Τελούνται σήμερα τα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Χώρου “Νησιά” στον Πρωταρά

Ο Δήμος Παραλιμνίου – Δερύνειας, το Υφυπουργείο Πολιτισμού και το Τμήμα Αρχαιοτήτων προσκαλούν το κοινό στα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Χώρου Νεολιθικής Περιόδου «Νησιά» που θα πραγματοποιηθούν σήμερα Πέμπτη 16 Οκτωβρίου 2025 στις 5 το απόγευμα στον χώρο.

Τα εγκαίνια θα τελέσει η Υφυπουργός Πολιτισμού Δρ Βασιλική Κασσιανίδου.

Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει στις 5 το απόγευμα με ξεναγήσεις από Λειτουργούς του Τμήματος Αρχαιοτήτων, θα ακολουθήσουν χαιρετισμοί από την Υφυπουργό Πολιτισμού, τον Διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων και τον Δήμαρχο Παραλιμνίου – Δερύνειας, ενώ η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με δεξίωση υπό τους ήχους του Will Scott Trio.

Ο Νεολιθικός Οικισμός «Νησιά» στον Πρωταρά

Ο οικισμός εκτείνεται στην κορυφή ενός λοφίσκου πολύ κοντά στην θάλασσα ενώ στα βορειοδυτικά εκβάλλει ο επονομαζόμενος ποταμός Λομπαρδί. Η επιλογή της θέσης του οικισμού δεν είναι τυχαία, αφενός εξαιτίας της ύπαρξης ενός ποταμού στην περιοχή και αφετέρου εξαιτίας της παραθαλάσσιας θέσης που προσέφερε τη δυνατότητα ψαρέματος. Σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών, σημαντικό υπήρξε το κυνήγι ελαφιών στην περιοχή που αποτελούσε και τη βασική πηγή κρέατος για τους κατοίκους του οικισμού.

Ο οικισμός εντάσσεται στη Νεολιθική Β’ περίοδο ή αλλιώς Νεολιθική Κεραμική περίοδο και χρονολογείται περί το 5200-4800 π.Χ. Αποτελεί τον μεγαλύτερο οικισμό της Νεολιθικής περιόδου που έχει ανασκαφεί και ερευνηθεί μέχρι σήμερα στην επαρχία Αμμοχώστου. Οι πιο αντιπροσωπευτικοί οικισμοί αυτής της περιόδου στην Κύπρο είναι της Σωτήρας στην επαρχία Λεμεσού, το Βρυσί του Αγίου Επίκτητου στην επαρχία Κερύνειας, της Φιλιάς (Δράκος) στην περιοχή της Μόρφου και της Καντού-Κουφόβουνου στην επαρχία Λεμεσού.

Ο αρχαιολογικός χώρος του οικισμού Νησσιά καλύπτει μια έκταση 3250 τ.μ., εκ των οποίων έχουν ανασκαφεί, από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, τα 2750 τ.μ. Κατά τις ανασκαφές έχουν αποκαλυφθεί σαράντα κατοικίες, ένα προστατευτικό τείχος σε σχήμα πετάλου που διέθετε δυο πύλες με την κεντρική στην νότια πλευρά, καθώς και σημαντικό αριθμό κινητών ευρημάτων, όπως αγγεία, εργαλεία κ.α. Οι οικίες που έχουν ανευρεθεί έχουν σχήμα τετράπλευρου, με στρογγυλεμένες τις γωνιές. Όλες οι κατοικίες είναι κτισμένες σε ένα επίπεδο από τα 7 μέχρι τα 10 μέτρα από το επίπεδο της επιφάνειας της θάλασσας.

Οι κάτοικοι έχτιζαν τις κατοικίες τους σύμφωνα με τα διαθέσιμα υλικά της περιοχής, όπως πέτρες, πηλό, ξύλα, κλαδιά, πλιθάρια. Στο ανώτερο μέρος των κατοικιών χρησιμοποιούσαν ελαφρότερα υλικά, όπως πηλό, ξύλα, πλιθάρια σε αντίθεση με το κατώτερο μέρος που χρησιμοποιούσαν υλικά πιο ανθεκτικά, όπως πέτρες. Στο κέντρο των κατοικιών υπήρχε χοντρός ξύλινος πάσσαλος για να στηρίζει τη στέγη. Μοναδικό νέο στοιχείο σε όλη τη Νεολιθική Κύπρο αποτελεί η αποκάλυψη για πρώτη φορά στις κατοικίες των βοτσαλωτών δαπέδων.

Στον οικισμό εκτείνεται ένα τείχος σε σχήμα πετάλου , μέσα στο οποίο βρίσκονται οι 27 από τις 40 κατοικίες. Το προστατευτικό τείχος αποτελεί δείγμα της μόνιμης εγκατάστασης πληθυσμού στην περιοχή αλλά και τη συλλογική προσπάθεια για κοινωνική οργάνωση.

Ο συγκεκριμένος οικισμός απέδωσε πολλά και σημαντικά κινητά ευρήματα, όπως αγγεία, πέτρινα ειδώλια, μαχαίρια και λεπίδες, γουδιά, περιδέραια από πικρόλιθο και κόκκαλα ελαφιού κ.α. Τα εν λόγω ευρήματα αντιπροσωπεύουν τα εργαλεία και γενικότερα τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του οικισμού στην καθημερινότητά τους, καθώς και τις ασχολίες τους, όπως ήταν η μικροτεχνία και η αγγειοπλαστική, το κυνήγι και η γεωργία.

Οι ανασκαφές στη θέση αυτή έχουν πραγματοποιηθεί, από το Τμήμα Αρχαιοτήτων μεταξύ 1995 και 2001, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Δρα. Παύλου Φλουρέντζου, σε πέντε ανασκαφικές περιόδους. Παρόλο που ένα μικρό μέρος του χώρου δεν έχει ανασκαφεί τα ευρήματα που απέδωσαν οι εν λόγω ανασκαφές μας παρέχουν πολύτιμες και μοναδικές πληροφορίες για μια από τις σημαντικότερες περιόδους της κυπριακής προϊστορίας.