Στην καρδιά του Πρωταρά και συγκεκριμένα μεταξύ των παραλιών Βυζακιά και Λομπαρδί, βρίσκεται ένας άγνωστος για πολλούς Νεολιθικός Οικισμός. Πρόκειται για τον Νεολιθικό Οικισμό “Νησσιά” ο οποίος βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή η οποία είναι πλούσια σε επίγεια καθώς και ενάλια αρχαιολογικά ευρήματα, αφού μεταξύ άλλων στην περιοχή βρισκόταν το περίφημο λιμάνι της Λεύκολλας.
Δείτε το πανοραμικό βίντεο με drone που κατέγραψε το Famagusta.News:
Ο οικισμός εκτείνεται στην κορυφή ενός λοφίσκου πολύ κοντά στην θάλασσα ενώ στα βορειοδυτικά εκβάλλει ο επονομαζόμενος ποταμός Λομπαρδί. Η επιλογή της θέσης του οικισμού δεν είναι τυχαία, αφενός εξαιτίας της ύπαρξης ενός ποταμού στην περιοχή και αφετέρου εξαιτίας της παραθαλάσσιας θέσης που προσέφερε τη δυνατότητα ψαρέματος. Σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών, σημαντικό υπήρξε το κυνήγι ελαφιών στην περιοχή που αποτελούσε και τη βασική πηγή κρέατος για τους κατοίκους του οικισμού.
Ο οικισμός εντάσσεται στη Νεολιθική Β’ περίοδο ή αλλιώς Νεολιθική Κεραμική περίοδο και χρονολογείται περί το 5200-4800 π.Χ. Αποτελεί τον μεγαλύτερο οικισμό της Νεολιθικής περιόδου που έχει ανασκαφεί και ερευνηθεί μέχρι σήμερα στην επαρχία Αμμοχώστου. Οι πιο αντιπροσωπευτικοί οικισμοί αυτής της περιόδου στην Κύπρο είναι της Σωτήρας στην επαρχία Λεμεσού, το Βρυσί του Αγίου Επίκτητου στην επαρχία Κερύνειας, της Φιλιάς (Δράκος) στην περιοχή της Μόρφου και της Καντού-Κουφόβουνου στην επαρχία Λεμεσού.
Ο αρχαιολογικός χώρος του οικισμού Νησσιά καλύπτει μια έκταση 3250 τ.μ., εκ των οποίων έχουν ανασκαφεί, από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, τα 2750 τ.μ. Κατά τις ανασκαφές έχουν αποκαλυφθεί σαράντα κατοικίες, ένα προστατευτικό τείχος σε σχήμα πετάλου που διέθετε δυο πύλες με την κεντρική στην νότια πλευρά, καθώς και σημαντικό αριθμό κινητών ευρημάτων, όπως αγγεία, εργαλεία κ.α. Οι οικίες που έχουν ανευρεθεί έχουν σχήμα τετράπλευρου, με στρογγυλεμένες τις γωνιές. Όλες οι κατοικίες είναι κτισμένες σε ένα επίπεδο από τα 7 μέχρι τα 10 μέτρα από το επίπεδο της επιφάνειας της θάλασσας.
Οι κάτοικοι έχτιζαν τις κατοικίες τους σύμφωνα με τα διαθέσιμα υλικά της περιοχής, όπως πέτρες, πηλό, ξύλα, κλαδιά, πλιθάρια. Στο ανώτερο μέρος των κατοικιών χρησιμοποιούσαν ελαφρότερα υλικά, όπως πηλό, ξύλα, πλιθάρια σε αντίθεση με το κατώτερο μέρος που χρησιμοποιούσαν υλικά πιο ανθεκτικά, όπως πέτρες. Στο κέντρο των κατοικιών υπήρχε χοντρός ξύλινος πάσσαλος για να στηρίζει τη στέγη. Μοναδικό νέο στοιχείο σε όλη τη Νεολιθική Κύπρο αποτελεί η αποκάλυψη για πρώτη φορά στις κατοικίες των βοτσαλωτών δαπέδων.
Στον οικισμό εκτείνεται ένα τείχος σε σχήμα πετάλου , μέσα στο οποίο βρίσκονται οι 27 από τις 40 κατοικίες. Το προστατευτικό τείχος αποτελεί δείγμα της μόνιμης εγκατάστασης πληθυσμού στην περιοχή αλλά και τη συλλογική προσπάθεια για κοινωνική οργάνωση.
Ο συγκεκριμένος οικισμός απέδωσε πολλά και σημαντικά κινητά ευρήματα, όπως αγγεία, πέτρινα ειδώλια, μαχαίρια και λεπίδες, γουδιά, περιδέραια από πικρόλιθο και κόκκαλα ελαφιού κ.α. Τα εν λόγω ευρήματα αντιπροσωπεύουν τα εργαλεία και γενικότερα τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του οικισμού στην καθημερινότητά τους, καθώς και τις ασχολίες τους, όπως ήταν η μικροτεχνία και η αγγειοπλαστική, το κυνήγι και η γεωργία.
Οι ανασκαφές στη θέση αυτή έχουν ολοκληρωθεί, από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Δρα. Παύλου Φλουρέντζου, σε πέντε ανασκαφικές περιόδους. Παρόλο που ένα μικρό μέρος του χώρου δεν έχει ανασκαφεί τα ευρήματα που απέδωσαν οι εν λόγω ανασκαφές μας παρέχουν πολύτιμες και μοναδικές πληροφορίες για μια από τις σημαντικότερες περιόδους της κυπριακής προϊστορίας.
Famagusta.News / Με πληροφορίες από Τμήμα Αρχαιοτήτων / BigCyprus.com.cy