Ένα μεγάλο φάσμα απαντήσεων σε ερωτήματα που ταλανίζουν την κοινωνία, σχετικά με την πανδημία του κορωνοϊού, έδωσε το μέλος της επιδημιολογικής ομάδας του Υπουργείου Υγείας και Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Κωνσταντίνος Τσιούτης.
Μιλώντας στο SigmaLive, ο Δρ Τσιούτης ρωτήθηκε για τη δραστικότητα των μέτρων, για το επικρατέστερο σενάριο ενόψει γιορτών, ενώ εξήγησε το λόγο που έκλεισαν τα γυμναστήρια και τη διαφορά που έχουν με τους χώρους εστίασης.
Εξέφρασε την άποψη του για τις Εκκλησίες και τη Θεία Κοινωνία, ενώ αναφέρθηκε και στον υποχρεωτικό εμβολιασμό αλλά και στη δυνατότητα επιλογής εμβολίου από τον πολίτη.
1. Εφαρμόστηκαν περιοριστικά μέτρα και τοπικά lockdown εδώ και τρεις εβδομάδες περίπου, χωρίς να δούμε τα επιθυμητά αποτελέσματα περιορισμού της έξαρσης του κορωνοϊου στην κοινότητα. Που οφείλεται αυτό; Χρειάζονται δραστικότερα μέτρα;
Η επιδημιολογική εικόνα εκτιμάται με διάφορους δείκτες, των οποίων μάλιστα η βαρύτητα στην εκτίμηση της κατάστασης μπορεί και να αλλάζει αναλόγως των δεδομένων. Για παράδειγμα, εκτιμάμε την κατάσταση βάσει της μεταβολής της αθροιστικής επίπτωσης 14 ή 7 ημερών που αντανακλά τον αριθμό των «ενεργών» περιστατικών δηλαδή των ατόμων που εντοπίζονται τη δεδομένη περίοδο και δυνητικά μεταδίδουν, του ποσοστού θετικότητας εργαστηριακών ελέγχων δηλ. του αριθμού θετικών αποτελεσμάτων ανά 100 τεστ, του αριθμού αναπαραγωγής Rt, της ποιοτική ανάλυσης των στοιχείων (πχ.αν τα περιστατικά προέρχονται από συγκεκριμένες συστάδες/αλυσίδες, τοπικές επιδημίες, κτλ), ενώ παράλληλα εκτιμώνται και οι δείκτες της νόσου (ποσοστό συμπτωματικών, αριθμός νοσηλειών, ρυθμός αύξησης νοσηλειών, ποσοστό πληρότητας κλινών, κτλ).
Αναμενόταν να υπάρξει καθυστέρηση στην ανταπόκριση στις 2 επιδημιολογικά βεβαρυμένες επαρχίες Λεμεσού και Πάφου δεδομένης της σοβαρής εικόνας που επικρατούσε και του ταχύ ρυθμού με τον οποίον επιβαρύνθηκαν τον Οκτώβριο. Ωστόσο την εβδομάδα που διανύουμε, παρατηρείται σημαντική βελτίωση στους δείκτες τους (μείωση της αθροιστικής επίπτωσης, μείωση του ποσοστού θετικότητας, μείωση του αριθμού αναπαραγωγής Rt <1), ενώ η Πάφος, λόγω του χαμηλότερου ιϊκού φορτίου που είχε σε σχέση με τη Λεμεσό, ανταποκρίθηκε αρκετά συντομότερα. Οι επαρχίες αυτές επίσης αντιπροσώπευαν τα 3/4 των εισαγωγών σε νοσοκομεία και ΜΕΘ, ο αριθμός των οποίων σταθεροποιήθηκε τελευταία, ακριβώς λόγω της αποτελεσματικότητας των μέτρων που εφαρμόσθηκαν. Βέβαια οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε ότι σ’αυτό συνέβαλε και το αθροιστικό αποτέλεσμα των μέτρων που εφαρμόζονταν κλιμακωτά ήδη από τον Οκτώβριο, αλλά η αισθητή μείωση που καταγράφεται την τελευταία εβδομάδα μπορεί με σαφήνεια να αποδοθεί στα τοπικά μέτρα που λήφθηκαν από τα μέσα Νοεμβρίου.
