Των Εγγεγραμμένων Εκπαιδευτικών / Σχολικών Ψυχολόγων, Αναστασίας Γεωργίου και Μαρίας Πραστίτη
Η σημασία του ύπνου
Ο ύπνος αποτελεί βασική ανάγκη και προϋπόθεση για τη συνολική ανάπτυξη των παιδιών. Συγκεκριμένα, ο ύπνος συνδέεται με τη σωματική ανάπτυξη, την ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων (μνήμη, μάθηση, συγκέντρωση, προσοχή κτλ), και τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Σύμφωνα με έρευνες, τα προβλήματα ύπνου φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας. Συνεπώς, ο ύπνος και η ψυχική υγεία είναι στενά συνδεδεμένα. Οι γονείς είναι απαραίτητο να φροντίζουν τόσο για την ποσότητα και ποιότητα του ύπνου των παιδιών τους, αλλά και του δικού τους ύπνου ως γονείς.
Τι είναι η συγκοίμηση;
Με τον όρο συγκοίμηση (co- sleeping) αναφερόμαστε στην πρακτική του κοινού ύπνου ανάμεσα σε γονείς και παιδί, είτε στο ίδιο υπνοδωμάτιο είτε στο ίδιο κρεβάτι. Η συγκοίμηση μπορεί να διαρκέσει από μερικές ώρες κοινού ύπνου μέχρι και για ολόκληρο το βράδυ. Πρόκειται για ένα πολυσυζητημένο και αμφιλεγόμενο θέμα που μελετάται εκτενώς από διάφορους ειδικούς που διεξάγουν έρευνες σχετικά με τον ύπνο των παιδιών.
Συγκοίμηση και κουλτούρα
Αξίζει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο της συγκοίμησης είναι στενά συνδεδεμένο με το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσονται τα παιδιά, αφού συναντάται σε όλες σχεδόν τις κουλτούρες. Σύμφωνα με αρκετές έρευνες υποστηρίζεται ότι σε δυτικές κοινωνίες τείνει να επικρατεί η πεποίθηση ότι ο ύπνος μαζί με τα παιδιά, ενδέχεται να έχει αρνητικές επιδράσεις στην ανάπτυξη της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας τους. Από την άλλη, σε ανατολικές κοινωνίες όπου συνήθως ενθαρρύνεται η συλλογικότητα, η συγκοίμηση φαίνεται να αποτελεί μια περισσότερο αποδεκτή και διαδεδομένη πρακτική.
Μέχρι ποια ηλικία;
Η συγκοίμηση συνήθως παρατηρείται πιο συχνά σε παιδιά βρεφικής και πρώιμης παιδικής ηλικίας. Η συγκοίμηση κατά τη βρεφική ηλικία μπορεί να αποφέρει διάφορα οφέλη, αφού υποστηρίζεται ότι διευκολύνει το θηλασμό του βρέφους και ενθαρρύνει το κτίσιμο θετικής σύνδεσης με τους γονείς. Ωστόσο, φαίνεται ότι με την έναρξη της σχολικής φοίτησης, η συγκοίμηση τείνει να περιορίζεται και να σταματά να εφαρμόζεται. Από μικρή ηλικια λοιπόν, είναι σημαντικό να γίνονται προσπάθειες από τους γονείς ενίσχυσης της αυτονομίας των παιδιών, αφού έτσι προετοιμάζονται ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε διάφορες αλλαγές στη ζωή τους.
Συγκοίμηση και άγχος
Σύμφωνα με αρκετές έρευνες, σε παιδιά σχολικής ηλικίας η συγκοίμηση φαίνεται να συνδέεται με δυσκολίες ύπνου, αυξημένα επίπεδα άγχους, κούραση και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αρκετά παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ύπνου, έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης έντονων δυσκολιών σε ότι αφορά το άγχος και τη διάθεση. Συχνά παρατηρείται παιδιά με αυξημένα επίπεδα άγχους να δυσκολεύονται ή να αρνούνται να αποχωριστούν τους γονείς τους τη νύχτα, με αποτέλεσμα να προφασίζονται διάφορες δικαιολογίες ώστε να αποφύγουν να κοιμηθούν μόνα τους.
Συνεπώς, είναι υψίστης σημασίας τα παιδιά να έχουν το δικό τους ξεχωριστό υπνοδωμάτιο, μέσα στο οποίο να νιώθουν άνετα και ασφαλή. Ακόμη, είναι σημαντικό να μάθουν σέβονται τον ιδιωτικό χώρο καθενός και να μπορούν να λειτουργούν τόσο μαζί με τους γονείς τους, όσο και σε ατομικό επίπεδο, ανεξάρτητα.
Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να αναρωτηθούν με ποιο τρόπο ενδέχεται η δική τους στάση να επηρεάζει την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού σε ότι αφορά τον ύπνο. Μήπως οι γονείς, άθελα ή μη, ενισχύουν και συντηρούν την πρακτική της συγκοίμησης; Ποιος άραγε δυσκολεύεται περισσότερο να κοιμηθεί ανεξάρτητα; Οι ίδιοι ή το παιδί;
Αν η συγκοίμηση παρουσιάζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα παρά τις προσπάθειες των γονέων για διακοπή, τότε οι γονείς είναι καλό να αποταθούν σε κάποιον ειδικό που θα τους βοηθήσει να διαχειριστούν την κατάσταση, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της ομαλής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού.
Συνοψίζοντας, ο ύπνος αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική βιο-ψυχοκοινωνική εμπειρία η οποία είναι σημαντικό να προσεγγίζεται λαμβάνοντας υπόψη διάφορους παράγοντες, όπως το πολιτισμικό πλαίσιο, τις νόρμες, τις πεποιθήσεις και τις δυναμικές των σχέσεων.
Βιβλιογραφία
Borrell-Carrió, F., Suchman, A. L., & Epstein, R. M. (2004). The biopsychosocial model 25 years later: principles, practice, and scientific inquiry. The Annals of Family Medicine, 2(6), 576-582.
Palmer, C. A., Clementi, M. A., Meers, J. M., & Alfano, C. A. (2018). Co-sleeping Among School-Aged Anxious and Non-anxious Children: Associations with sleep variability and timing. Journal of Abnormal Child Psychology, 46(6), 1321-1332.
Perfect, M. M., Levine‐Donnerstein, D., Archbold, K., Goodwin, J. L., & Quan, S. F. (2014). The contribution of sleep problems to academic and psychosocial functioning. Psychology in the Schools, 51(3), 273-295.
