Στη δημοσιότητα δόθηκε η Ειδική Έκθεση με θέμα «Έλεγχος Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων» που ετοιμάστηκε από την Ελεγκτική Υπηρεσία.
Μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά στη συμφωνία παραχώρησης για την ανάπτυξη και διαχείριση των Αερολιμένων Λάρνακας και Πάφου, στην αποκρατικοποίηση των εμπορικών δραστηριοτήτων του Λιμανιού Λεμεσού, στη συμφωνία παραχώρησης για τον τερματικό σταθμό γενικού εμπορίου και τερματικού επιβατών, στην ενιαία ανάπτυξη της περιοχής του Λιμανιού και της Μαρίνας Λάρνακας αλλά και στο σχέδιο στήριξης μικρών τηλεοπτικών σταθμών που εκπέμπουν μέσω του Δικτύου Επίγειας Ψηφιακής Τηλεόρασης.
Τα κυριότερα ευρήματα:
α. Συμφωνία Παραχώρησης για την Ανάπτυξη και Διαχείριση των Αερολιμένων Λάρνακας και Πάφου
Η διαπραγμάτευση μεταξύ της ad-hoc Επιτροπής που διορίστηκε από το YΜΕΕ και της διαχειρίστριας εταιρείας, Αναδόχου της Συμφωνίας Παραχώρησης, κατέληξε σε προκαταρκτική συμφωνία αποζημίωσης της εταιρείας, λόγω της λειτουργίας του παράνομου αεροδρομίου της Τύμπου, µε ποσό ύψους €23 εκ. για την τριετία 2015-2017, πρόταση την οποία αποδέχθηκε το Υπουργείο Οικονομικών. Η Υπηρεσία μας, θεωρώντας το ποσό αυτό ως αδικαιολόγητα υψηλό και μη σύμφωνο με τις πρόνοιες της Συμφωνίας Παραχώρησης, παραθέτοντας τη θέση της σχετικά με τον αριθμό των επιβατών του παράνομου αεροδρομίου που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για σκοπούς καταβολής αποζημίωσης, τοποθετήθηκε στη σχετική συνεδρία της Κεντρικής Επιτροπής Αλλαγών και Απαιτήσεων (ΚΕΑΑ), υπέρ της απόρριψης της εισήγησης του ΥΜΕΕ. Το θέμα εκκρεμεί ενώπιον της ΚΕΑΑ από το 2017, καθώς αναμένεται γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας επί του ζητήματος αυτού.
Η εταιρεία, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ΥΜΕΕ, παρακρατεί ποσά συνολικού ύψους πέραν των €43 εκ. για τα έτη 2015-2019.
Η διαχειρίστρια εταιρεία, παρά το γεγονός ότι με βάση τον ρυθμό αύξησης της επιβατικής κίνησης που προβλέπεται στη Συμφωνία Παραχώρησης, όφειλε να προβεί στην ανάπτυξη της δεύτερης φάσης υποδομών στους Αερολιμένες Λάρνακας και Πάφου, προχώρησε σε αναστολή των εν λόγω εργασιών, παρά τη διαφωνία του ΥΜΕΕ. Το Σώμα Κριτών (Διαιτητών) Ταχείας Επίλυσης Διαφορών δικαίωσε το ΥΜΕΕ, το οποίο ωστόσο ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με την εταιρεία, σχετικά με την υλοποίηση της δεύτερης φάσης υποδομών, η οποία κατέληξε σε προκαταρκτική συμφωνία για παράταση της Συμφωνίας Παραχώρησης, χρονικής διάρκειας 5,5 χρόνων.
Η διαχειρίστρια εταιρεία ισχυρίστηκε ότι, λόγω λανθασμένης πρακτικής που εφάρμοζε επί σειρά ετών, πραγματοποίησε υπερπληρωμές στο μεταβλητό Τέλος Παραχώρησης συνολικού ύψους €15εκ., και προχώρησε μονομερώς στην αποκοπή του ποσού αυτού το 2018, γεγονός που προκάλεσε τη διαφωνία του ΥΜΕΕ, το οποίο ζήτησε σχετική γνωμάτευση από τη Νομική Υπηρεσία. Σύμφωνα με τη γνωμάτευση, η εταιρεία παραβίασε συμβατικές της υποχρεώσεις, οι οποίες της στερούν το δικαίωμα να διεκδικήσει επιστροφή των ποσών που θεωρεί ότι λανθασμένα έχουν καταβληθεί στο ΥΜΕΕ.
