Ζει ο Αδόλφος Χίτλερ ή πέθανε στα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Αυτοκτόνησε με περίστροφο μέσα στο καταφύγιο του στο Βερολίνο, στις 30 Απριλίου του 1945, λίγες ώρες προτού μπουν στην γερμανική πόλη οι Σοβιετικοί ή κατάφερε να διαφύγει προς Νότια Αμερική μεριά, κάνοντας μια «δεύτερη», κρυφή ζωή στην Αργεντινή; Που τελειώνει η ιστορική αλήθεια και που αρχίζουν οι θεωρίες συνωμοσίας (και το ψέμα);
Το σίγουρο είναι ένα: η περί Χίτλερ ιστορία είναι μια υπόθεση που εξακολουθεί να συναρπάζει, σχεδόν 75 χρόνια μετά καθώς σύμφωνα με μία από τις πιο γνωστές από αυτές τις θεωρίες , ο Φύρερ και η σύντροφός του, Εύα Μπράουν δεν αυτοκτόνησαν αλλά κατέφυγαν στην Αργεντινή, η οποία όντως στην πορεία κατέστη το καταφύγιο πολλών υψηλόβαθμων φυγάδων του ναζιστικού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων των Γιόζεφ Μένγκελε και Αντολφ Άϊχμαν.
Η υποτιθέμενη φυγή του Χίτλερ στη Νότια Αμερική αποτελεί το θέμα αμέτρητων βιβλίων, ακόμη και μιας εξαιρετικά δημοφιλούς (αν και ιστορικά ατελούς) τηλεοπτικής σειράς με τίτλο «Κυνηγώντας τον Χίτλερ», που προβαλλόταν στο History Channel από το 2015 έως το 2018.
Ο Βρετανός ιστορικός σερ Ρίτσαρντ Έβανς, ωστόσο, ως ένας από τους πλέον ειδικούς επί του ζητήματος, σε εκτενές άρθρο του στο New Statesman, ότι τόσο η εν λόγω σειρά όσο και τα περισσότερα βιβλία που αναπαράγουν την εν λόγω θεωρία (ή πλείστες άλλες, εξίσου εξωφρενικές), αγνοούν απόλυτα τα σχεδόν ακλόνητα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τον θάνατο του Χίτλερ και βασίζουν τα αφηγήματά τους σε «υπαινιγμούς, υποψίες και επινοήσεις».
Το νέο βιβλίο του με τίτλο «The Hitler Conspiracies» (Οι περί Χίτλερ συνωμοσίες), ο Εβανς προσπαθεί να καταρρίψει μια προς μια αυτές τις «φαντασιακές θεωρίες», όπως τις χαρακτηρίζει.
«Η “απόδειξη” περί της δήθεν επιβίωσης του Χίτλερ καταρρέει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα μόλις υποβληθεί σε ενδελεχή κριτική εξέταση», αναφέρει, προσθέτοντας ότι «τα υποβρύχια που υποτίθεται ότι μετέφεραν τον Χίτλερ και τους συντρόφους του στην Αργεντινή αποδείχτηκε ότι βυθίστηκαν πριν από το τέλος του πολέμου ή ότι είχαν μεταφέρει απίθανα φορτία όπως χαρτοκιβώτια τσιγάρων – και αυτό την ίδια στιγμή που ο Χίτλερ ούτε κάπνισε ποτέ του, ούτε επέτρεπε το κάπνισμα μπροστά του. Τα “αποδεικτικά στοιχεία” από αναφορές τρίτων αποδεικνύονται ότι έχουν επινοηθεί από… φαντασμένους. Το FBI ήταν υποχρεωμένο να διερευνήσει πολλές τέτοιες ιστορίες, αλλά σε κάθε περίπτωση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν αναληθείς. Πολλές δήθεν “θεάσεις” του Χίτλερ στηρίζονται σε μια απλή και αστήριχτη φήμη – η μητέρα ή ο παππούς του ερωτώμενου θυμήθηκε ότι είδε κάποιον που έμοιαζε με τον Χίτλερ.Υπάρχει επίσης και ο εξωφρενικός ισχυρισμός ενός υποτιθέμενου αυτόπτη μάρτυρα, ο οποίος είπε ότι είχε δει τον Χίτλερ σε μια πόλη της Αργεντινής το 1953 “φορώντας τεράστιες μπότες και πωλώντας βότανα από σπίτι σε σπίτι πάνω σε ένα γυναικείο ποδήλατο”».
