Του Δρος Μιχάλη Ζουβάνη:
Ιανουάριος 2019! Η επί δεκαετίες πολυσυζητημένη μεταρρύθμιση που επιδιώκετο για να βελτιώσει το επίπεδο των υπηρεσιών Υγείας του λαού, κυρίως των χαμηλά αμειβόμενων τάξεων, αρχίζει την εφαρμογή της. Η κυβέρνηση πήρε την αμετακίνητη απόφαση ότι θα τεθεί ένα συγκεκριμένο Σχέδιο σε εφαρμογή, παρά τις αντιδράσεις του Ιατρικού κόσμου, ο οποίος θα κληθεί να το εφαρμόσει. Και έτσι εγένετο ΓΕΣΥ!
Ας δούμε όμως, κατά πόσο το προωθημένο ήδη Σχέδιο εξυπηρετεί το σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκε. Όπως αναφέραμε ήδη, ο σκοπός ήταν και πρέπει να είναι, η βελτίωση του επιπέδου των υπηρεσιών υγείας που λαμβάνει ο κύπριος πολίτης. Αυτό διαχρονικά ήταν απαίτηση και βασική επιδίωξη του Ιατρικού κόσμου και της ηγεσίας του. Προς τον σκοπό αυτό έχουμε εργαστεί και αγωνιστεί για πολλά χρόνια. Το ερώτημα είναι λοιπόν, κατά πόσον το σημερινό Σύστημα θα εξυπηρετήσει το σκοπό του, ή θα έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Η σπουδή με την οποία επιβάλλεται το συγκεκριμένο Σχέδιο και η επιμονή των κυβερνώντων να προχωρήσουν παρά τις αντιδράσεις και τις προειδοποιήσεις, αφήνει σίγουρα να αιωρούνται πολλά ερωτήματα.
Είναι δε προφανές, ακόμα και στους μεγαλύτερους υποστηρικτές του, ότι έχει πολλές ατέλειες και περιέχει πολλές παγίδες, που πιθανόν να οδηγήσουν το σύστημα σε κατάρρευση, με ανυπολόγιστες συνέπειες για όλους τους εμπλεκόμενους. Συνέπειες που αφορούν κυρίως τους πολίτες, αλλά και τον Ιατρικό κόσμο. Αυτοί θα βρίσκονται πάνω στο πλοίο αν βουλιάξει, όχι η πολιτική ηγεσία και ο περίγυρος της που το προωθούν. Αυτοί κατά την προσφιλή τους συνήθεια θα βρουν τρόπο να αποποιηθούν κάθε ευθύνης.
Το πρώτο χαρακτηριστικό του νέου ΓΕΣΥ, είναι πως πρόκειται για μονοασφαλιστικό σύστημα. Δηλαδή ένας και μοναδικός ασφαλιστικός φορέας, ο ΟΑΥ, θα είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση της υγείας όλων των μονίμων κατοίκων της χώρας. Οι πολίτες που έχουν ήδη ασφάλεια Υγείας, καλούνται να την εγκαταλείψουν ή να πληρώνουν διπλά, διατηρώντας και την παλιά τους ασφάλεια. Κανένας δεν θέλει να αναλογισθεί τι θα γίνει αν αποτύχει ο ΟΑΥ, αλλά αυτό δεν παύει να είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο, τού οποίου η σκέψη προκαλεί ρίγος στον ιατρικό κόσμο. Δεν υπάρχουν πρόνοιες για συμπληρωματική ασφάλιση, ούτε άλλοι μηχανισμοί προστασίας.
Η αρχική πρόθεση της παρούσας διακυβέρνησης για πολυασφαλιστικό σύστημα, όπως υπήρχε στο πρόγραμμα του κυρίου Αναστασιάδη το 2013, εγκαταλείφθηκε χωρίς επαρκή δικαιολογία, κάτι που αφήνει να αιωρούνται πολλά ερωτήματα. Το πολυασφαλιστικό θα αποτελούσε ιδανική λύση για αλλαγή από το παρόν σύστημα, αφού θα βελτίωνε τις υπηρεσίες που θα παίρνουν τα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα θα εξασφάλιζε πιο ομαλή μετάβαση για τον ιατρικό κόσμο, ούτως ώστε να αποφευχθούν οι αντιδράσεις που βλέπουμε σήμερα.
Η ηγεσία του ΟΑΥ, υποστηριζόμενη από την πολιτική ηγεσία, το απορρίπτει ασυζητητί με το σκεπτικό ότι είναι αντίθετο με τη βασική φιλοσοφία του ΓΕΣΥ, που είναι η ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες Υγείας για όλους τους πολίτες. Στην περίπτωση μας θα επιτευχθεί όντως ισότητα στον τομέα της υγείας για τη μεγάλη μάζα του λαού, η οποία όμως θα προέλθει δια της ισοπέδωσης όλων και όχι δια της ανύψωσης των κατωτέρων στρωμάτων. Όσο για την μικρή ομάδα των προνομιούχων, αυτοί θα συνεχίσουν να είναι πιο ίσοι από τους ίσους, λαμβάνοντας υπηρεσίες Υγείας σε κλινικές πολυτελείας στην Κύπρο και το εξωτερικό (τα παραδείγματα είναι γνωστά). Η ισότητα είναι ένα άπιαστο και απατηλό όνειρο που δεν υπάρχει σε κανένα τομέα της κοινωνικής ζωής. Ζητούμενο εδώ είναι η διασφάλιση ικανοποιητικών υπηρεσιών Υγείας για τον απλό πολίτη, όχι ισότητα. Θέτοντας ένα απατηλό στόχο κινδυνεύουμε να χαθούμε στην προσπάθεια.
Ο ΟΑΥ θα κληθεί να εφαρμόσει το ΓΕΣΥ μέσω ενός σφαιρικού προϋπολογισμού, το οποίο σημαίνει πως τα χρήματα που θα διατεθούν δεν μπορούν σε καμμιά περίπτωση να αυξηθούν. Κανένας δεν είναι διατεθειμένος να ανεβάσει τη συνεισφορά του, θεωρώντας ότι δίνει υπέρ αρκετά. Τι γίνεται όμως αν οι υπολογισμοί των φωστήρων του ΟΑΥ είναι λανθασμένοι; Αυτοί επιμένουν στην ορθότητα των υπολογισμών τους, ο ιατρικός κόσμος ανησυχεί και διαφωνεί. Οι υπολογισμοί που διαθέτει ο ΠΙΣ από έγκριτη εταιρεία, δίνουν την εικόνα πως τα μισά λεφτά λείπουν. Αν κάποιος μπει στον κόπο να ψάξει στο διαδίκτυο τους προϋπολογισμούς Υγείας των υπολοίπων Ευρωπαϊκών χωρών που έχουν καλύτερες υπηρεσίες Υγείας από εμάς (το ζητούμενο είναι να γίνουμε καλύτεροι), θα προσέξει ότι η Κύπρος είναι ουραγός και θα παραμείνει! Ο προϋπολογισμός είναι ελλιπής και αυτό θα έχει επιπτώσεις στο επίπεδο των υπηρεσιών Υγείας που θα προσφέρονται. Ο ΟΑΥ και οι κυβερνώντες προτίμησαν αντί να συζητήσουν την ουσία, να μετατρέψουν τη συζήτηση σε μείζον θέμα “αμοιβολογίας” των γιατρών. Ο τρόπος να περάσουν την δική τους άποψη ήταν να διαπομπέψουν και να αποδομήσουν τους γιατρούς, ονομάζοντας τους άπληστους, παραδόπιστους, φοροφυγάδες κλπ. Οι σώφρονες όμως βλέπουν την πραγματικότητα. Δεν είναι μόνο οι αμοιβές των γιατρών που θα υποφέρουν, αλλά οι υπηρεσίες Υγείας γενικά. Αμοιβές κλινικών, ποιότητα αναλωσίμων και υλικών, ποιότητα αναλύσεων, εξετάσεων, ποιότητα φαρμάκων και πολλά άλλα. Όλα αυτά θα πρέπει να πληρωθούν από τον σφαιρικό προϋπολογισμό που σε καμμιά περίπτωση δεν μπορεί να επεκταθεί. Κατ’ επέκταση οι υπηρεσίες Υγείας πιθανό να είναι χειρότερες από τις σημερινές.
Το άλλο χαρακτηριστικό του νέου συστήματος, είναι ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού. Ένας θεσμός που υπάρχει σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, έχοντας ξεκινήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο και που έχει αρκετά θετικά, αλλά και αρνητικά σημεία. Θα έπρεπε να εξεταστεί καλύτερα κατά πόσον ταιριάζει αυτό το σύστημα στην Κύπρο του 2019. Όλοι οι πολίτες καλούνται να εγγραφούν σε ένα γενικό γιατρό ο οποίος θα διαχειρίζεται την Υγεία τους. Αυτό όμως προσκρούει στο δόγμα της ελεύθερης επιλογής του γιατρού. Οι κύπριοι έμαθαν συνήθως να επισκέπτονται ειδικό γιατρό της επιλογής τους, που γνωρίζει το πρόβλημα τους.
Σαν χώρα δεν διαθέτουμε αρκετούς γενικούς γιατρούς, γι’ αυτό ο ΟΑΥ αυτοσχεδιάζοντας, αναβάθμισε ανειδίκευτους γιατρούς σε γενικούς και “υποβάθμισε” κατά κάποιο τρόπο τους ειδικούς παθολόγους σε γενικούς γιατρούς προσφέροντας τους κάποια ωφελήματα εξάσκησης της ειδικότητας τους για να τους δελεάσει. Η Κύπρος διαθέτει πάντως αρκετούς ειδικούς γιατρούς, αλλά το ΓΕΣΥ, περιορίζει την πρόσβαση των ασθενών σε αυτούς χωρίς την άδεια του οικογενειακού γιατρού. Τυχόν παράκαμψη του οικογενειακού γιατρού τιμωρείται με πρόστιμο.
Προσωπικά πιστεύω ότι ο συγκεκριμένος θεσμός είναι αταίριαστος με την κυπριακή κοινωνία του 2019 και έπρεπε να υπάρχει ελεύθερη επιλογή οποιουδήποτε γιατρού από τον ασθενή. Ο ΟΑΥ επιμένει κατά την άποψη μου στο θεσμό, για σκοπούς οικονομικού ελέγχου του συστήματος, αφού ο οικογενειακός γιατρός θα είναι ο “κλειδοκράτορας” των οικονομικών του ΓΕΣΥ και μέσω αυτού ο οργανισμός θα επιβάλλει την πολιτική του, αδιαφορώντας για την ποιότητα της Υγείας. Αρκεί να βγαίνει ο σφαιρικός προϋπολογισμός. Λογική του Προκρούστη!