Λόγω παραλείψεων ή/και καθυστερήσεων στον χειρισμό της σύμβασης για τη διενέργεια εργαστηριακών αναλύσεων Covid-19 στους Αερολιμένες Λάρνακας και Πάφου από το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας (ΤΠΑ)/ΥΜΕΕ, παρουσιάστηκε το οξύμωρο φαινόμενο να αναθέτει το δημόσιο (δύο Υπουργεία του) τις ίδιες υπηρεσίες, στον ίδιο Ανάδοχο, την ίδια περίοδο, σε τιμές οι οποίες διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους, με τις τιμές του ΥΜΕΕ να είναι υψηλότερες κατά 80% και 53% περίπου από τις αντίστοιχες τιμές που είχε αναθέσει το Υπουργείο Υγείας. Επίσης, κατέστη αναγκαία και η εκ των υστέρων έγκριση για επέκταση κατά 50% υφιστάμενης σύμβασης, σε πολύ υψηλότερες τιμές από αυτές που είχε προσφέρει σε νέο διαγωνισμό ο υφιστάμενος/ίδιος Ανάδοχος, υπό συνθήκες όμως ανταγωνισμού και όχι μονοπωλίου.
β. Αποκρατικοποίηση των εμπορικών δραστηριοτήτων του Λιμανιού Λεμεσού.
Υπάρχει διαφωνία μεταξύ του ΥΜΕΕ και Αρχής Λιμένων Κύπρου (ΑΛΚ), για την αναπροσαρμογή του ετήσιου μισθώματος, με αποτέλεσμα η ΑΛΚ να διεκδικεί ποσό ύψους €1.602.544 από το ΥΜΕΕ για τα έτη 2017-2020.
Συμφωνία Παραχώρησης για τον Τερματικό Σταθμό Γενικού Εμπορίου και Τερματικού Επιβατών
Η Ομάδα Έργου, κατά τα έτη 2019 και 2020, δεν προέβη σε έλεγχο των μη ρυθμιζόμενων ταρίφων/χρεώσεων, που επιβάλλονται από τη διαχειρίστρια εταιρεία, για να επιβεβαιώσει ότι εμπίπτουν στα ποσοστά που καθορίζονται στη Συμφωνία Παραχώρησης για τον Τερματικό Σταθμό Γενικού Εμπορίου και Τερματικού Επιβατών.
Υπάρχει διαφωνία μεταξύ της διαχειρίστριας εταιρείας και του ΥΜΕΕ, για τη χρέωση του ανώτατου ορίου (ceiling tariff) για το σύστημα ασφάλειας «International Ship and Port Facility Security Code» (ISPS).
Μέχρι την ημερομηνία της παρούσας Έκθεσης, εκκρεμούσε η εξέταση της προσφυγής για διαιτησία στο International Chamber of Commerce (ICC), η οποία υποβλήθηκε από τους νομικούς συμβούλους της διαχειρίστριας εταιρείας, όσον αφορά σε διαφωνία σχετικά με χώρο παρακείμενο στο κτήριο Διοίκησης της ΑΛΚ, ο οποίος χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης για προσωπικό και επισκέπτες της ΑΛΚ και διαφωνία σχετικά με το όριο στο φορτίο του λιμανιού Λάρνακας.
Διαπιστώσαμε ότι η διαχειρίστρια εταιρεία θα αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις κεφαλαίου κίνησης της, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ανάληψη των εργασιών του Τερματικού (29.1.2017), χωρίς την παροχή πιστωτικών διευκολύνσεων από τη μητρική της εταιρεία.
Υπάρχει σημαντική καθυστέρηση στην παροχή γνωματεύσεων προς την Ομάδα Έργου από τη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας, γεγονός που δυσχεραίνει την αποτελεσματική λειτουργία και διαχείριση της Συμφωνίας Παραχώρησης.
Συμφωνία Παραχώρησης του Τερματικού Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων
Η διαχειρίστρια εταιρεία διεκδικεί από το Τμήμα Τελωνείων την είσπραξη ποσού συνολικού ύψους €306.096 (περιλαμβανομένου και του Τέλους Παραχώρησης) για τα έτη 2017-2019, όπως και για μελλοντικά έτη, για χρήση του χώρου όπου λειτουργεί το μηχανοκίνητο σύστημα ακτινοδιαγνωστικού ελέγχου εμπορευματοκιβωτίων, στο λιμάνι Λεμεσού.
