Σε συνέντευξη του στο ΚΥΠΕ, ο Κύπριος νομπελίστας τάσσεται επίσης υπέρ της διασύνδεσης του προσδόκιμου ζωής με το όριο συνταξιοδότησης, παραδέχεται ότι η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης θα ”επηρεάσει αρνητικά” την ανεργία, ενώ θεωρεί απαραίτητο όπως η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης συνδυαστεί με την παραχώρηση κινήτρων στους εργαζομένους, όπως αύξηση του ποσού σύνταξης. Επίσης, εκφράζει την άποψη ότι θα πρέπει ιδιωτικός και δημόσιος τομέας να έχουν το ίδιο όριο συνταξιοδότησης.
Ταυτόχρονα, ο κ. Πισσαρίδης εκφράζει την ανάγκη προσέλκυσης μεγάλων ξένων επενδύσεων αλλά και επενδυτικών ταμείων (investment fund ή Hedge Fund) στα οποία η Κύπρος υστερεί έτσι ώστε να επανέλθει η οικονομική ανάκαμψη, ενώ χαιρετίζει το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε για επενδύσεις από ρωσικές και κινέζικες εταιρείες.
Επίσης, εισηγείται αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας για να βοηθηθεί η προσέλκυση ξένων επενδύσεων και λειτουργίας των καταστημάτων το Σαββατοκύριακο για να βοηθηθεί η οικονομική ανάκαμψη.
Προτείνει επίσης όπως η Κύπρος γίνει χώρα εξαγωγής υπηρεσιών και όπως υπάρξει εκμετάλλευση κάποιων γεωργικών προϊόντων ώστε να αντιμετωπιστεί το διαχρονικό έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου, ενώ σημειώνει ότι αν χρειαστεί η στήριξη των τραπεζών, το κράτος δεν θα πρέπει να έχει δικαίωμα ψήφου και οι τράπεζες θα πρέπει να λάβουν κεφάλαια από το ευρωπαϊκό ταμείο στήριξης με κρατική εγγυητή.
Ειδικότερα, στη συνέντευξη του στο ΚΥΠΕ και σχολιάζοντας τη συζήτηση που διεξάγεται αυτή την περίοδο στην Κύπρο για αύξηση ή όχι του ορίου συνταξιοδότησης στα 64, από 63 έτη ηλικίας, ο κ. Πισσαρίδης είπε ότι μια οικονομία για να αναπτυχθεί βασίζεται στο εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό της και σήμερα, όπως είπε, ένας Κύπριος ηλικίας 63 με 64 χρόνων, το πιο πιθανό θα έχει καλή μόρφωση, καλή υγεία και πολύ μεγάλες δυνατότητες να συνεχίσει τη δουλειά του και να αποδώσει στην οικονομία.
Πρόσθεσε ότι ”σήμερα ο Κύπριος πολίτης είναι πιο μορφωμένος από το μέσο όρο της Ευρώπης – αν συμπεριλάβουμε και την Ανατολική Ευρώπη -, το επίπεδο υγείας είναι πολύ ψηλό και έχουμε ένα από τα πιο χαμηλά όρια αφυπηρέτησης”.
”Δεν νομίζω να χρειάζεται άλλος λόγος για να υποστηρίξουμε την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης. Ενας οικονομολόγος είναι αδύνατο να βρει λόγο να δικαιολογήσει τέτοιο όριο αφυπηρέτησης”, σημείωσε.
”Οι καλοί λόγοι για να μείνει η αφυπηρέτηση στα 63 χρόνια πρέπει να αναζητηθούν στο παρόν και στο μέλλον και όχι στο παρελθόν”, είπε ο Κύπριος νομπελίστας.
Ανέφερε ότι σε μια κανονική περίοδο οικονομικής κατάστασης η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης δεν θα επηρεάσει τα δημόσια οικονομικά και την ανεργία για να σημειώσει, όμως, ότι σε μια περίοδο κρίσης όπως τη σημερινή, όταν εφαρμόζεται το μέτρο αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης, ”πρέπει να είμαστε λίγο προσεχτικοί πως θα επηρεάσει την ανεργία στους επόμενους μήνες”.
Ο κ. Πισσαρίδης παραδέχθηκε ότι αυτό το μέτρο θα ”επηρεάσει αρνητικά” την ανεργία και το μόνο μέτρο που μπορεί να ληφθεί με βάση αυτό το δεδομένο, όπως είπε, είναι μια αναβολή της εφαρμογής του νόμου, ο οποίος όμως θα πρέπει να ψηφιστεί σήμερα που βρίσκεται στην επικαιρότητα το θέμα.
”Αφού άρχισε η συζήτηση και αφού καταλάβαμε τί είναι τα υπέρ και τα κατά πιστεύω ότι καλύτερη αντιμετώπιση του προβλήματος είναι να περάσει ο νόμος σήμερα αλλά να πούμε δεν θα γίνει από το 2012, θα γίνει από την 1η Ιανουαρίου του 2013 ή 2014 αλλά όχι αργότερα”, σημείωσε.
”Το να είμαστε εναντίον της αύξησης της ηλικίας αφυπηρέτησης δείχνει λαό που βλέπει προς τα πίσω και όχι προς τα εμπρός”, πρόσθεσε.
Ερωτηθείς αν θα πρέπει να είναι διαφορετικό το όριο συνταξιοδότησης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ο κ. Πισσαρίδης εξέφρασε την άποψη ότι ”δεν πρέπει να είναι διαφορετικά” τα δύο όρια συνταξιοδότησης, αλλά ”τα ίδια» και εισηγήθηκε όπως πάνε και τα δύο στο 65 το αργότερο το 2014 και το 2016 με 2017 να ανεβούν στο 67 και σιγά – σιγά, όπως είπε, «να πηγαίνουμε προς τα πάνω μέχρι να φθάσουν το 70ο έτος ηλικίας».
”Ενας Κύπριος αναμένεται να ζήσει σήμερα μέχρι τα 80 του και οι γυναίκες λίγο περισσότερο. Οταν ένας συνταξιοδοτείται στα 65 αναμένει να ζήσει ακόμη 20 με 25 χρόνια, ενώ οι περισσότεροι παίρνουν άλλη δουλειά και δεν ζούνε μόνο από τη σύνταξη. Γιατί τότε να μην συνεχίσει τη δουλειά του;”, πρόσθεσε.
Ταυτόχρονα, ο κ. Πισσαρίδης ήταν κατηγορηματικός στο ότι δεν πρέπει να γίνεται αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης χωρίς αλλαγή στους μισθούς και στις συντάξεις, χωρίς δηλαδή να δοθούν κάποια κίνητρα στον εργαζόμενο.
Οπως είπε, ανεβάζοντας το όριο συνταξιοδότησης θα πρέπει, αν για παράδειγμα θα λάμβανε ένας εργαζόμενος σύνταξη το 50% του μισθού του, να του δοθεί ποσό σύνταξης, για παράδειγμα το 65% του μισθού του ή να μειωθούν οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
«Στην Αγγλία, όπου γνωρίζω καλύτερα, αυξάνεται το ποσό σύνταξης αλλά σου δίνεται η επιλογή είτε να μειωθούν οι εισφορές του εργαζομένου είτε να αυξηθεί το ποσό σύνταξης», συμπλήρωσε.
Με αυτό τον τρόπο, συνέχισε, η αύξηση του ορίου θα γίνει χωρίς ο εργαζόμενος να πει ότι «μπαίνει σε αγγαρεία αλλά ότι του προσφέρονται τα κατάλληλα κίνητρα και τον συμφέρει να μείνει στην ίδια εργασία».
Οσον αφορά στα μέτρα που χρειάζονται για να επανέλθει η κυπριακή οικονομία σε αναπτυξιακή πορεία, ο κ. Πισσαρίδης είπε ότι «χρειάζονται νέες επενδύσεις» καθώς «μόνο αυτό θα φέρει την ανάκαμψη και θα ξεκινήσει η οικονομική ανάπτυξη».
Οι νέες επενδύσεις έρχονται είτε από τα κέρδη που έχει κάνει η οικονομία και τα επενδύει – αλλά επειδή περνούμε κρίση δεν υπάρχουν πολλά κέρδη και ρευστότητα στις επιχειρήσεις – είτε από τις τράπεζες οι οποίες δεν έχουν λεφτά για να επενδύσουν.
«Η μόνη διέξοδος που μας μένει είναι μεγάλες ξένες επενδύσεις και σε αυτό τον τομέα είμαστε πάρα πολύ τυχεροί που βρέθηκε το φυσικό αέριο τώρα», είπε, προσθέτοντας ότι το θέμα έχει λάβει «μεγάλη δημοσιότητα στο εξωτερικό» με αποτέλεσμα «πολλές εταιρείες να θέλουν να έρθουν να επενδύσουν» στην Κύπρο, ενώ «μας προσφέρεται η ευκαιρία να προσελκύσουμε επενδυτικά ταμεία όπως investment fund ή Hedge Fund».
Η απόδοση, συνέχισε, «της κυπριακής οικονομίας σε αυτά τα ταμεία είναι πολύ – πολύ πιο κάτω από άλλες μικρές χώρες που έχουν μεγάλα τραπεζικά συστήματα», ενώ και στις ξένες επενδύσεις η Κύπρος είναι πίσω – «οπωσδήποτε πάμε πολύ πιο καλά από χώρες σαν την Ελλάδα».
Πρόσθεσε ότι μορφές επένδυσης που θα αναζωογονήσουν ξανά την οικονομία είναι αυτές που ανακοινώθηκαν, όπως μεγάλες ρωσικές επενδύσεις και η κινέζικη επένδυση στο παλαιό αεροδρόμιο Λάρνακας.
Μεταρρυθμίσεις δημόσιου τομέα – Γραφειοκρατία – Αγορά εργασίας
Αναφορικά με την γραφειοκρατία, ο Κύπριος οικονομολόγος είπε στο ΚΥΠΕ ότι μεγάλοι λογιστικοί οίκοι και δικηγόροι που θα διευκολύνουν τις επενδύσεις αυτές, «παραπονιούνται ότι έχει αυξηθεί τόσο πολύ η γραφειοκρατία στο κυπριακό δημόσιο που πλέον είναι πολύ δύσκολο να προσελκύσουμε επενδύσεις αυτής της μορφής και πάνε σε άλλες χώρες, κυρίως προς τη Μάλτα η οποία μας έχει ξεπεράσει σε αυτό τον τομέα ενώ ήταν πολύ πιο πίσω από εμάς».
Ανέφερε ότι η Μάλτα παρακολουθεί την Κύπρο και αυτό που μας παίρνει εμάς 12 μήνες να το διεκπεραιώσουμε αυτή το κάνει σε μια εβδομάδα και πρόσθεσε ότι με την γραφειοκρατία ο δημόσιος υπάλληλος αναγκάζεται να ελέγχει και να συμπληρώνει περισσότερα χαρτιά με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε περισσότερους δημόσιους υπάλληλους, αυξάνοντας έτσι τις κρατικές δαπάνες.
Αναφέροντας ότι υπάρχουν περιορισμοί στην αγορά εργασίας, ο κ. Πισσαρίδης διερωτήθηκε γιατί να μην μπορεί μια εταιρεία να ανοίξει τα καταστήματα ή τα γραφεία της Σάββατο απόγευμα ή Κυριακή, ενώ χαρακτήρισε «ένα από τους χειρότερους λόγους» ότι θα κτυπηθούν οι μικροί καταστηματάρχες οι οποίοι έχουν οικογένειες και δεν μπορούν να ανοίγουν Σαββατοκύριακο που δόθηκε σε εταιρεία η οποία ζήτησε να ανοίξει Σαββατοκύριακο.
«Η οικονομική ανάπτυξη όπως την βλέπουμε να γίνεται στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στις χώρες που είναι πιο ανεπτυγμένες από εμάς δεν βασίζεται στο μικρό κατάστημα», σημείωσε.
