Ο άνθρωπος πίσω από τον επιστήµονα, που τους τελευταίους δύο µήνες έγινε αναπόσπαστο κοµµάτι της καθηµερινότητάς µας. Οι παιδικές αναµνήσεις από την Άσσια, η προσφυγιά, τα χρόνια στην Αµερική, η έρευνα και οι επιτυχίες για το AIDS, η επιστροφή στην Κύπρο, η οικογένειά του και ο λόγος που θέλει να ζήσει και να πεθάνει σ’ ένα σκάφος στη θάλασσα.
O καθηγητής και μέλος της επιστημονικής ομάδας που συμβουλεύει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη για τον κορωνοϊό, Λεόντιος Κωστρίκης ξεδιπλώνει άγνωστες πτυχές της ζωής του στον δημοσιογράφο Θανάση Φωτίου και το περιοδικό Down Town.
Το βιογραφικό του Λεόντιου Κωστρίκη είναι 50 περίπου σελίδες. Γεµάτο πανεπιστηµιακές περγαµηνές, δηµοσιεύσεις, βραβεύσεις… Κάποια από αυτά είναι γνωστά, πολλά άλλα ωστόσο όχι. Η αλήθεια, βεβαίως, είναι πως όταν λίγες µέρες πριν από το Πάσχα -µια «συνηθισµένη» µέρα της νέας µας καθηµερινότητας, µε δουλειά υπό περιοριστικά µέτρα για µας, για εκείνον άλλη µια στρεσαρισµένη µέρα στο νέο του πόστο- ορίζαµε το τηλεφωνικό µας ραντεβού στις 11:20 ακριβώς, εκείνο που είχα κατά νου ήταν να «ανακαλύψω» τον άνθρωπο πίσω από τον επιστήµονα.
Αναµνήσεις από την Άσσια, έχετε;
Φυσικά και έχω. Έντονες, µάλιστα. Έζησα εκεί µέχρι την πέµπτη τάξη του δηµοτικού. Όταν έγινε ο πόλεµος ήµουν 11 χρονών, γεννήθηκα το ’63, οπότε θυµάµαι αρκετά.
Ποιες εικόνες, λοιπόν, ανακαλείτε στη µνήµη σας όταν ανατρέχετε σ’ εκείνα τα χρόνια;
Οι εικόνες που έρχονται στο µυαλό µου είναι όλες θετικές. Χρόνια ξεγνοιασιάς. Εικόνες από τα παιχνίδια µε τους φίλους µου στα χωράφια… Θυµάµαι που δεν είχαµε µπάλα ή µάλλον που οι µπάλες που είχαµε -µάς έδινε ο Εθνικός Άσσιας τις σπασµένες- δεν ήταν ποτέ σφαιρικές, ολοστρόγγυλες, γι’ αυτό και βάζαµε κανένα πετσί από κάτω για να ισιώσει, αλλιώς όταν χτυπούσε στο έδαφος µπορούσε να πάει σε οποιαδήποτε απρόβλεπτη κατεύθυνση…
Η οικογένεια εύπορη, φτωχή;
Η Άσσια ήταν ένα κατεξοχήν αγροτικό χωριό της Μεσαορίας. Εγώ κατάγοµαι από µια κανονική οικογένεια της µεσαίας τάξης των χωριών. Ο πατέρας µου δούλευε στο Τµήµα Αναπτύξεως Υδάτων και η µητέρα µου ήταν οικοκυρά. Οι γονείς µου δεν ήταν απόφοιτοι πανεπιστηµίων, ούτε ήµουν σ’ ένα περιβάλλον των γραµµάτων. Ωστόσο και οι δύο γονείς µου, ο Γιωρκής και η Άννα, είχαν µεγάλη αντίληψη για τη σηµασία τους.
