Του Πάρη Θεοφάνους*:
Με εξαίρεση τις πολύ αρνητικές συνέπειες που επέφερε η τουρκική εισβολή το 1974, η ανάπτυξη του τουρισμού αλλά και άλλων κλάδων της κυπριακής οικονομίας ήταν ραγδαία.
Ειδικότερα, στην ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου μετά από πολλές προσπάθειες που καταβλήθηκαν τόσο από την κυβέρνηση αλλά και από τον ιδιωτικό τομέα η τουριστική βιομηχανία αποτελεί πλέον ένα από τους σημαντικότερους πυλώνες της οικονομίας της περιοχής. Επίσης, έχουν παρατηρηθεί μεγάλες επενδύσεις από εταιρείες ανάπτυξης γης, καθώς και παρεμφερείς υπηρεσίες όπως εστιατόρια, καταστήματα τουριστικών ειδών και άλλα.
Ενδεικτικά, η ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου συγκεντρώνει γύρω στο 30% των τουριστικών αφίξεων, καθώς επίσης βάσει των ανακοινώσεων της στατιστικής υπηρεσίας για το έτος 2015 η αξία των διανυκτερεύσεων στα τουριστικά καταλύματα της περιοχής ανήλθαν στα €6.084 εκ. από το σύνολο των €13.275 εκ. για ολόκληρο το νησί (δηλαδή ποσοστό 45%). Ένας άλλος σημαντικός οικονομικός πυλώνας είναι αυτός της κατασκευαστικής βιομηχανίας. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο κατασκευαστικός τομέας επηρεάστηκε σημαντικά τα τελευταία έτη. Η αξία των αδειών οικοδομής το 2007 ήταν €244.562 εκ., ενώ το 2014 μειώθηκε στα €47.562 εκ. Το 2015 ήταν χρονιά ανάκαμψης αφού η αξία των αδειών οικοδομής ανήλθε σε €147.389 εκ. σε σχέση με τα €47.562 εκ. του έτους 2014. Αυτός ο τομέας παραμένει προβληματικός αφού έχουν συσσωρευτεί πολλά προβλήματα όπως φορολογικές οφειλές, αυξημένος δανεισμός σε πιστωτικά ιδρύματα, ανεκμετάλλευτη γη, καθώς και ακίνητα που δεν μπορούν να πωληθούν.
Οικογένεια, ιδιοκτησιακό καθεστώς και διοίκηση
Πέραν των καθημερινών αλλά και μακροπρόθεσμων θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίζουν οι εν λόγω επιχειρήσεις θα πρέπει να διαχειριστούν και τον παράγοντα «οικογένεια», καθώς και θέματα ιδιοκτησίας και διοίκησης. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς και η διοίκηση είναι κοινές συνισταμένες σε όλες τις επιχειρήσεις. Το στοιχείο «οικογένεια» παρουσιάζεται μόνο στις οικογενειακές επιχειρήσεις και είναι αυτό που τις διαφοροποιεί από άλλες μη οικογενειακές επιχειρήσεις, αφού προστίθεται στον επιχειρηματικό και συναισθηματικό παράγοντα.
Προκλήσεις
Οι πιο πολλές επιχειρήσεις της περιοχής βρίσκονται ήδη στην δεύτερη ή ακόμη και στην τρίτη γενεά αφού οι περισσότερες αναπτύχθηκαν λίγα χρόνια μετά την εισβολή του 1974. Γι’ αυτό το λόγο το θέμα της διαδοχής είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις των οικογενειακών επιχειρήσεων της περιοχής. Το μέλλον της επιχείρησης θα πρέπει να ανατίθεται σε μέλη της οικογένειας ή σε τρίτους; Από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κάθε οικογενειακή επιχείρηση είναι η μεταβίβαση της ηγεσίας στην επόμενη γενεά. Το πρόβλημα της διαδοχής συνήθως δεν «προβλέπεται» και σχεδόν ποτέ δεν αντιμετωπίζεται σοβαρά από τις οικογενειακές επιχειρήσεις.
Ο προσεκτικός σχεδιασμός είναι απαραίτητος για να διασφαλιστεί η ομαλή μεταβίβαση της ηγεσίας. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις που επιβιώνουν είναι συνήθως αυτές που βαδίζουν σύμφωνα με ένα καλομελετημένο πρόγραμμα, που λαμβάνει υπόψιν το πώς θα επιτευχθεί η διαδοχή και με ποια κριτήρια θα αποφασισθεί πότε ο/η διάδοχος είναι έτοιμος/η να αναλάβει τα ηνία.
Οι «φυσικοί» διάδοχοι των υφιστάμενων μετόχων/διευθυντών δεν σημαίνει ότι διαθέτουν τις δικές τους ικανότητες και/ή θέλουν να συνεχίσουν την «οικογενειακή παράδοση». Συνήθως τα παιδιά της οικογένειας όταν ενηλικιωθούν προωθούνται σε διευθυντικές θέσεις είτε έχουν τα προσόντα είτε όχι, εις βάρος άλλων στελεχών που ίσως να έχουν περισσότερες ικανότητες ή δεξιότητες στον τομέα.
Η διαδοχή θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα μίας μακρόχρονης «διαδικασίας» η οποία, όσο πιο έγκαιρα, και προγραμματισμένα ξεκινήσει, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας έχει.
Η KPMG με παρουσία σε όλες τις πόλεις της Κύπρου προσφέρει μια σειρά από υπηρεσίες ειδικά προσαρμοσμένες στις ανάγκες των οικογενειακών επιχειρήσεων. Δίνει καίριες απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα που βασανίζουν τις οικογενειακές επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από το μέγεθος τους, καθοδηγώντας τις να αναπτύξουν όραμα αλλά και προσιτούς στόχους. Εκτός από τις ελεγκτικές, φορολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες, η ομάδα της KPMG μπορεί να βοηθήσει τις οικογενειακές επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων, σε θέματα όπως:
* Κατάρτιση σχεδίων για τη διαχείριση και τη διαδοχή ιδιοκτησίας/διοίκησης
* Σχεδιασμό και υλοποίηση στρατηγικού και επιχειρησιακού πλάνου
* Προστασία των περιουσιακών στοιχείων, διαχείριση της συσσώρευσης και διατήρησης του πλούτου μέσω των επερχόμενων γενεών
*Πάρης Θεοφάνους,
Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited