Ένα τεράστιο κεφάλαιο φαίνεται να κλείνει αφού χρειάστηκε μέχρι και η κάθοδος αρμόδιου Ευρωπαίου Επιτρόπου για το περιβάλλον στην Κύπρο, έτσι ώστε να δώσει πολιτική κάλυψη εν καιρώ προεδρικών εκλογών για κάτι που η κοινή λογική και πιο συγκεκριμένα το δημόσιο συμφέρον υπαγόρευε. Αυτό δεν είναι άλλο από την υπογραφή νέας σύμβασης με τον υφιστάμενο ανάδοχο της ΟΕΔΑ Κόσιης, την Κοινοπραξία ΗΛΕΚΤΩΡ – ΕΛΛΑΚΤΩΡ – Cybarco.
Μια υπογραφή που έχει παγώσει από το Μάρτιο του 2016 και αναμένεται να πέσει σύντομα σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν πρόστιμα εκατομμυρίων για τη Δημοκρατία και μόνο. Κανείς, στο μεσοδιάστημα, δεν σκέφτηκε την τσέπη των νοικοκυριών αφού η νέα συμφωνία προνοεί οι χρεώσεις να είναι περίπου στη μισή τιμή από ό,τι είναι σήμερα, από τα €69 τον τόνο οικιακών απορριμμάτων στα €36.
Ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές οδηγίες το 2002, η Κυβέρνηση Κληρίδη αποφάσισε να ρυθμίσει νομικά το θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων και το 2003 συντάχθηκε η πρώτη εθνική στρατηγική για τη διαχείριση αποβλήτων για την οποία όμως δεν έκανε τίποτα.
Πολλά βέβαια έχουν ειπωθεί για τους στόχους και τις μεθόδους που αυτή προέβλεπε, ότι δηλαδή για να επιτευχθούν οι στόχοι ανακύκλωσης που έθετε η νέα μας ευρωπαϊκή οικογένεια έπρεπε στην Κύπρο να φτιάξουμε εργοστάσια μηχανικής διαλογής αποβλήτων.
Όλα αυτά συζητούνταν σε μια περίοδο όπου η ετήσια παραγωγή οικιακών αποβλήτων στην Κύπρο ήταν γύρω στους 600.000 τόνους ανά έτος, με αποκορύφωμα να έχουμε τη μεγαλύτερη παραγωγή σκουπιδιών ανά κεφαλή με τη μέση τιμή στην ΕΕ να βρίσκεται στα 487 κιλά, ενώ στην Κύπρο στα 670 κιλά.
Οι Βρυξέλλες με τις οδηγίες τους έλεγαν κάτι συγκεκριμένο, ότι μια χώρα μέλος δεν μπορεί να ρυπαίνει πετώντας ανέλεγκτα τα σκουπίδια της. Στις χώρες μοντέλα καλής διαχείρισης υπήρχαν η Γερμανία, η Φινλανδία όπως και μερικές άλλες οι οποίες είχαν 25 χρόνια ιστορίας στη συγκεκριμένη πολιτική. Οι λαοί τους είχαν χτίσει περιβαλλοντολογική συνείδηση και υπήρχαν καθιερωμένα εδώ και πολλά χρόνια όλα τα συστήματα για να γίνεται αποτελεσματικά η διαλογή στην πηγή, δηλαδή ο πολίτης να διαχωρίζει από μόνος του τα σκουπίδια και έτσι το ρεύμα του κάθε σκουπιδιού να μένει «καθαρό».
Αυτό σήμαινε ότι με ελάχιστη επεξεργασία πλην της συμπίεσης μπορούσαν αυτά τα υλικά να κατευθυνθούν σε ιδιώτες που τα αγόραζαν για να τα επαναφέρουν στη μορφή πρώτης ύλης και να επανακυκλοφορήσουν ως προϊόντα στην αγορά. Παρόλα αυτά μονάδες μηχανικής διαλογής όχι μόνο συνυπάρχουν με τα συστήματα ανακύκλωσης αλλά φτιάχνονται και καινούργιες.