Ποιος απ’ τους δύο συνέβαλε περισσότερο στη διαµόρφωση του χαρακτήρα σας;
Και οι δύο µε διαφορετικό τρόπο. Ο πατέρας µου ήταν ο άνθρωπος που πρώτος µου εµπέδωσε τις αξίες της αξιοπρέπειας και της δικαιοσύνης. Τον θυµάµαι πάντα ως έναν εξαιρετικά δίκαιο άνθρωπο. Μας έλεγε, όταν έχετε να µοιράσετε ή να διαχωρίσετε κάτι µε κάποιον, να βρίσκετε πάντα τη µέση γραµµή και µετά να την τραβάτε λίγο προς το µέρος σας για να είστε σίγουροι ότι δεν θα γελάσετε του άλλου. Να προτιµάτε, µας έλεγε, να έχετε λιγότερα εσείς, εις γνώσιν σας, για να είστε βέβαιοι ότι δεν πήρατε από το µερίδιο του άλλου. Οµολογώ πως όταν ήµουν µικρός όλα αυτά τα θεωρούσα αυστηρότητες που δεν είχαν µεγάλη αξία. Επίσης, µας µάθαινε να συγχωρούµε τον κόσµο. Και µια και δυο φορές. Την τρίτη φορά, έλεγε, ας είµαστε αυστηροί. Αυτά µε δίδαξε ο πατέρας µου. Η µητέρα µου µού έδωσε να καταλάβω την αξία των γραµµάτων. Κι αυτό γιατί ήθελε εκείνο που δεν κατάφερε εκείνη, να το καταφέρουµε τα παιδιά της. Όπως µου είχαν πει, ήταν εξαιρετική µαθήτρια στο σχολείο, αλλά τα χρόνια εκείνα στα χωριά, τις γυναίκες δεν τις έστελναν να σπουδάσουν. Ο σκοπός ήταν µόλις τελειώσουν το σχολείο να παντρευτούν. Τα γράµµατα δεν θεωρούνταν προτεραιότητα. Και το είχε παράπονο αυτό. Θυµάµαι που µου έλεγε, ό,τι κι αν κάνεις στη ζωή σου, να σπουδάσεις. Και µου το µετέδωσε. Και τότε, όταν έλεγαν να σπουδάσεις δεν εννοούσαν απλώς να µάθεις γράµµατα, αλλά να προκόψεις και να διαπρέψεις.
Τι άλλο θυµάστε, λοιπόν, από την Άσσια;
Οι άνθρωποι της Άσσιας είχαν µια αυστηρότητα µε την αξιοπρέπεια. Ήταν πολύ σηµαντικό γι’ αυτούς. Καλύτερα να τους έβγαινε το µάτι, παρά το όνοµα. Και η όποια ρετσινιά, διαρκούσε πολλές γενεές. Είχα ακούσει να λένε ότι ο προπάππος κάποιου ήταν κλέφτης. Tι περιµένεις από αυτόν, έλεγαν, ο παππούς του έκανε αυτό κι εκείνο… ∆εν σας κρύβω ότι αυτό για µένα ήταν ένα προτέρηµα αλλά και µια εξαιρετική δυσκολία για εξέλιξη.
∆ηλαδή; Πώς ακριβώς σας δυσκόλεψε;
Όλη η φιλοσοφία της εξέλιξης βρίσκεται στο ότι κάνεις τυχαία λάθη και ένα λάθος θα είναι ευεργετικό. Οπότε, το να φοβάσαι να µην κάνεις λάθος, λειτουργούσε ανασταλτικά.
Τα χρόνια που ζήσατε στην Άσσια ήταν και πολιτικά φορτισµένα χρόνια, σωστά;
Ναι. Οι πολιτικοί διαχωρισµοί ήταν επίσης κάτι έντονο στην Άσσια. Ο πάνω µαχαλάς ήταν των δεξιών και ολίγων πιο πλουσίων, ο κάτω µαχαλάς ήταν των αριστερών και λιγότερο πλουσίων. Εγώ προέρχοµαι από µια δεξιόφρονη οικογένεια, ο πατέρας µου ήταν και παλιός ποδοσφαιριστής του Εθνικού Άσσιας και θυµάµαι που πηγαίναµε στο προσκοπείο και µας έβαζαν να φωνάζουµε Ελλάς-Κύπρος-Ένωσης και Γεώργιος Γρίβας ∆ιγενής. Και καθώς περνούσαµε στον δρόµο, µας έβαζαν να τα φωνάζουµε δυνατά έξω από τα καφενεία των αριστερών. Όλα αυτά µε σηµάδεψαν. Μου πήρε πολλά χρόνια για να τα αποβάλω. Για να έχω µια πιο αντικειµενική αντίληψη των πραγµάτων και µια δική µου εκτίµηση στην ιστορία και στα πρόσωπα.
