Δηλώσεις με το πέρας της επιτροπής Νομικών της Βουλής έκανε η Υπουργός Δικαιοσύνης. Η Στέφη Δράκου παρουσίασε για πρώτη φορά το νομοσχέδιο με τίτλο «ο «περί της Νομικής Αναγνώρισης Ταυτότητας Φύλου Νόμος του 2022».
Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό νομοσχέδιο, που αποτέλεσε δέσμευση της Κυβέρνησης και το οποίο θεσπίζει ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο, με σαφείς, διαφανείς και εύκολα προσβάσιμες διαδικασίες για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου ενός προσώπου.
Υπενθυμίζεται ότι μια τέτοια διαδικασία εφαρμόζεται ήδη στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά στη βάση μιας διοικητικής διαδικασίας που ακολουθείται από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, από το 2019.
Σκοπός του νομοσχεδίου είναι η κατοχύρωση του δικαιώματος κάθε προσώπου στην νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, χωρίς επεμβατικές διαδικασίες, αλλά στη βάση του αυτοπροσδιορισμού όπως είναι η υποχρέωσή μας τόσο ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
Άλλωστε, η έννοια «ταυτότητας φύλου» δεν είναι άγνωστη στο κυπριακό μας σύστημα. Συναντάται στον Ποινικό Κώδικα, στο Νόμο για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, στο νόμο για την Προστασία από Παρενόχληση και Παρενοχλητική Παρακολούθηση.
Με τον όρο «ταυτότητα φύλου» εννοούμε τον τρόπο, με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε, με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά, κατά τη γέννηση του.
Βασικές Πρόνοιες του Νομοσχεδίου
Το νομοσχέδιο ετοιμάστηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, σε συνεργασία με την Επίτροπο Νομοθεσίας, και έτυχε δημόσιας διαβούλευσης.
Ειδικότερα, λήφθηκαν υπόψη οι θέσεις κρατικών υπηρεσιών, της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, της Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, του Συμβούλου του Προέδρου της Δημοκρατίας για θέματα Πολυπολιτισμικότητας και της κοινωνίας των πολιτών.
Το νομοσχέδιο θεσπίζει τη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου, η οποία, όπως έχω ήδη αναφέρει στηρίζεται στις αρχές του αυτοπροσδιορισμού, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της σωματικής ακεραιότητας.
Με απλά λόγια, προνοεί τη διαδικασία για αλλαγή των καταχωρισμένων στοιχείων φύλου ενός προσώπου στα επίσημα έγγραφα: ταυτότητα, διαβατήριο, εκλογικό βιβλιάριο, πιστοποιητικό γέννησης, ώστε αυτά να συμφωνούν, με το φύλο όπως το βιώνει το εν λόγω πρόσωπο.
Το πρόσωπο, δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση, ιατρική θεραπεία ή ψυχιατρική γνωμάτευση.
Πρόκειται για μία απλή και εύκολα προσβάσιμη διαδικασία.
Συγκεκριμένα ο αιτητής, υποβάλλει γραπτή αίτηση για έκδοση πιστοποιητικού νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου στον Ληξίαρχο (αν πρόκειται για Κύπριο Πολίτη) ή στον Διευθυντή του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού (αν πρόκειται για Κύπριο γεννημένο στο εξωτερικό και πρόσφυγες που διαμένουν στη Δημοκρατία ή πρόσφυγα).
Η αίτηση συνοδεύεται με ένορκη δήλωση που υπογράφεται αυτοπροσώπως ενώπιον Πρωτοκολλητή Επαρχιακού Δικαστηρίου, με την οποία υποδεικνύεται το επιθυμητό φύλο, όνομα και επώνυμο ενώ δηλώνεται ότι το πρόσωπο υποβάλει την αίτηση με την ελεύθερη βούλησή του και κατανοεί τις συνέπειες της διαδικασίας αυτής.
Το δικαίωμα στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου δίνεται σε (α) Κύπριους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους, (β) Κύπριους που γεννήθηκαν στο εξωτερικό αλλά είναι εγγεγραμμένοι στο Αρχείο Πληθυσμού και Μετανάστευσης και (γ) πρόσφυγες.
Είναι προϋπόθεση όμως, ο αιτητης να μην είναι έγγαμος. Ενώ, το δικαίωμα αυτό μπορεί να ασκηθεί μέχρι και 2 φορές.