Η μικρή όμως Κύπρος νεοαφιχθείσα σε αυτές τις νοοτροπίες δεν θα μπορούσε σε τόσο μικρό διάστημα να προσαρμοστεί, παρόλα αυτά έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να κλείσουν οι χωματερές και να επιτευχθούν οι ευρωπαϊκοί στόχοι ανακύκλωσης τάχιστα. Τη δυσκολία αυτή την αντιλαμβανόταν πλήρως η ΕΕ, εξού και χρηματοδότησε τη λύση που φέραμε στην Κύπρο δηλαδή τον διαχωρισμό των σκουπιδιών και την ανάκτηση ανακυκλώσιμων σε εξειδικευμένα εργοστάσια κατά 70%.
Αναλαμβάνοντας την προεδρία ο Τάσσος Παπαδόπουλος προχώρησε στη δημιουργία και λειτουργία ενός ΧΥΤΑ από το 2005 στην επαρχία Πάφου και παράλληλα προκήρυξε διαγωνισμό για ειδικό σύμβουλο έτσι ώστε να βοηθήσει το κράτος στη σύνταξη τευχών για την προκήρυξη διαγωνισμού Μονάδας διαχείρισης αποβλήτων στην Κόσιη για τις επαρχίες Λάρνακας / Αμμοχώστου.
Ο διαγωνισμός ήταν ανοιχτός και προκάλεσε το ενδιαφέρον αρκετών εταιρειών από το εξωτερικό αφού τέτοια εμπειρία και γνώση δεν υπήρχε στην Κύπρο. Παρόλο ότι έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά για την προκήρυξη του διαγωνισμού αυτού στην τελική αξίζει να κρατήσουμε ένα σημαντικό γεγονός, η παρούσα εταιρεία ανάδοχος όπως και η τεχνολογία που χρησιμοποιεί είναι παγκόσμιας και καθιερωμένης εμβέλειας, αφού εργοστάσια σαν την Κόσιη λειτουργούν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Στην πορεία υλοποίησης της Στρατηγικής, το 2009 το Υπουργείο Εσωτερικών έγκρινε ότι θα ήταν πιο αποτελεσματικό εάν κατασκευάζονταν τέσσερις μονάδες ολοκληρωμένης διαχείρισης των οικιακών αποβλήτων, μία σε κάθε επαρχία. Με βάση την απόφαση τα οικιακά απορρίμματα θα διαχωρίζονταν με μηχανική διαλογή, το οργανικό θα μετατρέπετο σε κόμποστ ή / και ενεργειακό υλικό SRF και το υπόλειμμα θα ενταφιαζόταν.
Να σημειώσουμε ότι είχαν περάσει έξι χρόνια από την είσοδο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η όλη έννοια της πολιτικής «ο ρυπαίνων πληρώνει» ήταν αφηρημένη.
Για τον πολίτη η μόνη θετική διαφορά ήταν τα ταξίδια με την ταυτότητά του ίσως και τα χαμηλά δίδακτρα στα αγγλικά πανεπιστήμια. Στα αρνητικά ήταν ένας τεράστιος όγκος ευρωπαϊκών οδηγιών στις οποίες το κυπριακό κράτος θα έπρεπε να προσαρμοστεί. Μέχρι το 2010 δεν είχε καν προκηρυχθεί διαγωνισμός για άλλη ΟΕΔΑ και η επαρχία Λάρνακας Αμμοχώστου ήταν η μόνη η οποία πλήρωνε για σωστή διαχείριση αποβλήτων, ενώ όλες οι άλλες επαρχίες απλά πέταγαν τα σκουπίδια στις χωματερές με κόστος μόλις €5 τον τόνο.
Εξού και η Κύπρος ολόκληρη καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2013 για τη λειτουργία των χωματερών σε Βατί και Κοτσιάτη, ενώ θα έπρεπε να σταματήσει η λειτουργία τους το 2009. Υπήρχε λοιπόν μια συνταγή για μπαρούτι, οι δημότες της επαρχίας Λάρνακας/ Αμμοχώστου να πληρώνουν πολύ περισσότερα από τους άλλους, οι υπόλοιποι να ρυπαίνουν σε βαθμό που να καταδικαστεί η χώρα με ένα δυσβάσταχτο πρόστιμο που φυσικά θα επωμίζονταν οι πάντες και επιπλέον να μη διαφαίνεται στον ορίζοντα καμία λύση για τις υπόλοιπες επαρχίες αφού όχι μόνο δεν είχαν κατασκευαστεί άλλα εργοστάσια, δεν είχε καν προκηρυχθεί άλλος διαγωνισμός.