Η εισβολή πού σας βρήκε;
Καταρχάς θυµάµαι το πραξικόπηµα. Θυµάµαι τους συγχωριανούς της ΕΟΚΑ Β που ντύθηκαν τα στρατιωτικά, γύριζαν το χωριό και έβαζαν κέρφιου τον κόσµο. Θυµάµαι που χτύπησε η πόρτα µας, άνοιξα και ήταν πέντε-έξι απ’ αυτούς. Ζήτησαν τον πατέρα µου και σε κάποια φάση τον άκουσα να τους λέει, αν είστε µάγκες, ελάτε να µε συλλάβετε. ∆ιότι ο πατέρας µου, παρόλο που ήταν εθνικόφρων -έτσι δήλωνε, δεν τον είχα ακούσει ποτέ να λέει δεξιός- ήταν εναντίον της ΕΟΚΑ Β και στον καφενέ τούς κατηγορούσε. Αυτό πρέπει να έγινε µια-δυο µέρες πριν από την εισβολή. Μετά ξυπνήσαµε και είδαµε τα αεροπλάνα, τα θυµάµαι σαν να ήταν χθες. Η Άσσια βοµβαρδίστηκε κατά τη δεύτερη εισβολή και στη συνέχεια καταλήφθηκε. Τον θόρυβο των αεροπλάνων την ώρα που έκαναν βυθίσεις και βοµβάρδιζαν το χωριό, τον θυµάµαι ακόµα. Ενδεχοµένως, µια έντονη ευαισθησία που έχω στον θόρυβο να είναι από τότε. Το χειρότερο που µπορείς να µου κάνεις, είναι να κάνεις δυνατό θόρυβο πίσω µου. Με αναστατώνει πάρα πολύ. Φύγαµε από την Άσσια στις 14 Αυγούστου, γύρω στις δύο και τέταρτο, την ώρα που τα τανκς έµπαιναν στο χωριό. Βρεθήκαµε στην Ξυλοτύµπου κάτω από µια τερατσιά, την οποία αργότερα µοιραστήκαµε µε µια άλλη οικογένεια…
Και καταλήξατε, εξ όσων γνωρίζω, στη Λεµεσό.
Ναι, ο πατέρας µου διορίστηκε στο Τµήµα Αναπτύξεως Υδάτων της πόλης και έτσι καταλήξαµε στη Λεµεσό. Αργότερα όµως, εγώ έφυγα µαζί µε 30 άλλα Κυπριόπουλα για το Κολλέγιο Αθηνών, στην Ελλάδα. Επέστρεψα δύο χρόνια αργότερα, τέλειωσα το Λανίτειο Γυµνάσιο και έκανα τη στρατιωτική µου θητεία… Στη Λεµεσό οφείλω την καταλυτικότατη σχέση που έχω µε τη θάλασσα. Εκεί ανακάλυψα ότι είµαι άνθρωπος του νερού. Υπήρξα ιστιοπλόος στα νιάτα µου, σήµερα εκπαιδεύω τον γιο µου. ∆εν µπορώ να ζήσω χωρίς την επαφή µε τη θάλασσα…
∆ιάβασα να λέτε ότι το πιο σηµαντικό στην πορεία σας ήταν µια υποτροφία Fulbright Scholar…
Ναι και θα σας εξηγήσω γιατί. Ενώ ήµουν στον στρατό, κάποιος µου ανέφερε τις υποτροφίες Fulbright. Έκανα αίτηση, πήγα interview και µου δόθηκε η υποτροφία. Είχα γίνει δεχτός σε πάρα πολλά σχολεία στην Αµερική, ένα από αυτά ήταν και το New York University. ∆εν ξέρω πώς και γιατί ένα χωριατόπαιδο από την Άσσια είχε έντονη επιθυµία να πάει στη Νέα Υόρκη, ίσως εξαιτίας του σινεµά, οπότε βλέποντας ότι έγινα δεκτός από το ΝΥU, αποφάσισα να πάω εκεί. Έτσι, µ’ ένα εισιτήριο που µου έκοψε ο πατέρας µου και µε 350 δολάρια που µου έδωσε στην τσέπη -τα θυµάµαι, γιατί ήταν τα πιο πολλά χρήµατα που είχα πιάσει ποτέ στη ζωή µου- έφτασα στην Αµερική. Η Νέα Υόρκη