Ένα άλλο πρόβλημα, το οποίο απασχολεί τον Ιατρικό κόσμο, είναι η άσκηση ιδιωτικής ιατρικής. Στην Ευρωπαϊκή Κύπρο του σήμερα, η ελεύθερη εξάσκηση όλων ανεξαιρέτως των επαγγελμάτων σε συνθήκες υγειούς ανταγωνισμού είναι θεμελιώδης αρχή της δημοκρατίας. Στη δική μας περίπτωση η εξάσκηση του επαγγέλματος μας θα καθορίζεται από τον ΟΑΥ, τόσο οικονομικά όσο και επιστημονικά σε ορισμένες περιπτώσεις. Η αντίδραση του ιατρικού κόσμου έχει καταπιεστεί και οι γιατροί λασπολογούνται καθημερινά από ορισμένα ΜΜΕ, τα οποία έχουν συνταχτεί με τον ΟΑΥ, ούτως ώστε να πειθαναγκαστούν οι γιατροί να υποκύψουν. Ο Υπουργός σε στιγμές μεγαλοψυχίας αποφάσισε να επιτρέψει στους γιατρούς που θα συμβληθούν με το ΓΕΣΥ, άσκηση ιδιωτικής ιατρικής τα βράδια και τα σαββατοκύριακα. Δηλαδή αν θέλουμε να μείνουμε να δουλεύουμε μέχρι που να καταρρεύσουμε! Αν κάποιος μπει στον κόπο να διαβάσει τους νέους κανονισμούς εφαρμογής του ΓΕΣΥ για τους γιατρούς, θα διαπιστώσει συνθήκες υποδούλωσης που ούτε κατοχική χώρα δεν επιβάλλει σε κατεχόμενους πολίτες. Όσο για δικαίωμα αντίδρασης, το οποίο έχει ο καθένας, στους γιατρούς δεν δίδεται, συντρίβεται και απαξιώνεται καθημερινά.
Επιπλέον οι γιατροί που θα αποφασίσουν να μην συμβληθούν με τον ΟΑΥ, δεν έχουν το δικαίωμα του υγειούς ανταγωνισμού, αφού όλοι οι δυνητικοί ασθενείς τους θα είναι παγιδευμένοι στο ΓΕΣΥ. Δεν έχει καν το δικαίωμα ο ασθενής που θα τολμήσει να δει γιατρό της αρεσκείας του εκτός ΓΕΣΥ και να τον πληρώσει ο ίδιος, να απολαύσει τα υπόλοιπα δικαιώματα που του παρέχει το σύστημα ως ανταμοιβή για την οικονομική συνεισφορά του, δηλαδή τις εξετάσεις, φάρμακα, αναλύσεις κλπ. Αν τολμήσεις δηλαδή και βγεις από το μαντρί θα σε ρίξουν στους λύκους, έστω και αν έχεις πληρώσεις τις οφειλές σου και δεν επιβάρυνες επιπλέον το σύστημα. Αυτό κι’ αν είναι δημοκρατία! Υπάρχουν ήδη γνωματεύσεις από έγκριτους δικηγόρους ότι αυτό είναι αντισυνταγματικό.
Υπάρχουν πολλά ακόμα σημεία τριβής που αφορούν τα ιδιωτικά νοσοκομεία, τις επενδύσεις σε εξοπλισμούς και μηχανήματα, τη διαχείριση των χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης, τις συνθήκες εργασίας των γιατρών και διάφορα άλλα, που μάλλον δεν είναι του παρόντος. Είναι όμως ηλίου φαεινότερο ότι το συγκεκριμένο σχέδιο που προωθείται με τόση σπουδή και τόση επιμονή από την πολιτική ηγεσία, βρίθει ατελειών και λαθών που θα οδηγήσουν στην κατάρρευση του. Το ζητούμενο, που είναι η βελτίωση των ιατρικών υπηρεσιών προς τους πολίτες, ουδόλως εξυπηρετείται, αντιθέτως υπάρχει κίνδυνος χειροτέρων καταστάσεων. Η πολιτική ηγεσία οφείλει να πάψει να βλέπει τον Ιατρικό κόσμο ως τον εχθρό που επιδιώκει να ανατρέψει την μεταρρύθμιση, αλλά ως τον απαραίτητο εταίρο για την εφαρμογή ενός ποιοτικού ΓΕΣΥ. Ας καθυστερήσει την εφαρμογή του για λίγο καιρό μέχρι να επιλυθούν τα προβλήματα. Η πρόταση της ΟΕΒ είναι στη σωστή βάση.
Κύριε πρόεδρε της δημοκρατίας, δεν ρίχνεις στη θάλασσα ατέλειωτο καράβι γεμάτο τρύπες, με την ελπίδα ότι θα αντέξει τη φουρτούνα για τρία χρόνια! Θα πνιγούν οι επιβάτες.
Δρ. Μιχάλης Ζουβάνης