Έρευνα της Κομισιόν, που δημοσιεύθηκε σήμερα στις Βρυξέλλες, δείχνει μια μείωση της χρήσης αντιβιοτικών στην ΕΕ το 2012 σε σχέση με το 2009, ωστόσο ανησυχητικές είναι οι διαπιστώσεις μιας άλλης έρευνας του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ), τα οποία παρουσιάζουν μια σημαντική αύξηση της ανθεκτικότητας των νοσοκομειακών λοιμώξεων στα αντιβιοτικά.
Σύμφωνα με την έρευνα, το ποσοστό των Ευρωπαίων που πήραν αντιβιοτικά τους τελευταίους 12 μήνες ήταν 35% στην ΕΕ έναντι 39% το 2009. Το 47% των Κυπρίων ερωτηθέντων έχουν κάνει χρήση αντιβιοτικών τους τελευταίους 12 μήνες. Το ψηλότερο ποσοστό 48% αφορά τους Μαλτέζους. Στην Κύπρο εμφανίζεται και μια αύξηση της τάξης των τριών μονάδων σε σχέση με το 2009. Στην Ελλάδα το ποσοστό ήταν 36% αυξημένο κατά δύο μονάδες σε σχέση με το 2009.
Τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν από το ΕΚΠΕΝ παρουσιάζουν εμφανή αύξηση στην Ευρώπη πολύ ανθεκτικών αρνητικών κατά Gram βακτηρίων, τα οποία είναι ανθεκτικά στην καρβαπενέμη – αντιβιοτικό τελευταίας γενιάς που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία λοιμώξεων που συνδέονται με την υγειονομική περίθαλψη.
Σύμφωνα με το διευθυντή του ΕΚΠΕΝ, το ποσοστό της ανθεκτικότητας των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αυξήθηκε μεταξύ 2009-2012 σε πέντε χώρες, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και τη Βουλγαρία, εξέλιξη που χαρακτήρισε «πολύ ανησυχητική».
Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής που ανακοινώθηκε το Νοέμβριο του 2011 για την πρόληψη της περαιτέρω εξάπλωσης της μικροβιακής αντοχής αναφέρει επτά βασικούς τομείς στους οποίους είναι πιο απαραίτητη η λήψη μέτρων: 1) εξασφάλιση της ενδεδειγμένης χρήσης των αντιμικροβιακών ουσιών σε ανθρώπους και ζώα, 2) πρόληψη των μικροβιακών λοιμώξεων και της διάδοσής τους, 3) ανάπτυξη νέων αποτελεσματικών αντιμικροβιακών ουσιών ή εναλλακτικών φαρμάκων για θεραπεία, 4) συνεργασία με διεθνείς εταίρους για τον περιορισμό των κινδύνων της ΜΑ, 5) βελτίωση της παρακολούθησης και της επιτήρησης στον τομέα της ιατρικής και της κτηνιατρικής, 6) έρευνα και καινοτομία, 7) επικοινωνία, εκπαίδευση και κατάρτιση.
Η ΕΕ έχει επενδύσει περίπου 800 εκατομμύρια ευρώ σε έρευνα που έχει σχέση με τη μικροβιακή αντοχή, μεταξύ άλλων, μέσω της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα (ΠΚΦ). Σήμερα η Επιτροπή ανακοίνωσε τη δρομολόγηση 15 νέων ερευνητικών έργων συνολικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς της ΕΕ ύψους 91 εκατομμυρίων ευρώ. Τα έργα, στα οποία συμμετέχουν περίπου 44 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και πανεπιστήμια και άλλοι ερευνητικοί οργανισμοί, θα αναπτύξουν νέες αντιμικροβιακές ουσίες ή εναλλακτικά φάρμακα, όπως βακτηριοφάγους και εμβόλια. Θα έχουν επίσης ως αντικείμενο την αντοχή στα αντιβιοτικά στο πλαίσιο της τροφικής αλυσίδας και θα διερευνήσουν νανοτεχνολογίες που θα μπορούσαν να παραγάγουν αντιμικροβιακά φάρμακα.
Ιδιαίτερη προσπάθεια έχει καταβληθεί για την ενίσχυση και την ενοποίηση των συστημάτων επιτήρησης για την κατανάλωση αντιμικροβιακών και για τη μικροβιακή αντοχή στον κτηνιατρικό τομέα. Απόφαση της Επιτροπής, που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα, ορίζει κανόνες για την εναρμονισμένη συλλογή δεδομένων σχετικά με τη ΜΑ στα ζώα και τα τρόφιμα. Αυτό είναι σημαντικό για τη συγκρισιμότητα των δεδομένων μεταξύ των κρατών μελών, τόσο στον τομέα της ιατρικής όσο και της κτηνιατρικής, και για την αξιολόγηση των μέτρων έχουν ληφθεί.
Διάφορα έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος για την υγεία καλύπτoυν, παραδείγματος χάριν, την κακή χρήση των αντιμικροβιακών ουσιών στην ιατρική, την ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων μερών –γιατρών, γεωργών, φαρμακοποιών και ασθενών — και τις πωλήσεις αντιμικροβιακών ουσιών χωρίς συνταγή. Επιπλέον, η Επιτροπή βρίσκεται στην τελευταία φάση της αναθεώρησης των νομικών μέσων για τα κτηνιατρικά φάρμακα και τις φαρμακούχες ζωοτροφές, που θα καλύψει τη ΜΑ σε αυτούς τους τομείς.
Φέτος το Μάιο, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για έναν ενιαίο, γενικό νόμο για την υγεία των ζώων ο οποίος επικεντρώνεται στην πρόληψη των νόσων, η οποία θα μπορούσε να μειώσει την ανάγκη για αντιβιοτικά. Όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία, τρέχοντα έργα και δράσεις που συγχρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα για την υγεία υποστηρίζουν την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την ασφάλεια των ασθενών, συμπεριλαμβανομένων των λοιμώξεων που συνδέονται με την υγειονομική περίθαλψη.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι αντιμικροβιακές ουσίες περιλαμβάνουν τα αντιβιοτικά, που είναι φάρμακα βασικής σημασίας για τον άνθρωπο και τα ζώα, αλλά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ως απολυμαντικά, αντισηπτικά και άλλα προϊόντα υγιεινής. Χάρη στη χρήση τους, έχει περιοριστεί αισθητά η απειλή των λοιμωδών νοσημάτων. Τα αντιβιοτικά συνιστούν απαραίτητο εργαλείο της ιατρικής και χρησιμοποιούνται σε ιατρικές διαδικασίες, όπως η μεταμόσχευση και η χημειοθεραπεία.
Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων, τα βακτήρια απέκτησαν αντοχή στα αντιβιοτικά. Η αντοχή αυτή εκδηλώθηκε με νοσοκομειακές λοιμώξεις, λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, μηνιγγίτιδες, διαρροϊκά νοσήματα και σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να μεταδοθούν από τα ζώα στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας ή με άμεση επαφή.
«Με ανησυχεί βαθιά το γεγονός ότι τα αντιβιοτικά, τα οποία μας επέτρεψαν κατά το παρελθόν να αντιμετωπίσουμε θανατηφόρες τότε βακτηριδιακές λοιμώξεις και να σώσουμε πολλές ζωές, καθίστανται σήμερα όλο και λιγότερο αποτελεσματικά», δήλωσε ο επίτροπος για την υγεία Τόνιο Μποτζ, επισημαίνοντας ότι η Κομισιόν αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά την πρόκληση, παραμένοντας προσηλωμένη στην εφαρμογή του σχεδίου δράσης της για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα με συντονισμένο τρόπο».