Κύπρος: Ο Κυπριακός κουρκουτάς μοναδικό είδος στον κόσμο

Μέχρι πρότινος θεωρούσαμε πως οι σαύρες αυτές, γνωστές ως «κροκοδειλάκια» στην Ελλάδα και ως «κουρκουτάδες» στην Κύπρο, αντιστοιχούσαν σε ένα είδος με ευρεία εξάπλωση σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, η μελέτη του γενετικού υλικού (DNA) η οποία  πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης του Πανεπιστημίου Κρήτης, έδειξε πως ο κουρκουτάς της Κύπρου αντιστοιχεί σε ένα ξεχωριστό είδος (Laudakia cypriaca), το οποίο μάλιστα απαντάται μόνο στην Κύπρο. Η μελέτη αποκάλυψε την ύπαρξη άλλων δύο επίσης διακριτών ειδών, με το πρώτο (Laudakia vulgaris) να εξαπλώνεται στις γειτονικές χώρες της Εγγύς Ανατολής (Συρία, Ιορδανία, Ισραήλ και Αίγυπτος) και το δεύτερο (Laudakia stellio) να περιορίζεται σε Ελλάδα και Τουρκία.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο διακεκριμένο επιστημονικό περιοδικό Zoological Journal of the Linnean Society (https://doi.org/10.1093/zoolinnean/zlab107) και προσέφεραν σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη των ζώων αυτών στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου, όπως την εκτίμηση των χρονικών περιόδων που εξελίχθηκε κάθε διαφορετική γενεαλογική γραμμή τους. Έτσι, φαίνεται πως ο κουρκουτάς διαφοροποιήθηκε στην Κύπρο κάπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα, όταν άρχισαν να εκδηλώνονται οι «Εποχές των Παγετώνων» που έφεραν τις ακτές της Κύπρου πιο κοντά σ’ εκείνες της Συρίας και του Ισραήλ.

Επικεφαλής της μελέτης ήταν η Δρ Εμμανουέλα Καραμέτα, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο ΜΦΙ Κρήτης και το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (εργαστήριο Μοριακής Συστηματικής, με υπεύθυνο τον Καθηγητή Νίκο Πουλακάκη, Διευθυντή του ΜΦΙΚ) και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (εργαστήριο Ζωικής Ποικιλότητας, με υπεύθυνο τον Καθηγητή Παναγιώτη Παφίλη), και συνεργάτιδα ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου (Εργαστήριο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας, με υπεύθυνο τον Καθηγητή Σπύρο Σφενδουράκη), σε συνεργασία και με ερευνητές από Αυστρία, Γερμανία, και Τουρκία.

Η μελέτη αυτή προσθέτει ένα ακόμη ενδημικό είδος ερπετού στη σημαντική βιοποικιλότητα της χώρας, μαζί με το κυπριακό φίδι (Hierophis cypriensis) και τη σαύρα του Τροόδους (Phoenicolacerta troodica).

Έχει ενδιαφέρον ότι το ζώο αυτό έδωσε το όνομα στους «κανονικούς» κροκόδειλους αφού οι αρχαίοι Έλληνες αποκάλεσαν έτσι τον κροκόδειλο του Νείλου όταν τον πρωτοείδαν επειδή τους θύμισε τον «κροκόδειλο» (κουρκουτά) των νησιών του Αιγαίου!

Η έρευνα του γενετικού υλικού και άλλων ειδών της Κύπρου, τόσο ερπετών όσο και άλλων ζώων, συνεχίζεται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και αναμένεται να αποκαλύψει πολλές ακόμα κρυφές πτυχές του πλούτου της κυπριακής πανίδας.

Πληροφορίες: Εργαστήριο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, https://sfendour.wixsite.com/biodiversitylab/