Του ΛΑΜΠΡΟΥ ΚΑΟΥΛΛΑ*
Μια μεγάλη συζήτηση λαμβάνει χώρα αυτές τις μέρες στην Αγγλία, γύρω από τις προτάσεις «φιλελευθεροποίησης» του τομέα ανάπτυξης ακινήτων, με τους αρχαιολόγους να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Αυτή η συζήτηση καλό είναι να την παρακολουθήσουμε και στην πανάρχαια Κύπρο.
Βρετανία: Πολεοδομικές μεταρρυθμίσεις
Σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό της Βρετανίας Boris Johnson, η πρόταση έχει σκοπό «να μεταμορφώσει το αρτηριοσκληρωμένο σύστημα πολεοδομίας» της Αγγλίας, όπως ανέφερε τον Ιούλιο του 2019 όταν την ανακοίνωσε.
Στόχος των αλλαγών είναι να παραδίδονται 300,000 νέες οικίες κάθε χρόνο μέχρι το 2025. Οι τοπικές αρχές κλήθηκαν να αναθεωρήσουν τα τοπικά σχέδια και να ορίσουν γη είτε για ανάπτυξη, είτε για προστασία.
Όπως αναφέρουν οι «Financial Times» (18/06/2021), οι προτάσεις προκάλεσαν αντιδράσεις μεταξύ των Συντηρητικών. Περίπου 50 βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, συμπεριλαμβανομένης της προκατόχου του Johnson, Theresa May και της πρώην Υπουργού Περιβάλλοντος Theresa Villiers, χαρακτήρισαν τις προτάσεις «εκλογικά τοξικές» και θεωρούν πως είναι ο βασικός λόγος που οι Τόρηδες έχασαν την έδρα στο Τσίλτερνς του Μπάκινγχαμσαίρ, μια περιοχή εξαιρετικής ομορφιάς. Η έδρα πέρασε για πρώτη φορά στους Λίμπεραλς και συγκεκριμένα στην Sarah Green.
Βρετανοί αρχαιολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την εν λόγω πρόταση νόμου για τον πολεοδομικό σχεδιασμό (“Planning Bill”), υπογραμμίζοντας πως ως έχει η πρόταση, δεν ενσωματώνει επαρκείς δικλείδες ασφαλείας, όπως προϋπήρχαν μέχρι στιγμής, που να διασφαλίζουν πως δεν θα χαθούν αρχαία κειμήλια και χώροι ιστορικής αξίας.
Πανάρχαια Κύπρος και «ντηβέλοπερς»
Άποψή μου είναι πως αυτή τη συζήτηση θα πρέπει να την παρακολουθήσουμε και όλοι οι αρμόδιοι φορείς στην Κύπρο, ένα νησί με μακραίωνη ιστορία, κατάσπαρτο από αρχαία όλων των περιόδων, και στο οποίο οι επενδύσεις στην ανάπτυξη γης (με ή χωρίς το δέλεαρ των διαβατηρίων) έχουν κορυφωθεί τα τελευταία 10 με 15 χρόνια.
Πολύ συχνά εκφράζονται ανησυχίες που έχουν να κάνουν με το περιβάλλον, την ανεπανόρθωτη δόμηση επί πολύτιμης γεωργικής γης και, βεβαίως, και τον κίνδυνο ότι κάποιοι «ντηβέλοπερς» προσπαθούν να ξεγελάσουν τις αρχές και το Τμήμα Αρχαιοτήτων όσον αφορά την αρχαιολογική επισκόπηση των χώρων που αναπτύσσουν, με αποτέλεσμα καταστροφές ανυπολόγιστης εθνικής αξίας.
Εξ’ άλλου, η προστασία και η ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς, εκτός από εθνική επιταγή καθήκον, συμβάλλει και στην ποιοτική βελτίωση του τουριστικού μας προϊόντος, με ξεκάθαρα οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες.
Ακολουθεί σε μετάφραση χθεσινό άρθρο της Jennifer Scott στο «BBC News» (04/07/2021) με τίτλο «Archaeologists dig in over planning reforms row», το οποίο δίνει μια εικόνα της συζήτησης που γίνεται αυτή τη στιγμή στην Αγγλία.
Οι ιστορικές ανακαλύψεις μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο εάν η βρετανική κυβέρνηση δεν βάλει την αρχαιολογία στο επίκεντρο των νέων μεταρρυθμίσεων και του σχεδιασμού τους.
Αυτό προειδοποιούν Βρετανοί εμπειρογνώμονες που μίλησαν στο «BBC».
Αρχαιολόγοι, ακαδημαϊκοί και άλλοι επαγγελματικοί φορείς ξεκίνησαν μια εκστρατεία για να διασφαλίσουν ότι η εργασία τους παραμένει μια νομική απαίτηση.
Έχουν τη στήριξη ακαδημαϊκών που εμφανίζονται στη τηλεόραση, όπου τους καθηγητές Alice Roberts και Dan Snow, καθώς και έναν αριθμό βουλευτών και λόρδων.
