Καζάνια να βράζουν. Ψυχές να ταλαιπωρούνται και να βασανίζονται, ακάθαρτες. Διάβολοι και δαίμονες να κατατρέχουν ανθρώπους που αμάρτησαν. Εικόνες βγαλμένες από την Κόλαση του Δάντη. Ένας σίγουρος… τρόπος για να τα ζήσει κανείς όλα αυτά είναι να έχει διαπράξει τουλάχιστον ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα.
Πως προέκυψαν, ωστόσο, στη ζωή των χριστιανών από τη στιγμή που δεν αναφέρονται σε κανένα από τα Ευαγγέλια που μετέφεραν στους ανθρώπους το έργο και τα λόγια του Ιησού; Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, με λίγα λόγια, δεν υπήρχαν αλλά έπρεπε να δημιουργηθούν. Ο λόγος είναι απλός. Η εκκλησία έπρεπε με κάποιο τρόπο να δείχνει στους πιστούς τι πρέπει και κυρίως τι δεν πρέπει να κάνουν.
Και αφού υπάρχουν τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, τότε θα πρέπει να υπάρχουν και οι επτά αρετές. Το «αντίπαλο δέος» το οποίο αφού ο πιστός ήξερε τι δεν πρέπει να κάνει για να πάει στον παράδεισο, θα ΄του «έδειχνε» και το τι πρέπει να κάνει προκειμένου να εξασφαλίσει μια θέση στη βασιλεία των ουρανών.
Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα
Όπως ήδη έχει αναφερθεί κανένα από τα Ευαγγελία δεν γράφει το παραμικρό για την ύπαρξη των επτά θανάσιμων αμαρτημάτων. Αυτό που υπάρχει είναι στην ουσία ένας συνολικός τρόπος συμπεριφοράς που θα πρέπει να χαρακτηρίζει τους πιστούς της θρησκείας. Αυτόν ακριβώς τον τρόπο συμπεριφοράς, σε μια πιο συγκροτημένη μορφή τον συναντάμε για πρώτη φορά στην επιστολή του Απόστολου Παύλου προς τους Γαλάτες. Εκεί ο Απόστολος σε μια προσπάθεια να προσδιορίσει τους κανόνες συμπεριφοράς αναφέρει τη λαγνεία, τη ζήλεια, τη μοιχεία κλπ χωρίς, ωστόσο, να κάνει κάποια αναφορά σε «θανάσιμα αμαρτήματα».
«Αυτοί που πράττουν τέτοια πράγματα δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού», γράφει χαρακτηριστικά ο Απόστολος.
Αυτή ακριβώς την επιστολή είναι που πήραν πολλά χρόνια αργότερα, οι πρώτοι χριστιανοί και την μετέτρεψαν σταδιακά σε αυτό που σήμερα ξέρουμε ως λίστα με τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα.
Σύμφωνα με όσα είναι γνωστά, ο πρώτος που επιχείρησε να κάνει κάτι τέτοιο σε μια πιο συγκροτημένη μορφή ήταν ένας μοναχός και βυζαντινός συγγραφέας, ο Ευάγριος Ποντικός, ο οποίος γεννήθηκε στην πόλη Ίβηρα του Πόντου το 345 μΧ και ήταν ο πρώτος Χριστιανός που δημιούργησε τον κατάλογο. Το μόνο «θεματάκι» είναι πως τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα όπως τα περιέγραψε ο Ευάγριος ήταν… οκτώ και συγκεκριμένα: 1) Γαστριμαργία, 2) Πορνεία, 3) Φιλαργυρία, 4) Υπερηφανεία, 5) Λύπη, 6) Οργή, 7) Κενοδοξία και 8) Ἀκηδία.
