Μία ξεχωριστή έκθεση με εκθέματα, αφηγήσεις και μαρτυρίες μαθητών των Γυμνασίων Ριζοκαρπάσου και Δερύνειας/Σωτήρας παρουσιάστηκε στο Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας.
Πρόκειται για την καλλιτεχνική έκθεση με τον τίτλο «Σπίτι και Ταυτότητα» της εικαστικού Τούλας Λιασή, στην οποία συμμετείχαν με γραπτές αφηγήσεις και καλλιτεχνικά έργα τριάντα μαθητές από το Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου και το Γυμνάσιο Ειρήνης και Ελευθερίας Δερύνειας/Σωτήρας.
Οι μαθητές των σχολείων κλήθηκαν να αναλύσουν και να καθορίσουν τους παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τις ατομικές τους ιδέες σχετικά με το σπίτι και πώς αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδρούν με την ταυτότητά τους, πώς δηλαδή ορίζει το σπίτι του αφενός ο μαθητής του κατεχόμενου Ριζοκαρπάσου, αφετέρου οι μαθητές της Δερύνειας και Σωτήρας.
Τα εγκαίνια της έκθεσης τέλεσε ο Επίτροπος Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα και Θέματα Αποδήμων, κύριος Φώτης Φωτίου, ο οποίος εξήρε τόσο το έργο της εικαστικού Τούλας Λιασή, όσο και το έργο το οποίο επιτέλεσαν οι μαθητές των δύο σχολείων.
Η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή μέχρι και τις 17 Ιουνίου.
Περισσότερες φωτογραφίες βρείτε εδώ
Ο χαιρετισμός του Επιτρόπου Προεδρίας, κ. Φώτη Φωτίου:
Είναι με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση που ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση να μιλήσω στην παρουσίαση του νέου έργου της Τούλας Λιασή. Χαρά γιατί η συγγραφέας είναι ένα πρόσωπο με ιδιαίτερη προσφορά και αγάπη για τον τόπο της, και ικανοποίηση γιατί ακόμη ένα έργο, με τα εκθέματα και τις αφηγήσεις και μαρτυρίες μαθητών, προσθέτει σημαντικά στοιχεία για τις καταβολές και τις ρίζες μας, αλλά και για το τι σκέφτονται πραγματικά οι νέοι για την κατοχή, την προσφυγιά και άλλες επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής.
Πρώτα θα ήθελα να αναφερθώ όμως στην ταυτότητα και τη ζωή της ίδιας της συγγραφέως. Γεννήθηκε στην Αγία Τριάδα Αιγιαλούσας το 1957, όπου και έζησε μέχρι τα δεκαοκτώ της. Το 1975, αφού έμεινε για ένα χρόνο εγκλωβισμένη, έφυγε για να σπουδάσει πρώτα στην Αθήνα και αργότερα στην Ολλανδία. Εκεί ολοκλήρωσε τις σπουδές της στις εικαστικές τέχνες.
Βρισκόμενη στο εξωτερικό, εξακολουθούσε με πάθος να αγωνίζεται για τον τόπο της και να αγωνιά για τους γονείς της. Τον Σάββα και τη Μαρούλα Λιασή, δυο εμβληματικές μορφές μεταξύ των εγκλωβισμένων μας. Πέρασαν είκοσι ολόκληρα χρόνια μέχρι να της επιτραπεί τελικά να επιστρέψει στο χωριό της. Στην αρχή για λίγες ώρες, αργότερα για λίγες ημέρες και από το 2003, αφότου άνοιξαν τα οδοφράγματα, για τρεις μήνες, ως απλός επισκέπτης περισσότερο παρά ως κάτοικος.
Την Μαρούλα Σάββα Λιασή την αποχαιρετήσαμε στις 21 Απριλίου πέρσι. Η κηδεία της τελέστηκε στην εκκλησία του χωριού της και ετάφη στο κοιμητήριο της Αγίας Τριάδας, δίπλα από τον τάφο όπου στις 12 Ιουλίου 2014 τοποθετήθηκαν τα λείψανα του αγνοούμενου της γιού και αδελφού της Τούλας, Γιαννάκη. Σε ένα τάφο που με μοναδική ευλάβεια και αγάπη προετοίμασε ο πατέρας της Σάββας Λιασής που είναι ένας ζωντανός ήρωας της Κύπρου, ένας άνθρωπος που θεωρεί την Καρπασία παράδεισο και καταφύγιο του.
Πρόσφατα, είχα την τιμή να τον δεχθώ στο γραφείο μου, και κατά τη συνάντηση μας μου παρέδωσε ένα σεβαστό ποσό για να διατεθεί για τις ανάγκες της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους. Το παιδί του ήταν για 40 τόσα χρόνια αγνοούμενο. Και οι πληγές στην ψυχή του από τον πόνο και την αγωνία τόσων χρόνων δεν μπορούν να επουλωθούν με τίποτε. Όμως, είχε την ευγένεια και την καλοσύνη να ενεργήσει όπως ενήργησε σαν προσωπική στήριξη προς τις προσπάθειες να διερευνηθεί η τύχη κάθε αγνοούμενου παιδιού, πατέρα, συζύγου και αδελφού.