Οι αναφορές περί της δήθεν «δεύτερης ζωής» του Χίτλερ στην Αργεντινή προδίδουν μια εντυπωσιακή άγνοια της βιβλιογραφίας για τον Φύρερ, σημειώνει ο Εβανς, δίνοντας ως παράδειγμα το εξής: «Μια ηλικιωμένη Αργεντίνα, η Καταλίνα Γκομέρο, στο βιβλίο “Gray Wolf: The Escape of Adolf Hitler” (Γκρίζος Λύκος: Η Απόδραση του Χίτλερ), είπε ότι είχε εργαστεί σε ένα σπίτι όπου προετοίμαζε γεύματα για έναν μυστηριώδη Γερμανό επισκέπτη που δεν της επιτρεπόταν να τον δει. Και καθώς αυτά ήταν “τυπικά γερμανικά” φαγητά, όπως λουκάνικο, ζαμπόν και λάχανο, δεν γίνεται, πρέπει να ήταν ο ίδιος ο Χίτλερ», λες και δεν υπήρχαν άλλοι Γερμανοί στη χώρα τότε.
«Ο ιστορικός επιλέγει λοιπόν να δημοσιεύσει αυτή την θεωρία, παρόλο που ήταν γνωστό τοις πάσι ότι ο Χίτλερ ήταν αυστηρός χορτοφάγος. Ένα άλλο βιβλίο, με τίτλο “Hunting Hitler” (Κυνηγώντας τον Χίτλερ) ισχυρίζεται ότι: “όλες αυτές οι ιστορίες που έχουμε για τις συνθήκες θανάτου του Χίτλερ στο καταφύγιό του, στην πραγματικότητα δεν μπορούν να υποστηριχτούν”. Απεναντίας: Υπάρχει μια τεράστια ενδελεχής έρευνα για να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο, απλώς ότι κανένας από τους κομιστές των θεωριών αυτών δεν έχει κάτσει να την διαβάσει επισταμένα», υποστηρίζει ο Εβανς.
Ο Έβανς καταρρίπτει αρχικά τις θεωρίες συνωμοσίας που αναφέρονται το βιβλίο «The Last Days of Hitler» που δημοσιεύτηκε το 1947, όπου ο ιστορικός του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Χιου Τρέβορ-Ρόπερ, παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνάς του ενώ εργαζόταν για τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών.
Ο ιστορικός εντόπισε αυτόπτες μάρτυρες που ήταν μαζί με τον Χίτλερ στο καταφύγιό του. Με όσους γερμανούς στρατιώτες δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει επειδή βρίσκονταν υπό κράτηση από τους Σοβιετικούς, οι ίδιοι αυτοί αιχμάλωτοι στη συνέχεια μίλησαν στους Σοβιετικούς, οι οποίοι συνέταξαν τη δική τους έκθεση, η οποία επιβεβαίωσε τα κύρια ευρήματά του.
Βέβαια, υπάρχουν τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέχθηκαν από ένα βαυαρικό δικαστήριο τη δεκαετία του 1950 για την επίσημη έκδοση πιστοποιητικού θανάτου για τον Χίτλερ, το οποίο υπογράφηκε τελικά το 1956.
Μέλη της συνοδείας του Χίτλερ που ήταν μαζί του στο μπάνκερ ως το τέλος, ιδίως οι προσωπικοί του βοηθοί Χάιντς Λίνγκε και Ότο Γκούνσκε, οι οποίοι μετέφεραν τα πτώματα του Χίτλερ και της Μπράουν από το καταφύγιο στον κήπο της καγκελαρίας του Ράιχ, τα περιέλουσαν με βενζίνη και τα έκαψαν, μετέφεραν αυτήν την ιστορία. Το ίδιο έκαναν και οι προσωπικοί γραμματείς του Χίτλερ, που ήταν μαζί του μέχρι το τέλος.
Τέλος, υπάρχει η φυσική απόδειξη των δοντιών του Χίτλερ, τα οποία εντοπίστηκαν από τους οδοντοτεχνίτες που τα είχαν φτιάξει.
Πέρα από τη δήθεν απόδραση του Φύρερ στη Νότια Αμερική, στο βιβλίο του ο Εβανς αποδομεί ακόμη τρεις από τις πιο γνωστές θεωρίες συνωμοσίας που αφορούν τους Ναζί:
Αρχικά, τα «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών», ένα «δαιδαλώδες, χαοτικό και ασυνάρτητο» κείμενο που ανάγεται στις αρχές του περασμένου αιώνα και υποτίθεται πως παρουσιάζει ένα σχέδιο των Εβραίων με στόχο την παγκόσμια κυριαρχία.