Η οικονομική ανάπτυξη, σύμφωνα με τον Κύπριο νομπελίστα, δεν θα έλθει, με τον τρόπο που γινόταν πριν 30 χρόνια, όταν κατέβαιναν από τα χωριά και άνοιγαν ένα κατάστημα να πωλούν τρόφιμα, ρούχα ή παπούτσια», αλλά έρχεται, όπως είπε, ”με την οικονομία μεγάλης κλίμακας και γι’ αυτό βλέπουμε την επιτυχία που έχουν τα μεγάλα καταστήματα στην Κύπρο».
«Ο μικρός καταστηματάρχης, συνέχισε, «μπορεί να βοηθηθεί να γίνει μεγάλος καταστηματάρχης με πολλούς υπαλλήλους ή να δουλέψει με άλλους μεγάλους καταστηματάρχες, να πάρει μια θέση supervisor σε ένα μεγάλο κατάστημα», πρόσθεσε.
Στο σημείο αυτό ο κ. Πισσαρίδης εξέφρασε απορία γιατί περίπτερα και φούρνοι είναι τα μόνα καταστήματα που μπορούν να μένουν ανοικτά και γιατί αυτά δεν αποτελούν απειλή για το μικρό κατάστημα και σημείωσε ότι «τα περίπτερα έχουν μετατραπεί σε μίνι σουπερμάρκετ», τη στιγμή που δεν επιτρέπεται να λειτουργήσει το Σαββατοκύριακο ένα μεγάλο σουπερμάρκετ.
Ανέφερε ότι όλες αυτές τις συζητήσεις της διεξήγαγε και η Αγγλία πριν 30 χρόνια και λόγω του ότι, μεταξύ άλλων, αντιδρούσε η εκκλησία γιατί ο κόσμος θα πήγαινε στα καταστήματα αντί στους ναούς, συμφώνησαν να ανοίγουν τα καταστήματα από τις 12.00 μέχρι τις 18.00. «Ηταν η μεγαλύτερη επιτυχία που είχε γίνει στη λιανική αγορά της Αγγλίας», πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι ο τζίρος που πραγματοποιείται την Κυριακή είναι ίσος με το συνολικό τζίρο από τη Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή.
Ο Κύπριος οικονομολόγος αναφέρθηκε στην ανάγκη να εργάζεται η δημόσια υπηρεσία και απογεύματα ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα εξυπηρέτησης του κοινού και σημείωσε ότι «ο δημόσιος τομέας είναι εκεί για να εξυπηρετεί τον ιδιωτικό τομέα» και όχι το αντίθετο.
«Οπως ο ιδιώτης καταστηματάρχης έχει κάποια υποχρέωση προς τον πελάτη του έτσι και ο δημόσιος υπάλληλος έχει κάποια υποχρέωση προς τον φορολογούμενο, ο οποίος πληρώνει τους μισθούς που δίνονται στον δημόσιο τομέα”, πρόσθεσε.
Ανέφερε επίσης ότι θα πρέπει να ελευθεροποιηθεί (να υπάρχει ανταγωνισμός) η αγορά ηλεκτρισμού, η αγορά τηλεπικοινωνιών, η παροχή νερού και η αγορά φυσικού αερίου.
Φυσικό αέριο
Ο κ. Πισσαρίδης εισηγείται τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης εταιρείας εκμετάλλευσης του αερίου, με διοικητικό συμβούλιο που θα διορίζεται από τους μετόχους και όχι και από την Κυβέρνηση που διορίζει συμβούλια, όπως είπε, με κομματικά κριτήρια.
Ανέφερε ότι το κυριότερο που θα πρέπει να προσεχθεί είναι όπως η προμήθευση του αερίου σε κυπριακές εταιρείες να δίνεται σε τιμές αγοράς και όχι σε φιλικές τιμές και σημείωσε ότι η τιμή αγοράς στην Κύπρο θα είναι οπωσδήποτε πιο χαμηλή από την τιμή αγοράς του εξωτερικού γιατί δεν θα περιλαμβάνει τα έξοδα μεταφοράς του αερίου στο εξωτερικό.