Η απόφαση εκδίδεται (από τον Ληξίαρχο ή Διευθυντή), εντός 30 ημερών. Σε περίπτωση που εγκρίνει την αίτηση, εκδίδεται νέα ταυτότητα, διαβατήριο, εκλογικό βιβλιάριο, πιστοποιητικό γέννησης με τα νέα στοιχεία.
Επιπλέον, εκδίδεται πιστοποιητικό νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου το οποίο έχει ισχύ έναντι πάντων. Δηλαδή, με την παρουσίαση του πιστοποιητικού, κάθε αρχή, οντότητα του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα οφείλει να αναθεωρήσει τα στοιχεία του προσώπου αυτού, που είναι καταχωρισμένα στις βάσεις δεδομένων που διατηρεί. Είναι υποχρέωση του αιτητή να μεριμνήσει για την άμεση αλλαγή των στοιχείων του στις διάφορες υπηρεσίες. Εάν δεν το πράξει, θα θεωρείται ότι έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα.
Σημειώνεται ότι οποιαδήποτε δικαιώματα, υποχρεώσεις, και κάθε είδους σχέση με ποινική υπόθεση ή άλλη ευθύνη οποιασδήποτε φύσης του αιτητή, που δημιουργήθηκαν πριν από την έκδοση πιστοποιητικού νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου εξακολουθούν να υφίστανται και μετά την έκδοση του.
Επιπλέον, δεν επηρεάζονται τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των εν λόγω προσώπων σε σχέση με τα τέκνα τους. Μάλιστα, η έκδοση του πιστοποιητικού, δεν επιφέρει αυτόματη αλλαγή στο πιστοποιητικό γέννησης τέκνων ή σε οποιαδήποτε έγγραφα που αφορούν τα τέκνα τους.
Όσον αφορά τους ανήλικους που έχουν δικαίωμα στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, δηλαδή 16 μέχρι 18 χρονών, η διαδικασία καθίσταται πιο αυστηρή.
Συγκεκριμένα, πριν την υποβολή της αίτησης από τους γονείς, οι τελευταίοι πρέπει να έχουν αποταθεί στο Οικογενειακό Δικαστήριο για να πετύχουν την έκδοση σχετικού διατάγματος.
Το Οικογενειακό Δικαστήριο για να εκδώσει διάταγμα πρέπει να ζητήσει και λάβει θετική, ομόφωνη, γνωμάτευση από την Επιτροπή Ταυτότητας Φύλου Ανηλίκων, η οποία συγκροτείται βάσει των προνοιών του παρόντος νομοσχεδίου, και απαρτίζεται από ένα λειτουργό της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ευημερίας, ένα παιδοψυχίατρο και ένα ψυχολόγο.
Μία πολύ σημαντική πρόνοια του νομοσχεδίου είναι ότι απαγορεύονται ρητά ιατρικές επεμβάσεις με σκοπό την αλλαγή φύλου ανηλίκου, εκτός όπου κατά την κρίση του θεράποντα ιατρού συντρέχει σοβαρός λόγος υγείας που θέτει τη ζωή του ανηλίκου σε κίνδυνο. Η πρόνοια αυτή αποσκοπεί στην προστασία των διαφυλικών ατόμων, που σε πολύ μικρή ηλικία υπόκεινται σε επεμβάσεις χωρίς τη συναίνεσή τους, με πολλές φορές, ολέθριες συνέπειες στον τρόπο ανάπτυξής τους (άρθρο 10).
«Επιτρέψτε μου κλείνοντας, να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς όλους όσοι συνέβαλαν στην ετοιμασία και εμπλουτισμό του νομοσχεδίου αυτού.
Είμαι σίγουρη ότι η προώθηση και ψήφιση του νομοσχεδίου θα αποτελέσει ένα σημαντικότατο βήμα υπέρ της προστασίας και διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, αποτελεί ένα από τα τελευταία μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του Συμβουλίου της Ευρώπης η οποία δεν έχει θεσπίσει μία ξεκάθαρη νομικά κατοχυρωμένη διαδικασία για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Ως ένα σύγχρονο, Κράτος Δικαίου, οφείλουμε να κάνουμε και αυτό το βήμα», είπε η Υπουργός.