Η κυβέρνηση είπε ότι είναι «απόφασισμένη να προστατεύσει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς».
Ο Πρωθυπουργός Boris Johnson πρώτα ανακοίνωσε τις προτάσεις του για μεταρρύθμιση του συστήματος πολεοδομικού σχεδψιασμού στην Αγγλία τον περασμένο χρόνο, με σκοπό να σταματήσουν οι τοπικοί αντίπαλοι να μπλοκάρουν την ανάπτυηξη σε καθορισμένες ζώνες ανάπτυξης.
Το νομοσχέδιου προγραμματισμού (“Planning Bill”) επικυρώθηκε στην ομιλία της Βασίλισσας τον Μάιο – με την υπόσχεση να γίνει ψηφοφορία στη Βουλή τον επόμενο χρόνο.
Αλλά, όπως αναφέρει το BBC, έχει ήδη υπάρξει ανησυχία στους Συντηρητικούς γύρω από ανησυχίες ότι θα μπορούσε να περιθωριοποιήσει τους ντόπιους και να οδηγφήσει σε μια ανεξέλεγκτη ανάπτυξη.
Ανησυχίες αρχαιολόγων
Τώρα, οι αρχαιολόγοι ανησυχούν ότι οι τρέχουσες αυστηρές αξιολογήσεις που απαιτούνται από τους επαγγελματίες ανάπτυξης γης -που ορίζονται με νόμο του 1990 από την τότε συντηρητική κυβέρνηση- απουσιάζουν και ζητούν εγγυήσεις ότι το νομοσχέδιο θα τους συμπεριλάβει, διαφορετικά η κληρονομιά στη χώρα θα μπορούσε να χαθεί.
Η Δρ Chloe Duckworth, η οποία παρουσιάζει την εκπομπή «The Great British Dig» στο More 4, συνιδρυτής της εκστρατείας, ανέφερε στο «BBC» ότι χωρίς συγκεκριμένη αναφορά στην αρχαιολογία στο κείμενο της νομοθεσίας του “Planning Bill”, «θα μπορούσε να δούμε μερικούς από τους λιγότερο ευσυνείδητους ντηβέλοπερς να προσπαθπύν να γλιτώσουν χρόνο αποφεύγοντας αυτή τη διαδρομή – και αυτό μπορεί να είναι οιωνός μιας απόλυτης καταστροφής και απώλειες αρχαιολογικής κληρονομιάς.»
Πρόσθεσε: «Αν δεν έχουμε αυτές τις δικλείδες ασφαλείας τότε πραγματικά δεν ξέρουμε τι μπορούμε να χάσουμε. Και αυτό είναι πραγματικά το σημείο-κλειδί. Μέχρι να κάνεις ανασκαφές και να ερευνήσεις και να δεις μια περιοχή σε αυτό το επίπεδο λεπτομέρειας, δεν μπορείς να πεις τι αρχαιολογία υπάρχει εκεί πέρα.»
«Εκπληκτικές ανακαλύψεις»
Η εκστρατεία της Chloe Duckworth έχει την υποστήριξη του ακαδημαϊκού, Καθηγητή Roberts, ο οποίος παρουσιάζει το «Digging for Britain» του «BBC».
«Μόλις έγραψα ένα βιβλίο για μερικές σημαντικές ταφές σε ολόκληρη τη Βρετανία και στην πραγματικότητα αρκετά από τα παραδείγματα είναι πράγματα που απλώς δεν θα μπορούσε κάποιος να γνωρίζει, αν δεν ήταν οι αρχαιολόγοι που συμμετέχουν στον σχεδιασμό της ανάπτυξης γης. Μια πρόσφατη ανακάλυψη ήταν η εκπληκτική ταφή μιας άμαξας στο Πόκλινγκτον – ένα σημείο ταφής της Εποχής του Σιδήρου στο Γιόρκσαϊρ – που βρισκόταν στον χώρο ανάπτυξης ενός συμπλέγματος κατοικιών, μια καταπληκτική ανακάλυψη. Αυτό που σημαίνει η ενσωμάτωση της αρχαιολογίας στον σχεδιασμό σημαίνει ότι η κληρονομιά αντιμετωπίζεται με πολύ προσεκτικό τρόπο ώστε να ανακατούμε όσα περισσότερα μπορούμε προτούμε συμβεί η οποιαδήποτε ανάπτυξη», ανέφερε.
Αυτή η ρωμαϊκή οικία ανακαλύφθηκε σε χώρο οικιστικής ανάπτυξης στο Σκάρμποροου
Ο ιστορικός και τηλεοπτικός παρουσιαστής Dan Snow ενώνει και αυτός τη φωνή του στην έκκληση προς την βρετανική κυβέρνηση ούτως ώστε να διασφαλίσει ότι το αρχαιολογικό έργο διασφαλίζεται στις μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη γης.
«Ο προγραμματικός θα είναι πάντοτε ένας συμβιβασμός μεταξύ των απαιτήσεων της οικονομίας, των ιδιοκτητών σπιτιών, της βιομηχανίας, των πόλεων που επεκτείνονται, και εκείνων από εμάς που θέλουμε να διατηρήσουμε το παρελθόν», ανέφερε.