Πρόσθεσε ότι το δεύτερο που θα πρέπει να προσεχθεί είναι τα κέρδη από το φυσικό αέριο να επενδύονται από οργανισμό, εκτός των Υπουργείων.
Είναι γι’ αυτό το λόγο, συνέχισε, που εισηγήθηκε την Κεντρική Τράπεζα η οποία είναι ανεξάρτητη και σκοπός της είναι η καλή διαχείριση των ξένων συναλλαγμάτων και του χρήματος της χώρας.
Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών
Ο κ. Πισσαρίδης είπε στο ΚΥΠΕ ότι αν χρειαστεί να στηριχθούν οι τράπεζες από το κράτος, αυτό δεν πρέπει να γίνει με κοινές μετοχές που θα δίνουν στο κράτος το δικαίωμα να ψηφίζει για την πολιτική της τράπεζας και να επηρεάζει το διορισμό στα ΔΣ, αλλά με μετοχές που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, δηλαδή με μετοχές υπό μορφή δανείου με ευνοϊκά επιτόκια και συνθήκες πληρωμής.
Ανέφερε ότι αν χρειαστεί η στήριξη των τραπεζών, το κράτος θα πρέπει να μπει εγγυητής για να πάρουν οι τράπεζες κεφάλαια από το ευρωπαϊκό ταμείο ενίσχυσης, ενώ τάχθηκε υπέρ της εξαγοράς κυπριακής τράπεζας σε περίπτωση που υπάρξει ενδιαφέρον από ξένες τράπεζες και η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου επιβεβαιώσει πως δεν υπάρχει οποιοσδήποτε κίνδυνος, όπως ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
Έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου
Οσον αφορά το διαχρονικό έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου, ο κ. Πισσαρίδης είπε ότι ο τρόπος για να καλυφθεί το έλλειμμα είναι να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών και ο τουρισμός και εισηγήθηκε όπως η Κύπρος γίνει μια χώρα εξαγωγής υπηρεσιών για ”να χρησιμοποιούμε τα εισοδήματα από τις υπηρεσίες που εξάγουμε ώστε να εισάγουμε βιομηχανικά προϊόντα”.
Αναφέροντας ότι η Κύπρος δεν μπορεί πλέον να στηριχθεί στη βιομηχανική ανάπτυξη, σημείωσε ότι ”η μόνη βιομηχανική ανάπτυξη που μπορεί να γίνει στην Κύπρο και πρέπει να γίνει είναι αυτή που αφορά την εκμετάλλευση γεωργικών προϊόντων, όπως είναι οινοποιία, γεωργία που βρίσκεται σε αρκετά καλό σημείο”.
Εισηγήθηκε επίσης τη δημιουργία μικρών βιομηχανιών, όπως η φαρμακευτική και η ηλεκτρονική.
Ευρωπαϊκή κρίση χρέους
Αναφορικά με τις ενέργειες της ΕΕ για αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, ο κ. Πισσαρίδης είπε ότι η ΕΕ καθυστέρησε να πάρει τα σκληρά μέτρα λιτότητας για να αποφευχθεί η κρίση, η οποία αφέθηκε να προχωρήσει πολύ.
”Εκεί που έφθασε η κρίση χρέους, δεν νομίζω να είχαμε άλλη λύση από αυτή που λήφθηκε, δηλαδή σκληρή δημοσιονομική πολιτική έστω και αν επηρεάζει αρνητικά την οικονομία βραχυπρόθεσμα. Μετά από 2-3 χρόνια η κατάσταση θα είναι καλύτερη εξαιτίας των σκληρών μέτρων”, πρόσθεσε.
Οσον αφορά την αύξηση των πόρων του μόνιμου μηχανισμού στήριξης της Ευρωζώνης, ESM, ο κ. Πισσαρίδης τάχθηκε υπέρ της ύπαρξης ενός ισχυρού ταμείου για να βοηθήσει χώρες που θα χρειαστούν δανεισμό ώστε να μην επαναληφθούν συζητήσεις που έγιναν για την Ελλάδα αλλά και για να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των αγορών.