Μεγάλη Τρίτη: Τι συμβολίζει η μέρα – Η ιστορία της Κασσιανής

Η Ορθόδοξη Εκκλησία την Μεγάλη Τρίτη, «τιμά» δύο γεγονότα: πρώτον, τη δριμύτατη καταγγελία του Ιησού κατά των θρησκευτικών αρχηγών του Ισραήλ, η οποία μνημονεύεται μέσα από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (22, 15- 23, 39) αλλά και τη γνωστή παραβολή των δέκα Παρθένων (Ματθαίου. 25,1-13) (

Η γυναίκα που παρά τις πολλές τις αμαρτίες ζήτησε την ειλικρινή μεταμέλεια πλένοντας τα πόδια του Θεανθρώπου με μύρο, κυριαρχεί στην απογευματινή ακολουθία της Μεγάλης Τρίτης

Το βράδυ ψάλλεται στις Εκκλησίες ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης. Στην υμνολογία κυριαρχεί το γεγονός της αλείψεως των ποδών του Κυρίου με μύρο από μια αμαρτωλή γυναίκα (πόρνη την αναφέρουν οι υμνωδοί) και το σκούπισμά τους με τα μαλλιά της, στο σπίτι ενός Φαρισαίου, όπου ήταν προσκεκλημένος. Παράλληλα ψάλλεται ένα από τα πλέον δημοφιλή τροπάρια της θρησκευτικής υμνολογίας, το «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», γνωστότερο ως Τροπάριο της Κασσιανής, από το όνομα της υμνογράφου Κασσιανής (810-865), που το συνέθεσε.

Πρόκειται για μια ποιητική απόδοση του περιστατικού που περιγράφεται στα Ευαγγέλια για την αμαρτωλή γυναίκα που έδειξε τη μετάνοιά της πλένοντας τα πόδια του Χριστού με μύρο και σκουπίζοντάς τα με τα μαλλιά της.

Ποια ήταν η Κασσιανή

Η Κασσιανή αποτέλεσε μία τις σημαντικότερες υμνογράφους της Εκκλησίας, όπως επίσης και ποιήτρια και συνθέτρια. Ήταν μία εκ των πρώτων μεσαιωνικών συνθετών, τα έργα των οποίων σώζονται, αλλά και μπορούν να ερμηνευτούν από σύγχρονους ειδικούς και μουσικούς.

H ζωή της συνδέθηκε με θρύλους και παραδόσεις γύρω από τη σχέση της με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο (813-842), όπως αναφέρει το sansimera.

Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονικογράφους Συμεών Μάγιστρο, Ιωάννη Ζωναρά και Λέοντα Γραμματικό, η Ευφροσύνη, μητέρα του νεαρού αυτοκράτορα Θεόφιλου, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση για την εκλογή νύφης, προσκάλεσε το 830 μ.Χ. στην Αυλή τις ωραιότερες και επιφανέστερες κόρες της αυτοκρατορίας. Δώδεκα «κάλλιστοι παρθέναι» ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και πήγαν στο Παλάτι. Η Ευφροσύνη, αφού τις δεξιώθηκε, διαμήνυσε στο Θεόφιλο να προσέλθει και να δώσει το χρυσό μήλο σ’ εκείνη που θα επέλεγε για σύζυγό του.

Η ετοιμόλογη απάντηση που ενόχλησε τον αυτοκράτορα

Ο νεαρός αυτοκράτορας θαμπώθηκε από την ομορφιά της Κασσιανής και θέλοντας να δοκιμάσει την ευφυΐα της τη ρώτησε: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» («Από τη γυναίκα ξεκινούν τα κακά πράγματα», υπονοώντας την Εύα). Η Κασσιανή έδωσε δείγματα του πνεύματός της, ανταπαντώντας «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττω» («Και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, τα ευγενέστερα», υπονοώντας την Παναγία). Αυτό ήταν! Ο Θεόφιλος, είτε γιατί η απάντηση του φάνηκε αναιδής, είτε γιατί η ευφυΐα της γυναίκας τον τρόμαξε, δεν άκουσε την καρδιά του και έδωσε το χρυσό μήλο στην ωραία, αλλά σεμνή Θεοδώρα.

Η Κασσιανή, μετά την απόρριψή της από τον αυτοκράτορα, έγινε μοναχή και αφιερώθηκε στη λατρεία του Θεού και την ποίηση. Πέθανε γύρω στο 865.

Το υμνογραφικό έργο της Κασσιανής δεν είναι πλούσιο, αλλά διακρίνεται για το ύφος και την πρωτοτυπία του. Εκτός από το τροπάριο που την έκανε διάσημη συνέθεσε τους τέσσερεις πρώτους ειρμούς του Κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου «Άφρων γηραλέε» και το πρώτο δοξαστικό του εσπερινού των Χριστουγέννων «Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης». Έγραψε, επίσης, γνωμικά και επιγράμματα σε ιαμβικό μέτρο.

Το τροπάριο της Κασσιανής

«Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα Γυνή,

την σην αισθομένη Θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν,

οδυρομένη μύρα σοι, προ του ενταφιασμού κομίζει.

Οίμοι! λέγουσα, ότι νυξ μοι, υπάρχει, οίστρος ακολασίας,

ζοφώδης τε και ασέληνος, έρως της αμαρτίας.

Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων,

ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ•

κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας,

ο κλίνας τους Ουρανούς, τη αφάτω σου κενώσει•

καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας,

αποσμήξω τούτους δε πάλιν, τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις•

ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν,

κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη.

Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους,

τις εξιχνιάσει ψυχοσώστα Σωτήρ μου;

Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος».

Η ερμηνεία

Μετάφραση στο τροπάριο της Κασσιανής δια χειρός Φώτη Κόντογλου:

«Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες,
σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε μυροφόρα και σε άλειψε με μυρουδικά
πριν από τον ενταφιασμό σου κι έλεγε οδυρόμενη:
Αλλοίμονο σε μένα, γιατί μέσα μου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι,
η μανία της ασωτείας κι ο έρωτας της αμαρτίας.
Δέξου από μένα τις πηγές των δακρύων,
εσύ που μεταλλάζεις με τα σύννεφα το νερό της θάλασσας.
Λύγισε στ’ αναστενάγματα της καρδιάς μου,
εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης.

Θα καταφιλήσω τα άχραντα πόδια σου,
και θα τα σφουγγίσω πάλι με τα πλοκάμια της κεφαλής μου•
αυτά τα πόδια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, τ’ άκουσε να περπατάνε,
από το φόβο της κρύφτηκε.

Των αμαρτιών μου τα πλήθη
και των κριμάτων σου την άβυσσο, ποιος μπορεί να τα εξιχνιάση,
ψυχοσώστη Σωτήρα μου;
Μην καταφρονέσης τη δούλη σου,
εσύ που έχεις τ’ αμέτρητο έλεος».

Πηγή: in.gr