ήταν εξαιρετικά ευχάριστη έκπληξη για µένα. Προσαρµόστηκα γρήγορα, ένιωσα απίστευτα οικεία εξαρχής, υιοθέτησα εύκολα την κουλτούρα της, οι φίλοι µου όλοι ήταν Αµερικανοί, ο πρώτος µου συγκάτοικος ήταν ο µετέπειτα πασίγνωστος ηθοποιός Adam Sandler, στα µαθήµατα τα πήγαινα απίστευτα καλά… Ήταν, λοιπόν, ό,τι πιο σπουδαίο µου συνέβη εκείνη η υποτροφία, αν αναλογιστείτε ότι µιλάµε για ένα πανάκριβο πανεπιστήµιο – τότε ήταν γύρω στις 40 χιλιάδες δολάρια τον χρόνο και εγώ είχα την ευκαιρία να σπουδάσω εκεί για τέσσερα χρόνια δωρεάν! Ήταν η πολυτιµότερη αρχή!
Με τον σπουδαίο David Ho πώς φτάσατε να συνεργάζεστε;
Όταν τέλειωσα το Ph.D µου το 1993, τότε είχε δοθεί µια µεγάλη δωρεά, 250 εκατοµµυρίων, από την Irene Diamond για το Aaron Diamond AIDS Research Center που είχε ιδρύσει προς τιµήν του συζύγου της, µε επικεφαλής τον David Ho -Ταϊβανέζος, µετανάστης στην Αµερική- οπότε τι καλύτερο από το να κάνω µεταδιδακτορική έρευνα εκεί, ιδιαίτερα σε µια εποχή που υπήρχε αυτός ο νέος ιός που ταλαιπωρούσε τον κόσµο, ο HIV. Ο David Ηο ήταν µια διασηµότητα, µια χαρισµατική προσωπικότητα, το 1996 είχε αναδειχθεί «Man of The Year» από το περιοδικό Time, ήταν ο άνθρωπος που κατάφερε να φέρει την επιστήµη ξανά στο προσκήνιο, ήταν προσωπικός γιατρός του Magic Johnson και πολλών άλλων διασήµων και απολάµβανε φήµης χολιγουντιανού σταρ ο ίδιος. Είχαµε µια εκπληκτική σχέση και συνεργασία και είχαµε δηµοσιεύσει πάρα πολλά paper µαζί, όσο ήµουν στο Aaron Diamond AIDS Research Center. Στη συνέχεια, µε βοήθησε και έγινα επίκουρος καθηγητής στο πανεπιστήµιο Rockefeller, ένα από τα πιο καλά πανεπιστήµια του κόσµου για ιατρικά θέµατα -το Aaron Diamond υπάγεται στο πανεπιστήµιο Rockefeller- και µε βοήθησε, επίσης, να στήσω το δικό µου ερευνητικό εργαστήριο. Οι πρώτες µου δηµοσιεύσεις είχαν να κάνουν µε τη σηµασία που έχουν τα ανθρώπινα γονίδια µε τη µετάδοση του ΗΙV και την εξέλιξη της νόσου AIDS. Τότε ήταν που ανακαλύψαµε ότι υπάρχει ο πολυµορφισµός σε ένα γονίδιο που ονοµάζεται CCR5 το οποίο, όταν είσαι οµόζυγος σ’ αυτό τον πολυµορφισµό, προστατεύεσαι πλήρως από τη λοίµωξη του HIV. Αυτή ήταν και η πρώτη µεγάλη µου επιτυχία…
Υποθέτω ήταν ένας από τους λόγους που τιµηθήκατε στα µετέπειτα χρόνια, για επιτεύγµατα που συνέβαλαν στη βελτίωση του κόσµου;
Αναφέρεστε σε µια τιµητική διάκριση από το J. Williams Fulbright Commission σε παλιούς υπότροφους, που έγινε το 2005 και είχα τη χαρά να είµαι ένας από τους 40 που επιλέχθηκαν ανάµεσα σε 250.000 από 140 χώρες που είχαν κερδίσει υποτροφία από το 1946.