Σε παγκύπριο επίπεδο αυτή τη στιγμή, υπάρχει η προαναφερθείσα σαφής βελτίωση στις επαρχίες Λεμεσού & Πάφου, ενώ στις υπόλοιπες επαρχίες παρατηρείται μία μικρή αύξηση που μπορεί να οφείλεται σε ανεπαρκή τήρηση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, με σταθερούς τους αριθμούς των νοσηλευομένων σε κοινές κλίνες και ΜΕΘ. Μία ακόμα λεπτομέρεια που χρήζει ανάλυσης είναι η σημαντική αύξηση των εργαστηριακών ελέγχων τις τελευταίες εβδομάδες, με περίπου 10,000 ελέγχους ανά ημέρα. Οι αυξημένοι αυτοί έλεγχοι έχουν βοηθήσει στον εντοπισμό μεγάλου αριθμού περιστατικών, όμως αντίστοιχα ο αυξημένος αυτός αριθμός κρουσμάτων παρέσυρε αρκετούς από τους δείκτες μας προς τα πάνω. Το μακροχρόνιο όφελος από τους ελέγχους αυτούς έγκειται στον έγκαιρο εντοπισμό μεγάλου αριθμού περιστατικών, τα οποία είναι άτομα που προφανώς δεν έχουν κάποια επιδημιολογική συσχέτιση και ως εκ τούτου, αν δεν γίνονταν οι έλεγχοι αυτοί, δεν θα εντοπίζονταν και θα κυκλοφορούσαν, πιθανά μεταδίδοντας.
Συνεπώς στη φάση αυτή, ο σημαντικότερος δείκτης που μας δείχνει με ακρίβεια την εικόνα στην κοινότητα είναι το ποσοστό θετικότητας. Η αθροιστική επίπτωση και ο αριθμός αναπαραγωγής αυξάνονται σε κάποιο βαθμό και λόγω του αυξημένου αριθμού περιστατικών που εντοπίζονται, καθώς οι δείκτες αυτοί δεν κοιτάνε τον παρονομαστή του αριθμού των ελέγχων, σε αντίθεση με το ποσοστό θετικότητας. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι και η σύγκριση των διαφόρων δεικτών μεταξύ διαφορετικών χωρών ίσως να είναι αδόκιμη, ακριβώς επειδή η αναλογία ελέγχων προς πληθυσμό διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα, άρα αντίστοιχα και ο βαθμός εντοπισμού περιστατικών διαφέρει.
Συνολικά, παρά τη βελτίωση, η Κύπρος παραμένει σε κρίσιμο σημείο όσον αφορά στον βαθμό μετάδοσης στην κοινότητα, όπως διαφαίνεται και στο ποσοστό θετικότητας που παρά τη μείωσή του παραμένει σε υψηλά επίπεδα (μεταξύ 3-4%) και στην αθροιστική επίπτωση που είναι ξεκάθαρα >150/100.000 πληθυσμού (που είναι το κριτικό όριο που θέτει και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων). Αντίστοιχα, ο αριθμός αναπαραγωγής έχει μειωθεί, αλλά σε παγκύπριο επίπεδο παραμένει >1, με αρκετές διαφορές μεταξύ των επαρχιών. Θα χρειαστεί να συνεχιστεί η βελτίωση αυτή για να πούμε με βεβαιότητα ότι θα μπορεί να γίνει με ασφάλεια χαλάρωση των μέτρων στις 14 Δεκεμβρίου.
2. Τη δεδομένη στιγμή έχουμε εφαρμόσει οριζόντια μέτρα σε όλες τις πόλεις για δυο εβδομάδες με στόχο τον περιορισμό του κορωνοϊού ενόψει Χριστουγέννων. Αν η εικόνα συνεχίσει ως έχει θα παραμείνουν τα μέτρα ή θα χαλαρώσουν έτσι ώστε οι πολίτες να μπορέσουν να κάνουν τις γιορτές τους;
Το κλειδί τις επόμενες εβδομάδες είναι οι συμπολίτες μας να ενισχύσουν την προσπάθεια αυτή, μειώνοντας τις καθημερινές τους επαφές και περιορίζοντας τα μέρη τα οποία θα επισκεφθεί. Με αυτό ως δεδομένο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συνεχιστεί η βελτίωση που παρατηρείται έως τώρα και να μην παρατηρηθούν ανησυχητικές τάσεις (πχ. αύξηση νοσηλειών, αύξηση πληρότητας κλινών COVID19). Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, υπάρχει σχεδιασμός για μικρή χαλάρωση στα μέτρα, με διάρκεια τουλάχιστον έως τις αρχές Ιανουαρίου. Ωστόσο, τα μέτρα θα χρειαστεί να παραμείνουν, καθώς οι εορτές θα είναι περίοδος υψηλού κινδύνου για μετάδοση, λόγω του αυξημένου αριθμού συναθροίσεων και του αυξημένου αριθμού επαφών σε κλειστούς χώρους σε σπίτια.