Σε όλα τα πιο πάνω προστίθετο και το γεγονός ότι είχε γίνει γνωστό ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη, επαρχίες ή δήμοι που ρύπαιναν όχι μόνο δεν απολάμβαναν χαμηλά τέλη σκουπιδιών αλλά πλήρωναν περισσότερα από τους υπόλοιπους κάτω από τη φιλοσοφία του «Ο ρυπαίνων πληρώνει». Παρά τις εκκλήσεις των δημάρχων και κοινοταρχών στην κεντρική κυβέρνηση να επιβάλει ένα αναβαθμισμένο τέλος έτσι ώστε κατά τρόπο να επέλθει μια κατάσταση ίσης μεταχείρισης όλων των δημοτών, αυτή κώφευε.
Αποτεφρωτήρας έμεινε στα χαρτιά
Με βάση τους νέους σχεδιασμούς, το Υπουργείο Εσωτερικών προχώρησε με την ετοιμασία μελετών, για τις μονάδες των επαρχιών Λευκωσίας και Λεμεσού προσθέτοντας ως νέο στοιχείο την κατασκευή αποτεφρωτήρα στην επαρχία Λεμεσού με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος θα εξυπηρετούσε ολόκληρη την Κύπρο.
Στο στάδιο της υποβολής των αιτήσεων για συγχρηματοδότηση των έργων Λευκωσίας και Λεμεσού, προέκυψε η ανάγκη τροποποίησης της στρατηγικής σε ό,τι αφορά στη διαχείριση των οικιακών αποβλήτων και δημιουργία ενός νέου Σχεδίου Διαχείρισης στο όποιο οι σχεδιασμοί και χαρακτηριστικά των μονάδων θα ταυτίζονταν με τους νέους σχεδιασμούς του Υπουργείου Εσωτερικών, ώστε να είναι δυνατή η συγχρηματοδότηση από την ΕΕ. Το εργοστάσιο της Κόσιης εγκαινιάζει η κυβέρνηση Χριστόφια το 2010 και παρόλες τις αντιδράσεις και τα πολλά που είχαν λεχθεί, η μονάδα λειτουργεί απρόσκοπτα και αποτελεσματικά χωρίς προβλήματα τόσο στην επεξεργασία των αποβλήτων αλλά και για τις γύρω περιοχές, αφού ειδικά βιοφίλτρα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των οσμών που προκαλούνται από τα σκουπίδια.
Ποινική δίωξη κατά Λεωνίδα Μπόμπολα
Ποινική δίωξη σε βαθμό κακουργήματος για την κατηγορία δωροδοκίας υπαλλήλων κατά συναυτουργία και κατ΄εξακολούθηση, άσκησε η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών εις βάρος του επιχειρηματία Λεωνίδα Μπόμπολα για υπόθεση της εταιρείας ΗΛΕΚΤΩΡ (θυγατρική της ΕΛΛΑΚΤΩΡ). Οι ελληνικές Αρχές άρχισαν την έρευνά τους όταν ανακοινώθηκε η απόρριψη του αιτήματος έκδοσης του Λ. Μπόμπολα στην Κύπρο για υπόθεση που αφορούσε το διαγωνισμό για την κατασκευή ΧΥΤΑ στην Πάφο. Ο Λ. Μπόμπολας είχε συλληφθεί με βάση το ένταλμα των κυπριακών Αρχών όμως το Συμβούλιο Εφετών Αθηνών είχε τότε απορρίψει το αίτημα έκδοσής του στην Κύπρο με το σκεπτικό ότι αν η αξιόποινη πράξη τελέστηκε, τότε η χώρα τέλεσής του είναι η Ελλάδα και όχι η Κύπρος και ως εκ τούτου θα πρέπει να δικαστεί από τις ελληνικές Αρχές.
Διαμαρτυρίες από τους επηρεαζόμενους δήμους
Οι ενστάσεις ξεκινούν να ακούγονται από τους δήμους που εξυπηρετεί η ΟΕΔΑ όταν καλούνται να πληρώσουν τον λογαριασμό της διαχείρισης. Οι δήμοι διαμαρτύρονται αφού είναι γενικώς χρεοκοπημένοι και βλέπουν ένα μέρος χρημάτων που έχουν για έργα, να πηγαίνει στην πληρωμή μιας υπηρεσίας που δεν «φαίνεται».