Εκείνο που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι πως µεσούσης της δεκαετίας του ‘90 είχατε έρθει στην Κύπρο µαζί µε τον David Ho και υπογράφτηκε συµφωνία µε την κυβέρνηση, ώστε η Κύπρος να ξεκινήσει την πρωτοποριακή αγωγή που εφηύρε ο David Ho για το AIDS.
Αυτό έγινε το 1996 και ήταν αποτέλεσµα ενεργειών της Μύρνας ∆ηµητρίου Παττίχη, η οποία ήταν Πρόεδρος της Γρηγορίου Κλινικής όπως και η κυρία Φρύνη Βεναρδή Πρόεδρος του Ιδρύµατος. Είχε µάθει για τις ανακαλύψεις στην Αµερική και τις καινοτόµες µεθοδολογίες του David Ho, πληροφορήθηκε για µένα, µού τηλεφώνησε, ο David Ho δέχτηκε να κάνει το ταξίδι και έτσι τον Αύγουστο του 1996 ήρθαµε στην Κύπρο. Υπουργός Υγείας ήταν τότε ο Μανώλης Χριστοφίδης και αποτέλεσµα εκείνου του ταξιδιού ήταν να ξεκινήσει στην Κύπρο η χορήγηση της µοντέρνας αντιρετροϊκής φαρµακευτικής αγωγής που εφηύρε o David Ho και να αρχίσουν να σώζονται ζωές από τον θάνατο. Η Κύπρος έγινε τότε µια από τις πρώτες χώρες που ξεκίνησε την καινοτόµο αγωγή του David Ho.
Εκτός από τον HIV, είχατε ασχοληθεί και µε την εµφάνιση του SARS εκείνα τα χρόνια;
Ναι, στην Αµερική εκτός από τον David Ho είχα γνωρίσει ακόµα έναν άνθρωπο, που κατέστη σηµαδιακός στη ζωή µου. Μια κυρία, ονόµατι Patti Birch. Μια πάµπλουτη εβραϊκής καταγωγής κυρία, έµπορος και συλλέκτρια έργων τέχνης και µέγα φιλάνθρωπος, την οποία γνώρισα όταν ήταν 80 χρόνων, µέσω της συντρόφου και µετέπειτα συζύγου µου. H Patti µε βοήθησε πολύ στην καριέρα µου, διέθεσε πάρα πολλά χρήµατα προκειµένου να µπορώ να χρηµατοδοτώ τις έρευνές µου. Η Patti, λοιπόν, µου είχε ζητήσει τότε να σταµατήσω ό,τι κάνω και να ασχοληθώ µε τον SARS. Έτσι, σταµάτησα ό,τι έκανα και πήγα στο Τορόντο για ενάµιση µήνα. Εκεί, δηµιούργησα µια νέα διαγνωστική µέθοδο η οποία έγινε πατέντα στην Αµερική, αλλά µέχρι να ολοκληρώσουµε, τέλειωσε η επιδηµία. Βάση αυτής της πατέντας, λοιπόν, που αφορά µια µεθοδολογία διάγνωσης των ιών που µεταλλάσσονται εύκολα, δηµιούργησα τώρα ένα νέο διαγνωστικό και η µεθοδολογία αυτή συγκαταλέγεται στις 12 καλύτερες στον κόσµο και βρίσκεται στο στάδιο της αξιολόγησης από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας.
Αλήθεια, στην Κύπρο γιατί επιστρέψατε; Γιατί να αφήσει κάποιος µια τέτοια πορεία στην Αµερική για να επιστρέψει σ’ ένα µικρό νησί κάπου στη Μεσόγειο;
Ζούσα στη Νέα Υόρκη από τα 20 µου χρόνια µέχρι τα 40 µου. Ήµουνα πάντοτε homesick, ήθελα πάντα να επιστρέψω στην Κύπρο. Η σύζυγός µου, επίσης, ήθελε να επιστρέψει στο Παρίσι να κάνει το διδακτορικό της – η Nadia είναι γαλλοτραφής, µαροκινής καταγωγής. Εφόσον, λοιπόν, θα διασχίζαµε έτσι κι αλλιώς τον Ατλαντικό και δεδοµένου ότι κανένας από τους δυο µας δεν ήθελε να διαλύσει τον δεσµό µας, αποφασίσαµε τελικά -αφού είχα την ευκαιρία µε τη θέση στο πανεπιστήµιο- να έρθουµε στην Κύπρο.
