Τα τελευταία τρία χρόνια οι επιστήμονες παρατηρούν στα μεγάλα αστικά κέντρα ότι η στροφή στη φθηνότερη θέρμανση με καυσόξυλα που καίγονται στα τζάκια και στις σόμπες προκαλεί σοβαρή αύξηση στις τιμές της αέριας ρύπανσης.
Ορισμένοι μιλούν για σοβαρή συμβολή των καύσεων του ξύλου στην επιστροφή «ενός παλιού γνώριμου», του νέφους αιθαλομίχλης, όταν οι καιρικές συνθήκες ευνοούν τη δημιουργία του. Σημειώνεται ότι ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια απ’ ό,τι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικά προβλήματα, να επιδεινώσει αλλεργίες και να προκαλέσει νευρολογικά, αναπαραγωγικά και αναπτυξιακά προβλήματα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον ευάλωτο πληθυσμό, όπως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοι γυναίκες, καθώς και αυτοί που πάσχουν από αναπνευστικά-καρδιαγγειακά προβλήματα.
Μόνον τοπική η θερμότητα
Όσο για τη θερμαντική απόδοση του αστικού τζακιού, αυτή είναι έτσι κι αλλιώς μικρή, μόλις 15% της θερμότητας παράγεται από την καύση των ξύλων, ενώ η ζέστη που παρέχει είναι μόνο τοπική και συνεισφέρει ελάχιστα στη συνολική θέρμανση ενός σπιτιού. Σύμφωνα με οδηγίες που εξέδωσε το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων στην Ελλάδα, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι:
· Απαγορεύεται ρητά η καύση βαμμένων (ειδικότερα με λαδομπογιές) ή βερνικωμένων ξύλων, κομματιών από έπιπλα και κάθε είδους πλαστικού, καθώς οδηγούν σε εκπομπή τοξικών αερίων μέσα και έξω από το σπίτι.
· Απαγορεύεται, επίσης, η χρήση χημικών προσαναμμάτων. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται φυσικά προσανάμματα όπως η δαδιά. Αποφεύγετε επίσης την αγορά ξυλείας εμποτισμένης με χημικά, που αποσκοπούν σε αργή καύση, εύκολο άναμμα κ.λπ.
Γενικές οδηγίες προφύλαξης
Στη φάση της έναυσης (ανάμματος) της φωτιάς, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται εύφλεκτα υγρά, διότι αυτά σχηματίζουν ατμούς, που προκαλούν μικρές εκρήξεις. Αυτές μπορούν να μεταδώσουν τη φωτιά ανεξέλεγκτα σε παρακείμενα εύφλεκτα υλικά όπως υφάσματα, κουρτίνες κ.λπ. Ασφαλέστερη είναι η χρήση προσαναμμάτων που κυκλοφορούν στο εμπόριο, της παραδοσιακής δάδας ή χαρτιού.
Αν χρησιμοποιείτε ξυλόσομπα, δεν πρέπει να τοποθετείται επάνω σε χαλί ή κοντά σε έπιπλα ή κουρτίνες, αφού η θερμότητά της μπορεί να οδηγήσει στην ανάφλεξή τους. Είναι προτιμότερο η σόμπα να βρίσκεται πάνω στο δάπεδο και αν αυτό είναι ξύλινο, πάνω σε μίαν άφλεκτη επιφάνεια, όπως π.χ. μάρμαρο, ώστε ακόμη και αν ξεφύγει ένα κάρβουνο ή μία κάφτρα να μην υπάρξει κίνδυνος πυρκαγιάς.
Σημαντική είναι επίσης η επιλογή της τοποθέτησης των σωλήνων αερισμού (μπουριά), ώστε να μην έρχονται σε επαφή με ξύλινες ή άλλες εύφλεκτες επιφάνειες, ενώ εξίσου σημαντικός είναι ο τακτικός καθαρισμός τους, όπως και της καμινάδας, από πίσσα και αιθάλη (στάχτη). Τα υπολείμματα πίσσας και στάχτης μέσα στα μπουριά μπορεί να αναφλεγούν, σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες και οδηγούν σε πυράκτωση των σωλήνων (μπουριά). Η συγκέντρωση πίσσας και αιθάλης είναι συνάρτηση της καθαρότητας του ξύλου που επιλέγουμε να κάψουμε, κάτι που ισχύει και για νεότερου τύπου καύσιμη ύλη όπως τα pellet.