Ευχόμαστε μαζί του αυτό να γίνει το συντομότερο δυνατό γιατί οι περισσότερες περιπτώσεις αγνοουμένων μας είναι ακόμη αδιερεύνητες. Και, δυστυχώς, ολοκληρώνεται ο κύκλος ζωής όλο και περισσότερων συγγενών που φεύγουν χωρίς να πάρουν καμία απολύτως απάντηση για τους αγαπημένους τους.
Η ιστορία της οικογένειας Λιασή από την Αγία Τριάδα της Αιγιαλούσας είναι από τις πιο χαρακτηριστικές, όσον αφορά στο δράμα που έζησε και συνεχίζει να ζει η Κύπρος συνεπεία της προδοσίας και της καταστροφής του 1974.
Έχοντας τις καταβολές αυτές, και ζώντας από το 1980 στην Ολλανδία όπου ο τρόπος ζωής και τα βιώματα της την έκαναν να αισθάνεται πιο έντονα τις αντιθέσεις ανάμεσα στους δυο κόσμους της, η Τούλα Λιασή δημιούργησε την τελευταία δεκαετία δύο σειρές έργων, που τις αφιέρωσε στους συγχωριανούς της με σκοπό να τιμήσει την δύσκολη ζωή τους.
Το Αχαιών Ακτή (2004) και τις Σκουριασμένες Μαρτυρίες (2013). Στα έργα αυτά προσπαθεί να καταγράψει όχι μόνο τη μοναξιά, τη σιωπηλή αντίσταση και την ελπίδα των ως επί το πλείστον πολύ ηλικιωμένων εγκλωβισμένων, αλλά προσπαθεί, με τη δύναμη της τέχνης, να απεικονίσει την επιδείνωση της ποιότητας ζωής στα κατεχόμενα κατά τα τελευταία σαράντα δύο χρόνια.
Και ερχόμαστε στο νέο έργο της με τον τίτλο «Σπίτι και Ταυτότητα», το οποίο είναι μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική έκθεση με έργα μαθητών του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου και του Γυμνασίου Ειρήνης και Ελευθερίας στη Δερύνεια.
«Σπίτι και Ταυτότητα» είναι το πλαίσιο στο οποίο η Τούλα Λιασή, ως εικαστικός και εκπαιδευτικός τέχνης, θεμελιώνει την έρευνά της: ένα έργο που επιδιώκει να δώσει απαντήσεις στο πώς αυτά τα θέματα μπορούν να ενσωματωθούν στην καλλιτεχνική εκπαίδευση σε περιοχές συγκρούσεων, όπου το σπίτι και η ταυτότητα μεταβάλλονται, επαναπροσδιορίζονται και διαπραγματεύονται συνεχώς.
Η έρευνα εστιάζεται στα δυο σχολεία που προανέφερα. Τριάντα μαθητές συμμετείχαν στο πρόγραμμα: με γραπτές αφηγήσεις και καλλιτεχνικά έργα, που στη συνέχεια αναλύθηκαν για να καθοριστούν οι παράγοντες που επηρεάζουν τις ατομικές ιδέες των μαθητών σχετικά με το σπίτι και πώς αυτοί αλληλεπιδρούν με την ταυτότητα τους.
Είναι πολύ ενδιαφέρον πιστεύω να δούμε πάνω σε ποιο άξονα σκέψης βάσισε η Τούλα Λιασή την έρευνα της:
Το σπίτι είναι μια δυνατή λέξη – μια λέξη που είναι κεντρική στη ζωή μας. Αλλά ποια είναι η σημασία της; Είναι το σπίτι κάποιο μέρος; Είναι γεωγραφική τοποθεσία; Είναι αρχιτεκτονικό οικοδόμημα; Είναι μια πόλη ή ένα χωριό, ένα κτίριο ή ένα κήπος; Είναι το σπίτι ένα μέρος στο οποίο ζούμε; Είναι ένα συναίσθημα που συνδέεται με ένα συγκεκριμένο μέρος; Ή μήπως το σπίτι αποτελείται από τους ανθρώπους –τους φίλους και την οικογένεια– που βρίσκονται γύρω μας; Είναι φυσικό ή φανταστικό, εννοιολογικό, ψυχολογικό; Είναι το σπίτι μέρος του ποιοι είμαστε, της ταυτότητάς μας;
Τα ερωτήματα αυτά της Τούλας Λιασή έχουν ασφαλώς την ιδιαίτερη σημασία τους και καταδεικνύουν το βάθος της σκέψης και του προβληματισμού με τον οποίο καταπιάνεται. Αλλά συνεχίζει ακόμα:
Πώς συνδέεται το σπίτι με τις εκπαιδευτικές θεωρίες και πρακτικές και ιδιαίτερα με την καλλιτεχνική εκπαίδευση, η οποία έχει μια δική της δημιουργική και εκφραστική γλώσσα; Αποκτούν το σπίτι και η ταυτότητα, όπως αναφέρονται στην καλλιτεχνική εκπαίδευση, μια επιπλέον διάσταση σε περιοχές συγκρούσεων;
Απ’ όλα αυτά συμπεραίνει κανείς πόση μεγάλη αξία έχει το σπίτι της Τούλας Λιασή, το σπίτι της και ο τόπος όλων μας. Έτσι, δεν είναι καθόλου περίεργο, κάθε άλλο μάλιστα, που χρησιμοποίησε την επαγγελματική της πλατφόρμα για να συμβάλει θετικά στο να μην ξεχαστεί το σπίτι της και ο τόπος όλων μας και να αξιοποιήσει σχετικά τις σκέψεις των ίδιων των παιδιών αναφορικά με το σπίτι αλλά και με τους παράγοντες που επιδρούν, ή όχι, στην ταυτότητα τους.