«Εάν εξαλείψουμε πράγματα εξαιρετικής αξίας για να δημιουργήσουμε αυτό που πιστεύουμε ότι βραχυπρόθεσμα θα είναι πιο πολύτιμο, σχεδόν σίγουρα δεν θα είναι.»
Πρόσθεσε: «Αν κοιτάξετε την καταστροφή των μεσαιωνικών τοποθεσιών τον 19ο και 20ο αιώνα, θα προσέλκυσαν τώρα δισεκατομμύρια λίρες σε τουρισμό, γιο παράδειγμα. Είναι φοβερό λάθος να καταστρέφεις και να είσαι ασεβής προς την αρχαιολογία και την κληρονομιά σου.»
«Απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή»
Ο βουλευτής των Συντηρητικών Tim Loughton, ο οποίος σπούδασε Αρχαιολογία, έχει ήδη εκφράσει ανησυχίες για τις μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησής του σχετικά με τον σχεδιασμό και αναφέρει πως έθεσε την εκστρατεία των αρχαιολόγων υπόψη των υπουργών.
«Η αρχαιολογία είναι πραγματικά σημαντική σε τόσες πολλές πτυχές της ζωής μας, δεν είναι μόνο λίγοι περίεργοι μεσήλικες σαν κι εμένα που περιπλανιούνται με ένα μυστρί μέσα σε λασπωμένους λάκκους», ανέφερε χαρακτηριστικά στο «BBC».
«Το παν για την αρχαιολογία είναι να δείξει στους ανθρώπους το πολιτιστικό τους υπόβαθρο, είναι για την παιδεία των παιδιών μας και από που προέρχονται. Είναι ένας μεγάλος εργοδότης που συνεισφέρει αρκετά δισεκατομμύρια λίρες στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου και συμβάλλει επίσης σημαντικά στον πολιτισμικό τουρισμό.»
Είπε πως η νέα νομοθεσία «πρέπει να λαμβάνει πολύ περισσότερο υπόψη την πολιτιστική και κληρονομική σημασία ορισμένων από αυτούς τους τομείς που τώρα είναι ευάλωτοι στην ανάτπυξη».
Ο κ. Loughton πρόσθεσε: «Θα είμαι στην πρώτη γραμμή για να βεβαιωθώ ότι θα υπάρξουν τροπολογίες που θα βελτιώσουν την νομοθεσία και θα λάβουν υπόψη τον πολιτισμό και την κληρονομιάς μας πριν να τα τσιμεντώσουν παντοτινά».
Ο Rob Lennox του Chartered Institute of Archaeologists συνεργάζεται με την βρετανική κυβέρνηση για τη νομοθεσία και υποστηρίζει και ο ίδιος την εκστρατεία των αρχαιολόγων.
Είπε ότι υπάρχουν καλές φωνές από το Whitehall για την συμπερίληψη της αρχαιολογία, αλλά ο κλάδος δεν έχει ακόμη καμία εγγύηση.
«Ο κίνδυνος είναι, καθώς πλησιάζουμε κοντά στην ανάγκη να καταρτίσουμε ένα νομοσχέδιο και να κάνουμε τις ευρύτερες συζητήσεις σχετικά με το ευρύ σχήμα των πολεοδομικών μεταρρυθμίσων, να χαθεί η αρχαιολογία μεταξύ αυτών των ρωγμών», ανέφερε.
«Χρειαζόμαστε απλώς το μήνυμα να φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης ότι η αρχαιολογία δεν είναι απλώς ένα μπάλωμα πάνω σε αυτό το σύστημα, δεν είναι κάτι που επιβραδύνει το σύστημα», πρόσθεσε.
Ο κ. Lennox είπε επίσης: «Στην ουσία, αυτό έχει να κάνει με την διατήρηση της κληρονομιάς μας και για να διασφαλίσουμε ότι το σύστημα πολεοδομικού σχεδιασμού δεν την καταστρέφει ακούσια καθώς προσπαθεί να δημιουργήσει την στέγαση και την υποδομή που χρειαζόμαστε.»
Ένας εκπρόσωπος του Τμήματος Κοινοτήτων, Στέγασης & Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Department of Communities, Housing & Local Government) που ηγείται των πολεοδομικών μεταρρυθμίσεων ανέφερε στο «BBC»:
«Γνωρίζουμε ότι οι αρχαιολογικοί μας θησαυροί είναι αναντικατάστατοι και είμαστε αποφασισμένοι να τους προστατεύσουμε. Οι μεταρρυθμίσεις για τον πολεοδομικό σχεδιασμό θα κτιστούν πάνω στις ισχυρές δικλείδες ασφαλείες που ήδη υπάρχουν – θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με βασικούς αρχαιολογικούς θεσμούς καθώς αναπτύσσουμε λεπτομερείς προτάσεις για το Planning Bill.»
*Πηγή: Σημερινή