Η λίστα του Ευάγριου ήταν γραμμένη στα Ελληνικά. Στη συνέχεια μεταφράστηκε στα Λατινικά και τον 6ο αιώνα, ο Πάπας Γρηγόριος Α’ ο «Μέγας» υιοθέτησε τη λίστα ως επίσημη και χριστιανικά… πρέπουσα. Αυτό έγινε το 591 μΧ και αφού πρώτα ο πάπας είχε κάνει κάποιες μικροβελτιώσεις. Ένωσε την κενοδοξία με την περηφάνια και την ακηδία με τη λύπη (σχηματίζοντας το αμάρτημα της οκνηρίας). Παράλληλα, πρόσθεσε τη ζηλοφθονία και έτσι τα αμαρτήματα έγιναν επτά! Επιπλέον τα ιεράρχησε και έβαλε στην κορυφή και άρα χειρότερο όλων την αλαζονεία, την οποία όριζε ως τη ρίζα όλων των κακών. Στη συνέχεια και πάντα με σειρά… σοβαρότητας ήταν η ζηλοφθονία, η οργή, η οκνηρία, η απληστία, η λαιμαργία και τέλος, η λαγνεία.
Η κόλαση του Δάντη και οι δαίμονες
Προφανέστατα και η τύχη όσων χριστιανών δεν ακολουθούσαν τη λίστα των επτά θανάσιμων αμαρτημάτων ήταν ένα δρομολόγιο δίχως επιστροφή στη κόλαση. Κάπως έτσι μπήκε στη ζωή των χριστιανών. Και επειδή ότι επηρεάζει (θετικά ή αρνητικά) τη ζωή των ανθρώπων σύντομα περνάει και στην τέχνη δεν ήταν λίγοι αυτοί που έδωσαν μια καλλιτεχνική διάσταση στο θέμα. Μέχρι και στις ημέρες αποτελεί έμπνευση με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την αστυνομική ταινία δράσης «Seven» με πρωταγωνιστές τους Μπραντ Πιτ και Μόργκαν Φρίμαν. Βέβαια, πριν από την ταινία, είχαν προηγηθεί σπουδαία έργα, όπως θεατρικά δοκίμια, γλυπτά και πίνακες ζωγραφικής.
Το μυαλό όλων, ωστόσο, όταν μιλάμε για τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα πάει σχεδόν νομοτελειακά στην περίφημη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη. Στο σπουδαίο αυτό έργο του ο δημιουργός συνδέει, μάλιστα κάθε ένα από τα επτά αμαρτήματα με έναν δαίμονα ως τιμωρό, ενώ παράλληλα δίνει και μια μικρή επεξήγηση:
1. Αλαζονεία (Superbia) / υπεροψία, το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του ανώτερο / Aζαζέλ (Azazel)
2. Ζηλοφθονία (Invidia)/ φθόνος, ζήλια, αυτός που ενοχλείται με την επιτυχία των άλλων/ Λεβιάθαν (Leviathan)
3. Οργή (Ira) / θυμός, μνησικακία και εκδικητική συμπεριφορά / Σατανάς (Satan/Amon)
4. Οκνηρία (Acedia) / φυγοπονία, τεμπελιά / Βηλφεγώρ (Belphegor)
5. Απληστία (Avaritia) / πλεονεξία, κατάσταση στην οποία ένας θέλει όλο και περισσότερα / Μαμωνάς (Mammon)
6. Λαιμαργία (Gula) / βουλιμία, όταν κάποιος τρώει πολύ, ασταμάτητα και γρήγορα / Βελζεβούλ (Beelzebub)
7. Λαγνεία (Luxuria) φιληδονία, κατάσταση στην οποία ο άνθρωπος δεν ελέγχει τις σεξουαλικές του επιθυμίες / Ασμοδαίος (Asmodeus).
Οι επτά λυτρωτικές αρετές
Επειδή, όμως, όπου υπάρχει το κακό, υπάρχει και το καλό έτσι για την… ισορροπία των πραγμάτων, παράλληλα με τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα υπάρχουν και οι αντίστοιχες λυτρωτικές αρετές που όπως είναι… φυσιολογικό κλείνουν τον δρόμο προς την κόλαση και ανοίγουν εκείνον που οδηγεί στον παράδεισο. Η λίστα την οποία συνέταξαν μεταγενέστεροι θεολόγοι έχει ως εξής:
1. Ταπείνωση
2. Ελεημοσύνη
3. Σωφροσύνη
4. Νηστεία
5. Αγάπη
6. Μακροθυμία και
7. Προσευχή