Πριν 13 χρόνια, ήταν 14η Αυγούστου 2005, στις 12.03 που το Boeing της Helios προσέκρουε στο Μαύρο Βουνό Γραμματικού. Χάθηκαν 121 ζωές. Και χαρακώθηκαν για πάντα δεκάδες οικογένειες. Τρία λεπτά νωρίτερα, ο Αντρέας Προδρόμου είχε εκπέμψει το τελευταίο Mayday, Mayday, Mayday.
Δεκατρία χρόνια μετά, είναι για όλους μια ακόμα μαύρη επέτειος. Για τους συγγενείς όμως, φίλους, παιδιά, γονιούς, αδέλφια των θυμάτων, είναι εκείνη η μαχαιριά που δέχονται κάθε χρόνο τέτοια μέρα και κάθε μέρα.
Για εμάς, τους υπόλοιπους, είναι –κακά τα ψέματα– ο φόβος που έμεινε για την ασφάλεια πτήσεων, γι’ αυτό και ρωτάμε συχνά-πυκνά αν είναι ασφαλής η μια εταιρεία, ή ή άλλη, το τάδε αεροπλάνο ή το άλλο. Μας ενδιαφέρει ο εαυτός μας και τα παιδιά μας, για την μια ή την άλλη τους πτήση. Μάλλον δεν μάθαμε ότι η ασφάλεια πτήσεων είναι τήρηση διαδικασιών. Που ξεκινά από την εποπτική Αρχή.
Να επανέλθουμε στην Helios. Όλοι περιμέναμε το Πόρισμα Τσολάκη, δηλαδή το Πόρισμα της Ελληνικής Επιτροπής Διερεύνησης, στο οποίο συνέβαλαν και ειδικοί της γαλλικής ανάλογης υπηρεσίας και της κυπριακής και της αμερικανικής και η Boeing κ.τ.λ.
Κι όλοι στρέψαμε την προσοχή στα αίτια. Οι διαπιστώσεις των αιτίων όμως, είχαν ένα και μόνο σκοπό: Όχι να καταδικάσει ενόχους, αλλά να καταλήξει σε συστάσεις ώστε να μην επαναληφθεί το ίδιο δυστύχημα, να αυξηθεί η ασφάλεια πτήσεων.
Το πόρισμα περιείχε 15 συστάσεις ασφαλείας που απευθύνονται προς την παγκόσμια αεροπορική βιομηχανία, τους διεθνείς οργανισμούς Πολιτικής Αεροπορίας, την ίδια την Boeing και μία σύσταση προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Όλες οι συστάσεις είναι υποχρεωτικό να εξεταστούν και να εφαρμοστούν.
Η Boeing έχει επίσημα υιοθετήσει και θέσει σε εφαρμογή πολύ σοβαρές συστάσεις. Αλλαγή των προειδοποιητικών ηχητικών σημάτων για αποσυμπίεση και λανθασμένες ρυθμίσεις απογείωσης, αλλαγές στα εγχειρίδια μηχανικών στο θέμα του ρυθμιστή συμπίεσης, αλλαγές σε σχέση με τη συντήρηση και χρήση των συσκευών και μασκών οξυγόνου στο πιλοτήριο.
Οι συστάσεις προς τους διεθνείς οργανισμούς και τη διεθνή αεροπορία, επίσης υλοποιήθηκαν. Όπως η ειδική εκπαίδευση όλων των πληρωμάτων, για το τι πρέπει να κάνουν όταν συμβαίνει σοβαρό περιστατικό όπως αποσυμπίεση με ενεργοποίηση μασκών, χωρίς για μεγάλο χρονικό διάστημα να παρατηρούν ότι γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες από τους χειριστές, όπως η γρήγορη κάθοδος. Αναγνώριση της «ύπουλης υποξίας».
Ο ICAO, καθόρισε μέγιστο χρόνο, τον οποίο πρέπει να αναμένουν οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας για να σημάνουν συναγερμό όταν ένα αεροσκάφος δεν ανταποκρίνεται. Ο ICAO και η EASA-JAA άλλαξαν τις διαδικασίες, ώστε σε περιπτώσεις που διαπιστώνονται σοβαρές ελλείψεις σε θέματα ασφάλειας στις εποπτικές Αρχές ενός κράτους (και αυτό λόγω των διαπιστώσεων στο Πόρισμα για το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας της Κύπρου) να έχουν εξουσίες εμπλοκής για άμεση βελτίωση.