Παρά το γεγονός ότι η διαχειρίστρια εταιρεία έχει υποχρέωση να εξυπηρετεί τους μεταφορείς σε χρόνο που να μην ξεπερνά τα 90 λεπτά, αποφάσισε μονομερώς να εξυπηρετεί τους μεταφορείς αρχικά σε 11-20 λεπτά και στη συνέχεια αύξησε τον χρόνο αυτό σε 25-35 λεπτά, με πρόθεση να τον αυξήσει περαιτέρω στα 30-45 λεπτά, για εξοικονόμηση. Αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από πλευράς των μεταφορέων, όταν δηλαδή αποφάσισε να αυξήσει τον χρόνο εξυπηρέτησης, παρόλο ότι ήταν κάτω από τα 90 λεπτά, οι οποίοι προχώρησαν και σε προειδοποιητική στάση εργασίας. Το ΥΜΕΕ, υπό την απειλή απεργιών εκ μέρους των μεταφορέων και για να αποφύγει ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην οικονομία του τόπου, εισηγήθηκε στην ΚΕΑΑ την εισαγωγή νέας ρυθμιζόμενης χρέωσης για γρήγορη εξυπηρέτηση των μεταφορέων και σε προσαρμογή του μεταβλητού τέλους παραχώρησης για τη συγκεκριμένη χρέωση µε μηδενικό μίσθωμα για το Κράτος. Η ΚΕΑΑ, ενώ αρχικά είχε απορρίψει την εισήγηση του ΥΜΕΕ, εν τέλει την αποδέχθηκε. Η Υπηρεσία μας επανειλημμένα έχει εκφράσει την κάθετη διαφωνία της με την αλλαγή βασικών όρων της Σύμβασης Παραχώρησης, σημειώνοντας ότι ενδεχόμενη ικανοποίηση της απαίτησης του διαχειριστή, για κάλυψη του επιπρόσθετου κόστους που προέκυπτε, προκειμένου να επανέλθει στον χρόνο εξυπηρέτησης των 11- 20 λεπτών, θα αποτελούσε προηγούμενο για εφαρμογή παρόμοιων πρακτικών, που δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, οδηγώντας την Αναθέτουσα Αρχή σε λήψη αποφάσεων, οι οποίες θα ήταν ενάντια σε συμβατικούς όρους.
H KEAA ενέκρινε την εισήγηση του ΕΣΕΠ για σύσταση θυγατρικής εταιρείας από τον Διαχειριστή του Τερματικού Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων του Λιμανιού Λεμεσού, η οποία θα λειτουργεί ως υπεργολάβος εσόδων (Revenue Subcontractor) για την ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου και μείωση του μεταβλητού τέλους παραχώρησης (ποσοστού επί των ακαθάριστων εσόδων) που θα λαμβάνει το Κράτος, από το 62,71% που προνοείται στη Σύμβαση Παραχώρησης σε 3,5 έως 5%, αναλόγως του αριθμού των κινήσεων του φορτίου, πλέον ένα μηχανισμό διαμοιρασμού κερδών σε περίπτωση που ο εσωτερικός συντελεστής απόδοσης (IRR) των εργασιών υπερβεί το 12%. Η Νομική Υπηρεσία, σε γνωματεύσεις της, τόνισε στο ΥΜΕΕ ότι, ναι μεν η παραχώρηση δικαιωμάτων του Διαχειριστή, υπό τη μορφή υπεργολαβίας, εφόσον έχει λάβει την προηγούμενη γραπτή έγκριση του Κράτους, επιτρέπεται, ωστόσο η θυγατρική εταιρεία του Διαχειριστή, αποτελεί οντότητα που ανήκει στον ίδιο και η λειτουργία θα αποτελεί ένα εύσχημο τρόπο για παρέκκλιση από τη συμβατική του υποχρέωση για καταβολή του μεταβλητού τέλους παραχώρησης. Επίσης, η ίδια η Ομάδα Έργου του ΥΜΕΕ εξέφρασε τις επιφυλάξεις της ότι η ενέργεια αυτή ενδεχομένως να αποτελέσει προηγούμενο και για άλλες εξαιρέσεις που αφορούν σε εργασίες στο Λιμάνι.