Μέτρησε και το κλίµα, δεδοµένου ότι είστε άνθρωπος του νερού όπως µου είπατε προηγουµένως;
Σαφέστατα. Είµαι ερωτευµένος µε τον καιρό της Κύπρου. Τώρα, ασχολούµαι και πάλι µε την ιστιοπλοΐα, προπονώντας τον δεκάχρονο γιο µου. Κάθε Κυριακή κάνουµε ιστιοπλοΐα στη Λάρνακα. Περιµένουµε να τελειώσει όλο αυτό για να επιστρέψουµε. Και στη σύζυγό µου συνηθίζω να λέω πως, όταν βγω σε σύνταξη, δεν θέλω τίποτε άλλο, ούτε σπίτια, ούτε τίποτα, παρά µόνο ένα σκάφος, ένα ιστιοφόρο. Να ζω, να κοιµάµαι και να πεθάνω σε ένα σκάφος. Και το εννοώ. ∆εν είναι αστείο. Είναι µια σοβαρή επιθυµία µου.
∆εκαεπτά χρόνια τώρα στην Κύπρο, η Αµερική δεν σας έλειψε;
Ναι, η αλήθεια είναι πως µου έλειψε. Θα έλεγα πως δεν έχω ακόµα προσαρµοστεί πλήρως στην Κύπρο, όσο παράξενο κι αν ακούγεται αυτό. Έχω δυσκολίες, όχι στην προσωπική µου ζωή, στην επαγγελµατική. Υπάρχουν πάρα πολλά πράγµατα στραβά, µε τα οποία δεν µπορώ να συνταυτιστώ. Στην Κύπρο επικρατεί η µετριότητα. Προσπαθώ να συµφιλιωθώ µ’ αυτή τη νοοτροπία, αλλά µου είναι εξαιρετικά δύσκολο. Υπάρχουν, βεβαίως, και εξαιρετικοί επαγγελµατίες και έχω και ορισµένες εξαιρετικές φιλίες, αλλά δεν είναι η πλειονότητα.
Οι φίλοι σας είναι άνθρωποι του κύκλου σας, επιστήµονες, καθηγητές;
Καµία σχέση. Είναι εκτός πανεπιστηµίου. Έχω µια παρέα στην Πάφο, άτοµα απλά, ψαράδες και άνθρωποι της θάλασσας. Έχω µεγάλη αγάπη στους απλούς και γνήσιους ανθρώπους. Το καλύτερό µου είναι να σηκωθώ στις 4-5 το πρωί, να περπατήσω στη φύση, να κολυµπήσω, να ψήσω µε τους φίλους µου να φάµε, να πούµε κουβέντες απλοϊκές…
Εκτός από τη θάλασσα τι άλλα ενδιαφέροντα έχετε, πώς γεµίζετε τις µπαταρίες σας;
Κοιτάξτε, υπάρχει κάτι που είναι εξαιρετικής σηµασίας για µένα και η σύζυγος µου καµιά φορά γελά και µε κοροϊδεύει. Χρειάζοµαι χρόνο για να σκέφτοµαι. Μπορεί να µε δεις να κάθοµαι και να ατενίζω τον ορίζοντα ή το ταβάνι. Έχω µεγάλη ανάγκη για σκέψη. Πολλές φορές το κάνω κι όταν οδηγώ. Τις εµπνεύσεις µου τις έχω είτε πολύ νωρίς το πρωί, όταν ξυπνώ, είτε το βράδυ όταν χαλαρώνω πριν κοιµηθώ. Ξυπνώ πάντα πολύ πρωί, γύρω στις τέσσερις και κοιµάµαι επίσης πολύ νωρίς, γύρω στις εννέα.