Είναι σαφές πως το έργο έχει και ένα ισχυρό μαθησιακό στόχο: να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν συνείδηση ταυτότητας αντιμετωπίζοντας τις ιδέες και τα συναισθήματά τους για το σπίτι.
Όπως πιστεύει η Τούλα Λιασή, η επίγνωση των ριζών και της καταγωγής μας μπορεί να φωτίσει και να διευκολύνει τη μελλοντική πορεία μας. Μάλιστα, σε περιοχές συγκρούσεων, αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι η αστάθεια και η αβεβαιότητα μπορεί να ευνοήσουν την κρίση ταυτότητας.
Είναι όμως πολύ ενθαρρυντικό το αποτέλεσμα του όλου έργου της Τούλας Λιασή. Αποδεικνύει πρώτα απ’ όλα ότι πράγματι η νέα γενιά συνδέεται άρρηκτα με τις ρίζες της. Και ότι οι νέοι μας έχουν και σκέψη και μυαλό και όραμα. Και αξίες που δεν επιδέχονται κόκκινες γραμμές και σύνορα. Έχουν ελεύθερο πνεύμα και διακατέχονται έντονα από την επιθυμία ανατροπής της κατάστασης που επέφερε η παράνομη εισβολή και κατοχή μεγάλου τμήματος της πατρίδας μας.
Τα παιδιά του κατεχόμενου σχολείου βλέπουν το σπίτι τους στην Καρπασία ως καταφύγιο και χώρο θαλπωρής και ασφάλειας, ευρισκόμενο σε ένα πανέμορφο, αλλά καταδυναστευόμενο από τον κατακτητή περιβάλλον. Τα παιδιά του ελεύθερου σχολείου, που γειτνιάζει με την κατεχόμενη Αμμόχωστο, ως σπίτι τους θεωρούν περισσότερο εκείνο που χάθηκε και καθορίζεται από «ιστορίες προσφύγων» και στο οποίο έχουν λαχτάρα να επιστρέψουν. Ακόμη και αν δεν προέρχονται όλα από οικογένειες προσφύγων.
Έτσι, το έργο της Τούλας Λιασή έχει και την βαρύτητα της αδιάψευστης μαρτυρίας των παιδιών, που αύριο μεγαλώνοντας και συμπληρώνοντας την εκπαίδευση τους, θα είναι αυτά που θα αποφασίζουν για τις τύχες του τόπου τους, πως πέραν παντός άλλου πλέον σημαντικό και αδιαπραγμάτευτο μαζί με τον τερματισμό της κατοχής είναι η διασφάλιση και εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών όλων των Κυπρίων. Μεταξύ τους οι ελευθερίες διακίνησης και εγκατάστασης και το δικαίωμα του καθενός επί της περιουσίας του. Χωρίς τις ελευθερίες και τα δικαιώματα αυτά, οι έννοιες της ταυτότητας και του σπιτιού βαίνουν μοιραία προς εξαφάνιση.
Συγχαρητήρια στην Τούλα Λιασή, συγχαρητήρια σε όλους τους εκπαιδευτικούς μας για την καλλιέργεια στους μαθητές μας αξιών που δίνουν συνέχεια και συντηρούν τις ρίζες, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό μας.
Αλήθεια πόσο μεγάλες αλήθειες μαρτυρούν οι στίχοι του Κωστή Παλαμά:
«Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι στοιχειό είναι και με προσκαλεί· ψυχή, και με προσμένει».
Σας ευχαριστώ και εύχομαι κάθε καλό στην Τούλα και σε όλους σας.
SotiraNews / Φωτογραφίες: Λευτέρης Κολοκοτρώνης