Με δεδομένο ότι στη Σύμβαση Παραχώρησης περιλαμβάνεται όρος, ο οποίος ρητά αναφέρει ότι η δημιουργία ενός υπεργολάβου εσόδων δεν δύναται να επηρεάσει αρνητικά, ούτε να επηρεάσει καν το μεταβλητό Τέλος Παραχώρησης που καταβάλλεται στο Κράτος, η Υπηρεσία μας διαφώνησε με την απόφαση της ΚΕΑΑ, επισημαίνοντας ότι ο Διαχειριστής θα πρέπει να προχωρήσει στη διεξαγωγή διαγωνισμού για ανάθεση του διαμετακομιστικού εμπορίου σε υπεργολάβο εσόδων, χωρίς ο ίδιος να δικαιούται να λάβει μέρος, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα έχει κέρδη εις βάρος της Σύμβασης Παραχώρησης και θα αλλάξει το μεταβλητό Τέλος Παραχώρησης. Διαφωνήσαμε, επίσης, με τη θέση του ΕΣΕΠ και του Υπουργείου Οικονομικών ότι η τροποποίηση των συγκεκριμένων όρων της σύμβασης παραχώρησης που έγινε, ώστε να εφαρμοστεί η συμφωνία για την ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου, δεν είναι ουσιώδης σύμφωνα με τον Ν.11(Ι)/2017, καθώς, μεταξύ άλλων, μεταβάλλει την οικονομική ισορροπία της Σύμβασης Παραχώρησης υπέρ του Παραχωρησιούχου, με τρόπο που δεν προβλεπόταν στην αρχική Σύμβαση. Η Υπηρεσία μας ενημέρωσε σχετικά την Έφορο Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων και έλαβε τη θέση της κατά πόσο οι εν λόγω αποφάσεις συνιστούν ή όχι κρατική ενίσχυση. Ανάλογα με τις εξελίξεις, η Υπηρεσία μας προτίθεται να αναζητήσει καθοδήγηση για το θέμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως προς την πτυχή που αφορά το πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων και τις επιτρεπτές αλλαγές με βάση τη σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία.
Ενιαία Ανάπτυξη της περιοχής του Λιμανιού και της Μαρίνας Λάρνακας
Η πληρωμή από το ΥΜΕΕ προς την ΑΛΚ στις 20.12.2017, συνολικού ποσού €478.793, για δικαιώματα εμπειρογνωμόνων για παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για το Έργο της ανάπτυξης του λιμανιού και της μαρίνας Λάρνακας, διενεργήθηκε κατά παράβαση του Νόμου του Προϋπολογισμού για το 2017 και του περί της Λογιστικής και Δημοσιονομικής Διαχείρισης και του Χρηματοοικονομικού Ελέγχου της Δημοκρατίας Νόμου (Ν.38(Ι)/2014).
Παροχή Υπηρεσιών Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία για την κάλυψη όλων των περιοχών οι οποίες τελούν υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας
Οι συμβάσεις της δεκαετίας 2010-2020, για την παροχή υπηρεσιών δημόσιων επιβατικών μεταφορών με λεωφορεία για τις Επαρχίες Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας, Πάφου, Αμμοχώστου και τις διαστικές διαδρομές έληγαν αρχές Ιουλίου του 2020. Το ΥΜΕΕ, παρά και τις επανειλημμένες υποδείξεις της Υπηρεσίας μας ότι θα έπρεπε εγκαίρως (τουλάχιστον δύο χρόνια προηγουμένως) να προχωρήσει στην προκήρυξη του νέου διαγωνισμού για τις συμβάσεις της δεκαετίας 2020-2030, επέδειξε ολιγωρία προχωρώντας στην προκήρυξη αυτού μόλις ένα χρόνο πριν τη λήξη των συμβάσεων και καθορίζοντας την προθεσμία υποβολής προσφορών τέλος Οκτωβρίου του 2019.