Πώς θα περιγράφατε, σε γενικές γραµµές, τον εαυτό σας;
Είµαι λιτό άτοµο. ∆εν µου αρέσουν τα πολλά. Με εκνευρίζει το να διατηρώ πολλά πράγµατα. ∆ηλαδή, αν έχω πέντε πουκάµισα και αγοράσω ένα έκτο, θα βρω τρόπο να ξεφορτωθώ το ένα. ∆εν γοητεύοµαι από τα καινούρια, µοντέρνα αυτοκίνητα, µ’ αρέσουν τα παλιά αντικείµενα…
Ως πατέρας πώς είστε;
Έχω µια κόρη δεκαπέντε χρονών και έναν γιο δέκα. Μαζί µε τη σύζυγό µου αναπτύξαµε µια πολύ cool σχέση µε τα παιδιά µας. Πιο πολύ φίλοι, παρά γονείς. Συζητώ, δεν τους επιβάλλω. Όπως δεν επέβαλε κανείς σε µένα, δεν θα επιβάλω ούτε εγώ σ’ αυτούς. Η Σοφία είναι εξαιρετική καλλιτέχνης, ζωγραφίζει καταπληκτικά. Ο Γιάνης έχει πιο επιστηµονικό µυαλό. Έχουν τις ίδιες ελευθερίες που έχει η µητέρα τους και ο πατέρας τους. Είµαστε ισότιµοι. Και θα ακολουθήσουν ό,τι θέλουν στη ζωή τους.
Τη δηµοσιότητα των ηµερών πώς τη διαχειρίζεστε;
Αυτό είναι κάτι που µε δυσκολεύει τον τελευταίο καιρό. Εγώ απολάµβανα πάντα και ήθελα να είµαι ανώνυµος µεταξύ ανωνύµων…
∆ύσκολο αυτές τις µέρες…
∆εν είναι κάτι που µε ευχαριστεί. Αναµφίβολα δεν φοβάµαι να βγω µπροστά και τολµώ να µπω µπροστά κι ας φάω και σφαίρες. Αλλά, πιστέψτε µε, όταν τελειώσει αυτό το κακό, θα εξαφανιστώ.
Είχατε πει κάπου ότι το µότο λέει: «Καθετί στη ζωή πρέπει να το βλέπεις ως ευκαιρία να µάθεις κάτι». Τι σας έµαθε η παρούσα κατάσταση;
Αυτό που έµαθα και συνάµα µε εντυπωσίασε είναι πόσο ανέτοιµα είναι τα κράτη στο να καταλάβουν και να αντιµετωπίσουν µια πανδηµία. Και επειδή θα έχουµε συνεχώς πανδηµίες σ’ αυτό τον πλανήτη, καλό είναι όπως διατηρούµε στρατό, πεζικό και άρµατα, να υπάρχουν και οι κατάλληλες υποδοµές και το κατάλληλο προσωπικό που θα µας προστατεύει από τους ιούς. Όπως υπάρχουν οικονοµικές κρίσεις και υπάρχουν εργαλεία και µεθοδολογίες για την αντιµετώπισή τους, ανάλογα πρέπει να υπάρχουν και για τις πανδηµίες. Και είδατε πόσο σύντοµα έγινε σύνθετη και πολύπλοκη η κατάσταση. Συνεπώς, τα κράτη θα πρέπει να προβλέπουν προϋπολογισµούς, ώστε να είναι έτοιµα και για πανδηµίες. Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν. Και ελπίζω να µην τα ξεχάσουν όταν όλο αυτό περάσει.
