Απρίλλης: Tα ψέματα, οι εμπαιγμοί, τα έθιμα και οι παροιμίες

Ο 4ος μήνας του χρόνου.

Ο Απρίλιος, στην Κύπρο λέγεται Απρίλλης. Κατά την πρώτη μέρα του μήνα αυτού, όπως και στον υπόλοιπο Ελληνισμό, λέγονται ψέματα.

Κατά την πρωταπριλιά συνηθιζόταν παλαιότερα στην ύπαιθρο το εξής: Όταν ήθελε κάποιος να κοροϊδέψει άλλον, τον έστελνει σ’ ορισμένο πρόσωπο να του φέρει τον βούριστρον τζ’αι τον λαχτοπάτην ή σ’ άλλες περιοχές (Χοιροκοιτία) τον πασπαλλοκόπον.

Εκείνος που στελνόταν συνήθως ήταν νεαρός ή κατώτερου πνευματικού επιπέδου, και μη γνωρίζοντας τη σημασία των λέξεων πάει και του λέγει ότι τον έστειλε ο τάδε να του δώσει τον βούριστρον τζ’αί τον λαχτοπάτην ή τον πασπαλλοκόπον. Ο άλλος γνωρίζοντας τα γεγονότα γελούσε και τον απέπεμπε, εξηγώντας σ’ αυτόν ταυτόχρονα τι σημαίνουν οι πιο πάνω λέξεις.

Αν όμως ήταν κανένας μοχθηρός τον έδερνε για να βουρήσει (να τρέξει) και προσπαθούσε να τον λαχτοπατήσει (να τον πατήσει χάμω) ή να τον πασπαλιάσει, δηλ. να τον δείρει.

Άλλος εμπαιγμός κατά την πρωταπριλιά στην Κύπρο ήταν ο εξής: Στελνόταν από κάποιον ένα πρόσωπο να πάει στον δείνα και να του φέρει τη ζυγαριά του. Τότε αυτός τον φόρτωνε μια μεγάλη πέτρα για να την πάρει σ’ αυτόν που τον απέστειλε. Τα πιο πάνω ψεύδη λέγονταν για το καλό του μήνα.

Επειδή ο μήνας αυτός είναι σπουδαίος για τη γεωργική παραγωγή και όλοι εύχονται να έχουν αφθονία αγαθών, υπάρχει κατά την πρωταπριλιά επίσης το εξής έθιμο. Κάποιος φωνάζει στο δρόμο ονομαστικά ένα γνωστό του κι όταν εκείνος του απαντήσει όρισε του λέγει:

Έσσω μου ο Μας τζ’ Απρίλλης

τζ’ έσσω σου κορκοί τζ’ αι ψύλλοι

έσσω μου ν’ αγκαστρωθούσιν

τζ’ έσσω σου να γεννηθούσιν.

Άλλο πειρακτικό ασμάτιο κατά τον μήνα Απρίλη είναι αυτό που λέγεται για πρόωρο τοκετό, προτού δηλ. συμπληρωθούν οι εννιά μήνες:

Απρίλλης γρύλλης τέσσερεις

Μας τζ’ αι Πρωτογιούνης έξι

ο μήνας που σ’ επήρα

τζ’ ο μήνας που μ’ επήρες οχτώ

τζ’ ο μήνας που στεφανωθήκαμεν εννιά.

Κάποιος δηλ. εξέφρασε απορία προς τη σύζυγό του πώς συνέβη να γεννήσει προτού περάσουν εννιά μήνες από το γάμο τους και η γυναίκα του του απάντησε με το πιο πάνω ασμάτιο.

Άλλο έθιμο σχετικό με την πρωταπριλιά ήταν αυτό που υπήρχε σε χωριά της Λεμεσού: πίστευαν ότι όταν κατασκευάσουν προζύμιν χρησιμοποιώντας νερό της πρωταπριλιάς, αυτό διαρκεί ένα χρόνο, χωρίς να χρειαστεί ανανέωση. Επίσης την πρώτη Πέμπτη του Απρίλη στα πιο πάνω χωριά οι νοικοκυρές δεν έπλεναν ρούχα, γιατί πίστευαν ότι θα ρίξει χαλάζι και θα καταστραφούν οι φυτείες τους.

Πολλές είναι οι παροιμίες που σχετίζονται με τον μήνα Απρίλη, γιατί ο μήνας αυτός είναι κρίσιμος για τη γεωργία.

Έτσι λένε τις εξής παροιμίες:

1. Αν καμ’ ο Μάρτης δκυο νερά τζ’ Απρίλης, ούλλον ένα,

χαρά σε τζ’ είνον τον ζευκάν πόσ ‘ει πολλά σπερμένα.

2. Μιτσ’ά, μηάλα μπαίννετε τζ’ εγιώ πάω τζ’ αφήννω σας

γιατί μπαίνει ο Γρύλλης ο Απρίλλης τζ’ εννά σας εγρυλλώσει.

Τα πιο πάνω λόγια τα λέγει ο Μάρτης στα σπαρτά παροτρύνοντάς τα να μεστώσουν γιατί θα έρθει ο Απρίλης που κάνει ζεστές μέρες και θα ξεραθούν αμέστωτα.

3. Απρίλλην – γρύλλην θώρηννε

     τζ’αί τον Μάν κατάκοβκε.

Δηλ. λέγει η παροιμία στους γεωργούς ν’ ανοίγουν υπέρμετρα τα μάτια τους κατά τον Απρίλη και να επιτηρούν τα σπαρτά τους που θα θερίσουν τον Μάη.

4. Ο Απρίλλης απριλλώννει

      τζ’αί την κόρην εξαπλώννει.

Η κόρη είναι τα σπαρτά που με την έλλειψη της βροχής χάνουν την ικμάδα τους και πέφτουν.

5. Μάρτης φυσαέρης, τζ’ Απρίλλης

     βροχάρης, κάμνουν Μά(η)ν γελαστόν.

Δηλ. όταν μέσα στο Μάρτη φυσά, δηλ. φυσούν δροσεροί αέρηδες πάνω στο μέστωμα των σπαρτών και μέσα στον Απρίλη ο καιρός δεν είναι ζεστός αλλά έχει ελαφρές βροχές, τότε ο Μάης θα είναι γελαστός, δηλ. θα έχει πλούσια συγκομιδή.

6. Ο Μάρτης με τα λούλουδα

     τζ’ Απρίλλης με τα ρόδα.

polignosi.com