3. Ο συνδυασμός PCR τεστ και rapid τεστ μας δίνουν καθημερινά ένα πολύ μεγάλο αριθμό ημερήσιων τεστ στην κοινότητα με ψηλά ποσοστά θετικότητας. Πέραν του γεγονότος ότι εντοπίζονται οι θετικοί στο κορωνοϊό, αυτό σημάνει ότι χάθηκε ο έλεγχος του ιού στην κοινότητα και ότι δεν υπάρχει Επαρχία, η οποία να είναι ασφαλής;
Όντως τα ποσοστά θετικότητας παραμένουν υψηλά και υψηλότερα από τα ασφαλή όρια που τίθενται και διεθνώς, που είναι το 1% που θεωρείται το όριο πάνω από το οποίο η μετάδοση στην κοινότητα θεωρείται δεδομένη.
Σε παγκύπριο επίπεδο το συνολικό ποσοστό θετικότητας βρίσκεται μεταξύ 3-4%, μειωμένο από το μέγιστο 4.9% που είχε παρατηρηθεί στις αρχές Νοεμβρίου. Ένα ποσοστό θετικότητας 3% (σε νέα περιστατικά) σημαίνει ότι 3 στα 100 άτομα (δηλ.1 στα 33 άτομα) που ελέγχονται είναι θετικά. Αν αναλογισθεί ο καθένας τον αριθμό επαφών που διατηρεί καθημερινά, αντιλαμβάνεται πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος να εκτεθεί σε θετικό άτομο καθημερινά. Αυτός είναι ο λόγος που συνιστούμε επανειλημμένως την ανάγκη για μείωση των καθημερινών επαφών μας.
4. Πολίτες διατυπώνουν την άποψη ότι το κλείσιμο των γυμναστηρίων έγινε χωρίς ουσία καθώς πλέον έχουν τον άπλετο χρόνο να συχνάζουν σε χώρους εστίασης τα απογεύματα, χωρίς να περιορίζονται. Ποια η άποψη σας;
Η σύγκριση διαφορετικών χώρων είναι συχνά άστοχη, καθώς ο κάθε χώρος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και, πολύ σημαντικό, ενέχει διαφορετικές δραστηριότητες. Παρά τα μέτρα και τα πρωτόκολλα τα οποία ομολογουμένως έχουν εφαρμοσθεί από την πλειοψηφία των γυμναστηρίων, παραμένουν χώροι αυξημένου κινδύνου για μετάδοση, όπως έχει φανεί και στη βιβλιογραφία και έχει παρατηρηθεί και στην Κύπρο. Έχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά των οποίων η πηγή μετάδοσης πιθανά προέρχεται από γυμναστήρια ή/και ομαδικά αθλήματα. Ο λόγος είναι οι δραστηριότητες που περιλαμβάνουν και θεωρούνται υψηλού κινδύνου, όπως το άγγιγμα πολλαπλών επιφανειών από πολλά άτομα, ο συνωστισμός, οι κοντινές αποστάσεις και το σημαντικότερο, η σωματική άσκηση που οδηγεί σε αυξημένη αποβολή εκκρίσεων που μπορεί να είναι μολυσματικές.
Οι χώροι εστίασης είναι χώροι με συγκεκριμένα πρωτόκολλα, όπου οι θαμώνες είναι στην συντριπτική τους πλειοψηφία καθήμενοι, τα τραπέζια τηρούν συγκεκριμένες αποστάσεις και συγκεκριμένο αριθμό ατόμων και ως εκ τούτου, δεν έχουν παρατηρηθεί πολλές περιπτώσεις μετάδοσης που να οφείλονται στους χώρους αυτούς.
5. Στη διάσκεψη Τύπου που έγινε την Τρίτη (1/12) χαρακτηρίσατε τις εικόνες που βλέπουμε στις εκκλησίες ως επικίνδυνες. Με ανακοίνωση, η Ιερά Σύνοδος επεσήμανε ότι η Εκκλησία τηρεί όλα τα μέτρα και τα πρωτόκολλα, τονίζοντας ότι η Θεία Κοινωνία δεν μεταδίδει τον ιό. Ποια η γνώμη σας;
Εικόνες συνωστισμού μεγάλου αριθμού ατόμων, τα οποία συχνά είναι ευπαθή και ηλικιωμένοι, για αρκετή ώρα, χωρίς μάσκες, που εμπλέκονται σε δραστηριότητες υψηλού κινδύνου όπως επαφή με πολλαπλές επιφάνειες, είναι σαφέστατα επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία και αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης μεταξύ πολλαπλών ατόμων. Όπως και σε άλλους δημόσιους χώρους, έτσι και στους χώρους λατρείας υπάρχει πρωτόκολλο, το οποίο περιλαμβάνει υποχρεωτική χρήση μάσκας, συγκεκριμένο αριθμό ατόμων ανά τετραγωνικά μέτρα και μέγιστο αριθμό ατόμων. Αντιλαμβανόμαστε ότι κάποιοι συμπολίτες μας νιώθουν την ανάγκη να επισκέπτονται χώρους λατρείας και να προσεύχονται, όμως όπως αναφέρουμε συνεχώς, όλοι οφείλουν να αναλογισθούν την ευθύνη που έχουν προς τον εαυτό τους, προς την κοινωνία, καθώς και το ρίσκο που επιφέρουν οι επιλογές τους και γι’αυτό χρειάζεται να ακολουθούν τα συνιστώμενα μέτρα προστασίας.
