσανα πόνους τζαι καημούς
φαρμάτζια τζ΄αναστεναγμούς που ‘χει τούντο κορμί μου
Ενεπάτουν τζαι έτρεμε η γη άννοια πάνω της πληγή
Μα κόπην η ορμή μου.
Συνέντευξη: Άννα Χρήστου
Φωτογραφίες: Μαρίνος Παυλικκάς