Εγκαύματα και τραυματισμοί
Είναι σημαντικό, επίσης, να εκπαιδευτούν τα παιδιά στους κινδύνους που ενέχει η χρήση ξυλόσομπας μέσα στο σπίτι, για την αποφυγή εγκαυμάτων ή άλλων τραυματισμών. Για το σβήσιμο πρέπει να κλείνεται η παροχή αέρα και να ασφαλίζεται το πορτάκι, ενώ η απομάκρυνση της στάχτης και καρβούνων να γίνεται με προσοχή με τη χρήση άφλεκτου εξαρτήματος.
Μονοξίδιο του άνθρακα
Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), είναι άοσμο και άχρωμο αέριο. Η έκθεση σε μεγάλες συγκεντρώσεις μονοξιδίου του άνθρακα μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση ακόμη και σε θάνατο.
Το CO περιέχεται στα αέρια καύσης, όπως αυτά που παράγονται από αυτοκίνητα ή φορτηγά, από σόμπες, στόφες, φανάρια, μαγκάλια, τζάκια και καυστήρες. Σε περίπτωση συσσώρευσης μονοξιδίου του άνθρακα σε κλειστούς ή μικρούς χώρους, μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση ζώων και ανθρώπων.
Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης
Τα συχνότερα συμπτώματα της δηλητηρίασης από μονοξίδιο του άνθρακα είναι πονοκέφαλος, ζαλάδα, αδυναμία, ναυτία και έμετος, πόνος στο στήθος και σύγχυση. Έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια των αισθήσεων και θάνατο. Ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι η έκθεση σε μονοξίδιο του άνθρακα κατά τη διάρκεια του ύπνου ή σε άτομα τα οποία είναι μεθυσμένα, οι οποίοι μπορεί να πεθάνουν χωρίς να εκδηλώσουν συμπτώματα. Η δηλητηρίαση από μονοξίδιο του άνθρακα δεν έχει ειδικά συμπτώματα και για τη διάγνωσή της πρέπει να υπάρχει κλινική υποψία.
Ποιος είναι ο μηχανισμός της δηλητηρίασης από μονοξίδιο του άνθρακα;
Η αιμοσφαιρίνη που βρίσκεται μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια συνδέεται πιο γρήγορα και αποτελεσματικά με το CO παρά με το οξυγόνο. Αν υπάρχει αυξημένη συγκέντρωση CO στην ατμόσφαιρα, τότε μεγάλο ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων θα μεταφέρει CO αντί για το οξυγόνο που χρειάζονται όλοι οι ανθρώπινοι ιστοί για να λειτουργήσουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των ιστών και θάνατο.
Ποιοι κινδυνεύουν
ΟΛΟΙ οι άνθρωποι και τα ζώα μπορεί να υποστούν δηλητηρίαση από CO. Μερικές ομάδες του πληθυσμού όπως τα έμβρυα, τα βρέφη και τα άτομα με χρόνια καρδιολογικά ή αναπνευστικά προβλήματα είναι πιο ευαίσθητα στις επιπτώσεις του μονοξιδίου του άνθρακα. Εκτιμάται ότι η δηλητηρίαση από μονοξίδιο του άνθρακα οδηγεί μεγάλο αριθμό ασθενών να επισκεφθούν τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) (>20.000 στις ΗΠΑ).
Για να προλάβετε τη δηλητηρίαση από CO στο σπίτι πρέπει να κάνετε τακτικό σέρβις των συστημάτων θέρμανσης που λειτουργούν με πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κάρβουνο ή άλλη βιομάζα από ειδικευμένο τεχνικό, να αποφύγετε τη χρήση θερμαστρών που λειτουργούν με αέριο ή κάρβουνο μέσα σε κλειστούς χώρους (διαμέρισμα, τροχόσπιτο κ.λπ.), να προτιμάτε πάντα συσκευές που έχουν τη σήμανση CE. Τέλος, αν χρησιμοποιείτε σόμπα, τζάκι ή καυστήρα βιομάζας, σκόπιμη είναι η εγκατάσταση ανιχνευτή CO που λειτουργεί με μπαταρία.