Ουσιαστικά ο πολίτης δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο όφελος πέραν του περιβαλλοντικού, καθώς μέσα από τη μηχανική διαλογή γίνεται η ανάκτηση των ανακυκλωμένων υλικών και μέσα από την ορθή περιβαλλοντικά ταφή αποφεύγονται οι κίνδυνοι προς το περιβάλλον και την υγεία που παρουσιάζονται στους παράνομους χώρους ταφής. Για τον πολίτη δεν αλλάζει κάτι, αφού συνέχισε να κάνει ό,τι και πριν, να βάζει δηλαδή τη σακούλα του έξω από την πόρτα του και να έρχεται το ίδιο γνώριμο απορριμματοφόρο να τη μαζεύει.
«Κλείστε το θέμα» προέτρεψε τη Λευκωσία η Επίτροπος Περιβάλλοντος
Το 2013 αναλαμβάνει η κυβέρνηση Αναστασιάδη με το γνωστό παλιρροϊκό κύμα του κουρέματος που χτύπησε τη χώρα και που κατά τ’ άλλα εύκολα θα διαχειριζόταν το πολιτικό κόστος με ένα απλό αφήγημα «Αυτά βρήκαμε αυτά κάναμε» προηγήθηκε το «δεσμεύομαι» του Προέδρου με αποτέλεσμα να εισπραχθεί από αυτόν το μεγαλύτερο επικοινωνιακό κόστος. Έπρεπε έτσι η νέα κυβέρνηση να πιάσει δουλειά και να «βρει» σκάνδαλα παντού τα οποία να χρεώσει στους προηγούμενους και να εξασφαλίσει την παραμονή της στην εξουσία γιατί ένα «δεσμεύομαι» σε οποιαδήποτε άλλη χώρα οδηγεί κυβερνήσεις σε παραίτηση.
Η «μπαρουταποθήκη» της Κόσιης ήταν από τους ευκολότερους στόχους. Βέβαια είναι πιο εύκολο να γίνονται δηλώσεις από το να μετατρέπονται σε πράξεις. Με καθαρό λάθος της προηγούμενης κυβέρνησης και λειτουργών των υπουργείων παρεισέφρησαν στη σύμβαση όροι, κάποιες διατάξεις ήταν μη ορθά διατυπωμένες όπως αυτή της αναθεώρησης της τιμής με αποτέλεσμα η τιμή να ανεβεί μέχρι τα €75 η οποία αντίστοιχα τώρα έχει μειωθεί και που ο ανάδοχος ετεροβαρώς μεν νομότυπα δεν έλαβε.
Ξεκίνησαν έτσι οι φωνές για διακοπή του συμβολαίου και η εκπαραθύρωση της κοινοπραξίας. Η διαχείριση μια μονάδας αποβλήτων δεν είναι εύκολη υπόθεση βέβαια ακόμη και για έναν ανταγωνιστή, άρα τα σενάρια περί διακοπής συμβολαίων του υφισταμένου και η απλή τοποθέτηση καινούργιου δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση ειδικά αφού ακόμη και με τις τρέχουσες δικαστικές διαδικασίες η εταιρεία δεν παραδέχεται, ότι είχε σχέση με αυτά που έκαναν οι προηγούμενοι διευθυντές της, τους οποίους και είχε η ίδια απομακρύνει.
Πέραν του ότι η προσπάθεια εξεύρεσης νέου αναδόχου είχε πέσει στο κενό υπήρχε και το θέμα της μετάβασης από τον παλιό στον καινούργιο. Όποιος και να αναλάμβανε τη μονάδα θα χρειαζόταν μια περίοδο προσαρμογής, τέτοια εργοστάσια ούτε δουλεύουν από μόνα τους και ούτε έρχονται συνοδευόμενα από εγχειρίδιο λειτουργίας.