Όσον αφορά στη θεία κοινωνία, αν και δεν υπάρχει μελέτη πάνω στον κίνδυνο μετάδοσης του ιού SARS-CoV-2, όλες οι δραστηριότητες που ενέχουν έμμεση επαφή μεταξύ πολλών ατόμων, ειδικά με το αναπνευστικό (και το στόμα), θεωρούνται δραστηριότητες υψηλού κινδύνου. Ως εκ τούτου, από πλευράς πρόληψης μετάδοσης λοιμώξεων, αυτονόητο είναι ότι τέτοιες δραστηριότητες θα πρέπει να αποφεύγονται, ειδικά από άτομα ευπαθή και ηλικιωμένους που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κάνουν σοβαρή νόσο.
6. Τον Δεκέμβριο φτάνουν στην Κύπρο τα πρώτα εμβόλια της εταιρίας BIONTECH/PFIZER. Μετά από πόσο καιρό αναμένεται να ξεκινήσει ο εμβολιασμός; Θα είναι υποχρεωτικός ο εμβολιασμός στο ιατρικό προσωπικό, στις ευάλωτες ομάδες και στους εργαζομένους πρώτης γραμμής;
Ένα ρεαλιστικό σενάριο είναι ότι τα πρώτα εμβόλια θα είναι διαθέσιμα τον Ιανουάριο. Οι πρώτες δόσεις ωστόσο θα είναι περιορισμένες. Αυτή τη στιγμή γίνεται αναθεώρηση του σχεδιασμού των ομάδων προτεραιότητες για τον εμβολιασμό ενώ αναμένονται τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών φάσης 3, καθώς ήδη η Pfizer/Biontech και η Moderna έχουν καταθέσει αίτηση στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) για έγκριση. Όπως ανακοινώθηκε, ο αρχικός σχεδιασμός περιλαμβάνει επαγγελματίες υγείας, συγκεκριμένες ευάλωτες ομάδες (αναλόγως ποιες συμπεριλήφθηκαν ή εξαιρέθηκαν από τις κλινικές δοκιμές), άτομα σε κλειστές δομές και εργαζόμενους πρώτης γραμμής. Ωστόσο θα πρέπει να αξιολογηθούν τα τελευταία δεδομένα όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα, στις ιδιότητες των εμβολίων και ποιοι θα έχουν το μεγαλύτερο όφελος από τον έγκαιρο εμβολιασμό, ούτως ώστε να δοθούν οι τελικές ομάδες προτεραιότητες.
Ο εμβολιασμός δεν προβλέπεται να είναι υποχρεωτικός, αλλά αναμένεται υψηλό ποσοστό πρόθεσης εμβολιασμού, ειδικά από επαγγελματίες υγείας και άτομα με υψηλό κίνδυνο να κάνουν σοβαρή νόσο, που έχουν και το σημαντικότερο κίνητρο να εμβολιασθούν.
7. Θα μπορούν οι πολίτες να επιλέξουν ποια από τις δύο εταιρίες προτιμούν για να εμβολιαστούν;
Αυτό εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα των εμβολίων. Αν πχ. είναι ταυτόχρονα διαθέσιμα εμβόλια από 2 εταιρείες, αυτό ίσως μπορεί να γίνει. Αν όμως οι αρχικές δόσεις είναι από μία μόνο εταιρεία, αυτονόητο είναι πως δεν θα υπάρχει περιθώριο επιλογής. Στη φάση αυτή και με τα έως τώρα διαθέσιμα δεδομένα, δεν φαίνεται να υπάρχουν ιδιαίτερες διαφορές μεταξύ των εμβολίων από τις 2 εταιρείες που φαίνεται ότι θα λάβουν πρώτες έγκριση (Pfizer/Biontech και Moderna).
Τονίζεται και πάλι όμως ότι τα αναλυτικά δεδομένα από τις τελευταίες κλινικές δοκιμές δεν είναι ακόμα διαθέσιμα για πλήρη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και ασφάλειάς τους.
Πηγή: Sigmalive