Αν αυτό είχε αποτέλεσμα ή όχι το δείχνουν τα στοιχεία: Μόνο τις τελευταίες 40 μέρες, δηλαδή από την 1η Ιουλίου μέχρι και τις 9 Αυγούστου 2018, έχουν καταγραφεί στη διεθνή πολιτική αεροπορία τουλάχιστον δώδεκα συμβάντα απώλειας συμπίεσης ή μη συμπίεσης σε πτήσεις.
Περίπου καταγράφεται ένα τέτοιο περιστατικό κάθε 3-4 μέρες. Σε όλες τις περιπτώσεις, αντιμετωπίστηκαν χωρίς τραγική κατάληξη και σε αυτό συνέβαλε τα μέγιστα η υλοποίηση των συστάσεων από τη διερεύνηση των αιτίων συντριβής της Helios. Κι αυτό ίσως να καταπραΰνει λίγο τον πόνο, η απώλεια των 121 οδήγησε στη διάσωση εκατοντάδων άλλων ζωών.
Αφήσαμε πίσω μόνο μια σύσταση ασφάλειας, η οποία δεν υλοποιήθηκε αν και είναι η πιο σημαντική για εμάς. Έχει τον αριθμό 2006/50. Απευθύνεται προς: Κυπριακή Δημοκρατία. «Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να στηρίξει με όλα τα απαραίτητα μέσα το υπό αναδιοργάνωση Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας, ώστε να καταστεί πλέον ικανό για την άσκηση κρατικής εποπτείας στην ασφάλεια πτήσεων και να ανταποκριθεί στις διεθνείς υποχρεώσεις του το συντομότερο δυνατόν».
Το συντομότερο δυνατόν, έγραφε η σύσταση. Το συντομότερο δυνατόν; Τι σημαίνει χρονικά για ένα κράτος άρπα-κόλλα; Σημαίνει 13 (μέχρι τώρα) χρόνια, τέσσερις διαδοχικές κυβερνήσεις, όλες ανίκανες να υλοποιήσουν μια σύσταση ασφάλειας, από την οποία εξαρτώνται όχι μόνο εκατοντάδες ζωές, αλλά και η αξιοπρέπεια του κράτους.
Ανοικτές τρύπες στην Ασφάλεια
Η τότε νεοσύστατη Επιτροπή Διερεύνησης Αεροπορικών Δυστυχημάτων, που συμμετείχε στη διερεύνηση της συντριβής, είχε αναφέρει στο δικό της τελικό έγγραφο, ότι εξέταζε τους λόγους για τους οποίους 45 χρόνια μετά την ίδρυσή της, η Πολιτική Αεροπορία δεν μπόρεσε να σταθεί στα πόδια της. Τώρα, 58 χρόνια μετά, το ερώτημα παραμένει αναπάντητο- εδώ θα μου πείτε ότι το κράτος δεν στάθηκε στα πόδια του.
Ακόμα και στο κρίσιμο θέμα των αλλαγών στο νομοσχέδιο για ανεξαρτητοποίηση του ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας, κυλούμε το αβγό με τη μανιβέλα. Ξαναφέραμε κάθε λογής ξένους να καλύψουν τις τρύπες μας. Σοβαρές συστάσεις ασφαλείας της EASA μετά τους ελέγχους, παραμένουν ανοικτές ακόμα και σήμερα.
Κάποιοι δεν θα έπρεπε να κοιμούνται τα βράδια τα τελευταία 14 χρόνια. Κλείνουν κάθε βράδυ τα αυτιά τους στον απόηχο του Mayday, Mayday, Mayday του Προδρόμου. Αντί αυτού, κάθε τέτοια μαύρη επέτειο στρουθοκαμηλίζουν με τη στιγμιαία λύπη μπροστά στις κάμερες. Ούτε κι εμείς έπρεπε να κοιμόμαστε. Αλλά τον καθένα μας τον ενδιαφέρει μάλλον μόνο η ασφάλεια της επόμενης του πτήσης. Μέχρι το επόμενο πόρισμα που θα αναζητούμε τα αίτια.