Μετά, τον μύθο της «πισώπλατης μαχαιριάς» (γερμανιστί «Dolchstoßlegende»), σύμφωνα με τον οποίο η ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν απόρροια όχι της στρατιωτικής υπεροχής των Συμμαχικών Δυνάμεων αλλά της προδοσίας που διέπραξαν οι επαναστάτες σοσιαλιστές στο εσωτερικό μέτωπο της χώρας, που ανέτρεψαν τη μοναρχία στην Γερμανική επανάσταση του 1918-19: για παράδειγμα, συντηρητικοί και εθνικιστές έχουν επισημάνει πως τον Νοέμβριο του 1918, όταν συνθηκολόγησε η Γερμανία, στην επικράτειά της δεν υπήρχε ούτε ένας στρατιώτης των Συμμαχικών Δυνάμεων.
Και κατά τρίτον, τον ισχυρισμό ότι την πυρκαγιά στο Ράιχσταγκ τον Φεβρουάριο του 1933 την προκάλεσαν οι ίδιοι ναζιστές, ώστε να τη χρησιμοποιήσουν ως πρόσχημα για την μελλοντική καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών των Γερμανών πολιτών.
Όσον αφορά τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, στην πραγματικότητα ο μοναδικός εμπρηστής ήταν ένας νεαρός Ολλανδός, ο Μαρίνους βαν ντερ Λούμπε και οι κυβερνώντες το βρήκαν την ευκαιρία για να παρουσιάσουν την πυρκαγιά ως «σκευωρία των κομμουνιστών».
«Κοινό στοιχείο όλων αυτών των θεωριών συνωμοσίας είναι το ότι βασίζονται σε φήμες και διαστρεβλώσεις των γεγονότων και όλοι όσοι τις διαδίδουν είτε αγνοούν εσκεμμένα είτε απορρίπτουν τα αδιάσειστα στοιχεία που έχουν φέρει στο φως οι επαγγελματίες ιστορικοί», τονίζει με νόημα ο Εβανς.
Και φυσικά, το κυριότερο, υπάρχει μια παντελής απουσία γνήσιων, πρωτογενών αποδεικτικών στοιχείων για την διάσωση και απόδραση του Χίτλερ. Δεν υπάρχει ούτε μία φωτογραφία του μετά το 1945, ούτε ένα βίντεο, αν και η υποτιθέμενη σύντροφός του, η Μπράουν, ήταν επαγγελματίας φωτογράφος που συνήθιζε να γυρνάει μικρά ταινιάκια της κοινής ζωής τους μαζί στη Βαυαρία πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Όλες οι φερόμενες φωτογραφίες του Χίτλερ στην Αργεντινή είναι ψεύτικες, είτε μια ψηφιακά τροποποιημένη εικόνα του ηθοποιού Μπρούνο Γκανζ που τον υποδύεται στην ταινία «Η Πτώση», μέχρι μια εικόνα ενός γέροντα με μουστάκι που ξαπλώνει σε μια πολυθρόνα, η οποία αποδείχτηκε κατόπιν ότι ήταν μία από μια σειρά φωτογραφιών των κρατουμένων ενός βρετανικού οίκου ευγηρίας!
Απολύτως κανείς που φέρεται να βοήθησε τον Χίτλερ, είτε στη Γερμανία είτε στην Αργεντινή, δεν εντοπίστηκε ποτέ και μίλησε δημοσίως γι’ αυτό. Όλοι όσοι γνώριζαν προσωπικά τον Χίτλερ, δεν εξέφρασαν ποτέ τους την παραμικρή αμφιβολία ότι όντως αυτοκτόνησε το 1945.
Πέραν τούτων, ο ίδιος ο Φύρερ είχε πει ότι θα αυτοκτονούσε αν έχανε τον πόλεμο. Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς ότι ο φιλοπόλεμος και σχεδόν ημιπαράφρων Χίτλερ θα μπορούσε όντως να ζει με ηρεμία σε μια πόλη της Αργεντινής, έχοντας εγκαταλείψει τις όποιες φιλοδοξίες του για την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας γερμανικής κυριαρχίας – και ειδικά όταν άλλοι Ναζί που πραγματικά διέφυγαν στη Νότια Αμερική, όπως ο Αντολφ Αϊχμαν, πέρασαν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους σχεδιάζοντας (απολύτως μη ρεαλιστικά) σχέδια για την θριαμβευτική επιστροφή τους στη Γερμανία.
Στις πιο εξωφρενικές και σχεδόν… επιστημονικής φαντασίας από τις θεωρίες αυτές, η διαφυγή του Χίτλερ επιτεύχθηκε με… μη επίγεια μέσα όπως η μαγεία ή ο αποκρυφισμός. Είναι, πραγματικά, να απορεί κανείς.
«Οι θεωρίες συνωμοσίας εξακολουθούν να έχουν πέραση, κυρίως επειδή καταφέρνουν να αναγάγουν “την αινιγματική πολυπλοκότητα της πολιτικής και της κοινωνίας σε μια απλή φόρμουλα, την οποία μπορούν όλοι να κατανοήσουν”», καταλήγει με νόημα ο Εβανς.