Πώς θα μπορούσε λοιπόν μια επαρχία η οποία ζει από τον τουρισμό να ζήσει με στοιβαγμένα σκουπίδια στους δρόμους της σε μια πλήρη τουριστική περίοδο; Τα πράγματα έκανε ακόμη πιο δύσκολα η εταιρεία ανάδοχος η οποία δεν είχε δημιουργήσει προβλήματα στη λειτουργία. Άλλωστε σε όλη αυτή την ιστορία αποδείχτηκε αξιόπιστη, ειδικά αν ληφθεί υπόψιν ότι έχει παραμείνει απλήρωτη τα δεδουλευμένα της εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, με τεράστιο κόστος λειτουργίας το οποίο θα γονάτιζε οποιαδήποτε άλλη κυπριακή εταιρεία.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος, αρμόδιος για θέματα Περιβάλλοντος, φαίνεται να γνώριζε τα περισσότερα από αυτά εξού και προέτρεψε την παρούσα κυβέρνηση να κλείσει το θέμα το συντομότερο έτσι ώστε να αποφευχθούν τα ιδιαίτερα βαριά πρόστιμα και όχι μόνο. Τα €36 τον τόνο που έχει καταλήξει η συμφωνία αποτελούν ιδιαίτερα χαμηλή τιμή για μια τέτοια διαχείριση και αυτό σε πανευρωπαϊκό επίπεδο πράγμα που φαίνεται ότι η Κόσιη μπόρεσε να δώσει, αφού πετυχαίνει μεγάλες οικονομίες κλίμακος δεχόμενη το διπλάσιο φορτίο απορριμμάτων που δεχόταν μέχρι σήμερα.
Την ίδια ώρα βρίσκεται σε δοκιμαστική λειτουργία η μονάδα ΟΕΔΑ Λεμεσού στο Πεντάκωμο που με την πλήρη λειτουργία της θα απορροφήσει τα σκουπίδια της επαρχίας Λεμεσού. Με τη λειτουργία της μονάδας αυτής θα καταστεί εφικτό το κλείσιμο του σκυβαλότοπου στο Βατί και έχοντας ως δεδομένο ότι τα σκουπίδια της Λευκωσίας θα καταλήγουν στο εργοστάσιο της Κόσιης, τότε θεωρείται ότι θα κλείσει το κεφάλαιο διαχείρισης των οικιακών απορριμμάτων και θα αποφευχθούν τα πρόστιμα που εκκρεμούν για τις χωματερές.
Στο Υπουργείο Εσωτερικών η διαχειριση ΟΕΔΑ Λεμεσού
Από τις 5 Φεβρουαρίου 2016 βρίσκεται σε ισχύ η υπουργική απόφαση για τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων για τα απόβλητα από το Υπουργείο Εσωτερικών στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Με βάση την απόφαση, η υλοποίηση των νέων έργων υποδομής, που προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης για τα Οικιακά και Παρομοίου Τύπου Απόβλητα, θα γίνει από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ενώ το Υπουργείο Εσωτερικών θα ολοκληρώσει όσα έργα βρίσκονταν υπό εξέλιξη τη δεδομένη στιγμή. Επομένως, η μονάδα ΟΕΔΑ στο Πεντάκωμο εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Τομέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων του Υπουργείου Εσωτερικών.
Σχόλιο: Η έξωση που δεν έγινε ποτέ
Πρώην στελέχη της Helector παραδέχθηκαν ότι δωροδοκούσαν δημοτικούς παράγοντες και κυβερνητικούς υπαλλήλους με σκοπό να καταβληθούν τα δεδουλευμένα στην εταιρεία, με αποτέλεσμα η υπόθεση να βρίσκεται ενώπιον Κακουργιοδικείου.
Διάφορες προσπάθειες που έγιναν στο μεσοδιάστημα για έξωση της εταιρείας έπεσαν στο κενό, ενώ την ίδια ώρα η εταιρεία παραμένει απλήρωτη από τον Ιανουάριο του 2015 και αξιώνει αποζημιώσεις €26 εκατ. Πλέον, η νέα συμφωνία με τη Helector για αναδιάρθρωση της σύμβασης θεωρείται μονόδρομος. Όχι όμως γιατί η τιμή χρέωσης θεωρείται υπερβολική για τα νοικοκυριά, αλλά γιατί η Κομισιόν είναι έτοιμη να επιβάλει πρόστιμα για τη λειτουργία του σκυβαλότοπου στον Κοτσιάτη.
Πηγή: Φιλελεύθερος