Πάντως, είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου οι πολιτικοί -οι οποίοι είθισται να αποφασίζουν για θέµατα που κατέχουν, αλλά και για θέµατα που δεν κατέχουν χωρίς τις γνώµες ειδικών- έκαναν ένα βήµα πίσω, ζήτησαν να ακούσουν ειδικούς και λαµβάνουν πολιτικές αποφάσεις µε βάση αυτές. Ήταν εύκολη η συνεννόηση µαζί τους;
Κοιτάξτε, εγώ δεν είµαι άνθρωπος που ασχολείται µε την πολιτική. Με αφορά, αλλά δεν ανακατεύοµαι. Ούτε συναναστρέφοµαι µε πολιτικούς. Και για να είµαι ειλικρινής, ούτε τους καταλαβαίνω µερικές φορές πώς σκέφτονται, αν σκέφτονται. Αλλά, οφείλω να οµολογήσω το εξής: Με πήραν µια µέρα τηλέφωνο από το Προεδρικό, «θέλει να σας µιλήσει ο Πρόεδρος», µου είπαν. Εγώ τον πρόεδρο Αναστασιάδη δεν τον ήξερα, ούτε του είχα µιλήσει ποτέ. Μου έκανε πολύ συγκεκριµένες ερωτήσεις για τα µέτρα που έπρεπε να πάρουν. ∆εν θέλω να εγκωµιάσω, αλλά ο άνθρωπος έκανε ό,τι του είπαµε. Άκουσε τους επιστήµονές του, που δεν είµαι µόνο εγώ αλλά και πάρα πολλοί άλλοι. Πήρε οδυνηρά µέτρα. Και εξαιρετικής σηµασίας το γεγονός ότι ο κόσµος συνεργάστηκε. Κι αυτό θα µας σώσει. Είµαστε, βεβαίως, ακόµα στην αρχή του τέλους, πρέπει να είµαστε προσεκτικοί…
Σ’ ό,τι αφορά τον συγκεκριµένο ιό, τι θα ακολουθήσει; Τι θα κάνετε εσείς οι επιστήµονες όταν εµείς θα επιστρέφουµε σιγά-σιγά στην κανονικότητά µας;
Είναι εξαιρετικής σηµασίας να αποκωδικοποιήσουµε το DNA του. Εγώ, θα αρχίσω στο εργαστήριό µου να αποκωδικοποιώ γενετικά όλα τα στελέχη του ιού που έχουν παρθεί από Κύπριους ασθενείς, ώστε να κάνω µια µελέτη µοριακής επιδηµιολογίας. Παράλληλα, θα τελειοποιήσω τη διαγνωστική µέθοδο που ξεκίνησα πριν από χρόνια στον Καναδά και ταυτόχρονα θα εµπλακώ στη διαδικασία εµβολίου ή φαρµάκων. Υπάρχει πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει.
Και όλα αυτά απαιτούν κονδύλια…
Η Patti Birch είχε τη διορατικότητα να επενδύσει κεφάλαια στην έρευνα του SARS 1, την οποία χρησιµοποιώ είκοσι χρόνια µετά για τον SARS 2, οπότε κάπως θα πρέπει να βρεθούν.
Πιστεύετε ότι η ζωή µας θα αλλάξει µετά από αυτό;
Η ανθρωπότητα έχει συνήθως κοντή µνήµη. Εκείνο που εγώ λέω είναι πως η επιστήµη κλήθηκε και ανταποκρίθηκε. Μην την ξεχάσετε µετά. Πρέπει να αντιληφθούν όλοι τη µεγάλη σηµασία της έρευνας. Και να υπάρχουν επαρκή κονδύλια για να λειτουργεί η επιστήµη συνέχεια, όχι το 0,1% του προϋπολογισµού αλλά 1% και 2%, όπως διαθέτουν ανεπτυγµένες χώρες. Ξέρετε, τη διαφορά δεν την κάνουν οι µεγάλοι αριθµοί, αλλά οι µεγάλοι επιστήµονες. Χωρίς υποδοµές και κονδύλια, κανένας αξιόλογος δεν θα έρθει να ασχοληθεί. Και στην Κύπρο, πρέπει να µπορούν να δράσουν αλλά και να ξεπηδήσουν µεγάλοι επιστήµονες.
Τελικά τι πιστεύετε ότι ήταν αυτό που έπαιξε ρόλο ώστε οι Κύπριοι αλλά και οι Έληνες, να συµπεριφερθούν µε σύνεση και πειθαρχία µπροστά σ’ αυτή τη δύσκολη συγκυρία;
Είµαστε ένας λαός που γύρω από το τραπέζι σηκώνουµε το ποτήρι και λέµε «εις υγείαν» και στις ευχές µας προτάσσουµε την υγεία πάνω απ’ όλα… Πιστεύω ότι αυτή η κουλτούρα, ενδεχοµένως και υποσυνείδητα, λειτούργησε µε αξιοθαύµαστο τρόπο.
Πηγή: Περιοδικό Down Town