Εξαιρουμένων των δύο συμβάσεων για τις Επαρχίες Λευκωσίας και Λάρνακας, οι υποβληθείσες προσφυγές από προσφέροντες και οι ακυρωτικές δικαστικές αποφάσεις είχαν ως αποτέλεσμα το ΥΜΕΕ να προχωρήσει σε χρονική επέκταση των συμβάσεων με τους υφιστάμενους Αναδόχους των άλλων τεσσάρων συμβάσεων. Επέδειξε μάλιστα περαιτέρω ολιγωρία στην προκήρυξη του νέου διαγωνισμού για τις Επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, ο οποίος στην περίπτωση της Επαρχίας Λεμεσού ολοκληρώθηκε στις 4.7.2022, δηλαδή κατά την ημερομηνία λήξης της μέγιστης διετούς παράτασης που προνοεί ο Κανονισμός (ΕΚ) 1370/2007, με την υπογραφή της νέας σύμβασης, ενώ η υπογραφή της σύμβασης για την Επαρχία Πάφου εξακολουθεί να παραμένει σε εκκρεμότητα. Ως ενδιάμεση λύση και επειδή δεν ήταν επιτρεπτή η περαιτέρω (πέραν των δύο ετών) επέκταση της σύμβασης του υφιστάμενου Αναδόχου της Επαρχίας Πάφου, το ΥΜΕΕ παρανόμως, κατά την άποψή μας, υπέγραψε συμφωνία με τον Ανάδοχο της Επαρχίας Αμμοχώστου, ο οποίος χρησιμοποιεί ως υπεργολάβο τον Ανάδοχο της Επαρχίας Πάφου. Με σχετική επιστολή μας επισημάναμε στο ΥΜΕΕ ότι, επειδή ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός δεν επέτρεπε στο ΥΜΕΕ να διατηρήσει τον υφιστάμενο Ανάδοχο της Επαρχίας Πάφου μετά την 4η Ιουλίου 2022, το Υπουργείο βρήκε κάποιο μεσάζοντα (Ανάδοχος Επαρχίας Αμμοχώστου) για να φανεί ότι υπήρξε ανάθεση με ανοικτή διαδικασία, αλλά στην πράξη οι υπηρεσίες παρανόμως θα συνεχίσουν να παρέχονται από την ίδια εταιρεία. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες τα έσοδα του Αναδόχου ήταν αυξημένα και συνεπώς η κρατική χορηγία ήταν πολύ μειωμένη, ενώ τώρα θα αμείβεται (τουλάχιστον μέχρι 31.8.2022) σταθερά προς €1,30/χλμ, προφανώς δημιουργείται η ανάγκη διερεύνησης και πρόσθετων πτυχών της υπόθεσης.
Ο έλεγχος του ΥΜΕΕ επί των ελεγμένων οικονομικών καταστάσεων του Αναδόχου των υπηρεσιών δημόσιων επιβατικών μεταφορών για την Επαρχία Λευκωσίας για τη δεκαετία 2010-2020, κατέδειξε την ύπαρξη διαφοράς ως προς την οφειλή προς τον Ανάδοχο, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει διαδικασία διαπραγμάτευσης μεταξύ των μερών, με στόχο την επίτευξη φιλικού διακανονισμού. Ο διακανονισμός αυτός είχε ως αποτέλεσμα το ΥΜΕΕ να αποδεχθεί όπως η συμβατική υποχρέωση του Αναδόχου, για καταβολή ποσού αναλόγως των εσόδων από διαφημίσεις, να μειωθεί κατά περίπου €1,6εκ. Η Υπηρεσία μας εξέφρασε τον προβληματισμό της, σχετικά με το γεγονός πως δεν λήφθηκε υπόψη το γεγονός ότι ο Ανάδοχος είχε ήδη επωφεληθεί από την υπολειμματική αξία, περίπου ύψους €2,3εκ., των λεωφορείων που είχε αγοράσει ο Ανάδοχος το 2010, τα οποία, ενώ είχαν εξοφληθεί κατά 100% από το ΥΜΕΕ, παρέμειναν στην κυριότητά του. Ο Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων και η Νομική Υπηρεσία, έθεσαν ζήτημα τροποποίησης ουσιώδους όρου της σύμβασης, με τρόπο ευνοϊκό για τον Ανάδοχο, συμφώνησαν με τη θέση της Υπηρεσίας μας ότι θα έπρεπε να συνεκτιμηθεί με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της σύμβασης το γεγονός πως ο Ανάδοχος επωφελήθηκε με την υπολειμματική αξία των λεωφορείων και κατέληξαν στο ότι ο φιλικός διακανονισμός διαφαίνεται να αποκλίνει από την υποθετική συμπεριφορά ενός φορέα οικονομίας της αγοράς σε παρόμοια θέση με αυτή του Κράτους και ως τέτοιος συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση.
Σχέδιο Στήριξης Μικρών Τηλεοπτικών Σταθμών που εκπέμπουν μέσω του Δικτύου Επίγειας Ψηφιακής Τηλεόρασης Διαπιστώσαμε ότι το ΥΜΕΕ κατέβαλε ενισχύσεις σε δύο τηλεοπτικούς σταθμούς Γ και Ε κατά τα έτη 2019 και 2020, παρόλο ότι η συγγενική σχέση μεταξύ των κυρίων ΑΑ (διευθυντή της εταιρείας ΓΔ, ιδιοκτήτη του σταθμού Γ) και ΒΒ (μετόχου και διευθυντή της εταιρείας ΕΖ, ιδιοκτήτη του σταθμού Ε), δεικνύει σχέση «συνδεδεμένης επιχείρησης» και οι ενισχύσεις σε συνδεδεμένες επιχειρήσεις απαγορεύονται.