Το 1974 σχεδόν 200,000 Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες εγκατέλειπαν τις πατρογονικές τους εστίες και βρέθηκαν να περιπλανιόνται, ψάχνοντας στέγη, φαγητό και εργασία. Ηλικιωμένοι, νεαρά ζευγάρια και παιδιά, ξεκίνησαν μια ανηφορική πορεία εξασφάλισης των βασικών αναγκών η οποία για κάποιους κρατά μέχρι σήμερα.
Ο παππούς μου, με την σύζυγο του και τα πέντε παιδιά του, μάζεψε άρον-άρον τα λίγα μετρητά που είχε στο σπίτι του στην Αμμόχωστο και αναζήτησε προσωρινή ασφάλεια σε συγγενικά σπίτια, πρώτα στη Λεμεσό και μετά στη Λευκωσία, μην γνωρίζοντας τότε πως θα ξανάβλεπε το σπίτι του 40 τόσα χρόνια μετά, σαν επισκέπτης.
Υπό τις δυσμενείς συνθήκες της προσφυγιάς, οι απελπισμένοι συμπολίτες μας που έχασαν εν μια νυκτί τον κόσμο κάτω από τα πόδια τους, έπρεπε να βρουν τον τρόπο να ξαναδημιουργήσουν την ζωή τους για να φροντίσουν όσο καλύτερα μπορούσαν τους εξουθενωμένους ηλικιωμένους γονείς τους και τα τρομοκρατημένα παιδάκια τους.
Πολλοί από τους πρόσφυγες μας, άφησαν την τελευταία τους πνοή αδικαίωτοι με την προσμονή της μέρας που θα επέστρεφαν στο σπίτι τους. Διακαής πόθος όλων των προσφύγων παραμένει ασφαλώς η επιστροφή τους στα σπίτια και στις περιουσίες τους για να συνεχίσουν τη ζωή τους από εκεί που την άφησαν, στον τόπο που γεννήθηκαν.
Σ’ αυτό πρέπει να συνεχίσει να στοχεύει η προσπάθεια της πλευράς μας όταν μιλάμε για δίκαιη λύση του Κυπριακού.
Σήμερα, 47 τόσα χρόνια μετά, η πολυπόθητη λύση παραμένει τόσο μακριά όσο ποτέ και η κοινωνική αδικία που επέφερε η εισβολή δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ πραγματικά. Η έρευνα της μονάδας οικονομικών ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου η οποία ετοιμάστηκε για τον κεντρικό φορέα ίσης κατανομής βαρών, με στόχο την επιμέτρηση του κόστους της τουρκικής εισβολής και την κατά το δυνατό κατανομή αυτού του κόστους εξίσου σε όλους, παρουσιάζει το πραγματικό κόστος της εισβολής για τους πρόσφυγες.
Σύμφωνα με την έρευνα, η αξία των απωλειών των προσφύγων με αξίες του 2009 ανερχόταν σε περίπου 140 δισεκατομμύρια ευρώ, με την αξία των ιδιωτικών περιουσιών στα κατεχόμενα εδάφη να ανέρχεται στα 113 δισεκατομμύρια ευρώ και το κόστος της απώλειας χρήσης στα 27 δισεκατομμύρια ευρώ. Το τί έλαβαν από βοήθεια από το κράτος δε, υπολογίστηκε στα περίπου 6 δισεκατομμύρια.
Από την άλλη, η αξία της γης στις ελεύθερες περιοχές αυξήθηκε πάνω από 40 φορές, βάσει τιμών του 1974, με μεγάλο μέρος της αύξησης να οφείλεται στην μεγάλη ζήτηση γης από πρόσφυγες, επιτρέποντας στους μη πρόσφυγες να επωφεληθούν από την τεράστια αύξηση των τιμών.
Είναι ξεκάθαρο πως το κόστος μη λύσης είναι φοβερά ψηλό για τους πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες έχουν το ηθικό δικαίωμα να είναι σίγουροι πως, όταν οι πολιτικοί μας διαπραγματεύονται, έχουν συνεχώς στο μυαλό τους ακριβώς αυτό το μεγάλο κόστος.
Κάποιοι πολιτικοί στηρίζουν την πολιτική τους σταδιοδρομία στον υπερπατριωτισμό. Αποδεδειγμένα αυτό δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των προσφύγων. Κάποιοι άλλοι πολιτικοί έκτισαν καριέρες με όχημα το Κυπριακό, καλλιεργώντας την προσδοκία ότι είναι δυνατή η επιστροφή στην προ του 1974 κατάσταση, διατηρώντας μ’ αυτό τον τρόπο την ελπίδα των προσφύγων για επιστροφή, και αναβάλλοντας όλα αυτά τα χρόνια στην πράξη την εφαρμογή της ίσης κατανομής βαρών.
Οι πολιτικοί μας οφείλουν να αντιμετωπίζουν το Κυπριακό πρόβλημα υπό το πρίσμα των ζημιών μιας τεράστιας μερίδας του πληθυσμού και να θέτουν ως προτεραιότητα την αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτή πρέπει να είναι και η βασικότερη παράμετρος για την νοοτροπία με την οποία θα πρέπει να αξιολογούνται οι προσπάθειες για λύση, παράλληλα πάντα με την διασφάλιση πως όποιο μοντέλο λύσης αξιολογείται θα είναι λειτουργικό και δεν θα επιτρέψει την επανάληψη της ιστορίας.
Είναι επίκαιρο το θέμα της υποχρέωσης του κράτους να διασφαλίσει τη δίκαιη αποκατάσταση των προσφύγων για την απώλεια των περιουσιών τους, είτε με ή χωρίς λύση. Οι πρόσφυγες, ισότιμοι πολίτες του κράτους, αφέθηκαν να πληρώσουν τον λογαριασμό της εισβολής, ενώ κάποιοι επωφελήθηκαν. Θα έπρεπε ήδη να αξιολογούνται σχέδια αποζημίωσης τους από πηγές όπως για παράδειγμα ειδική φορολογία σε σχέση με την ακίνητη περιουσία, αυτή την ακίνητη περιουσία που η αξία της πολλαπλασιάστηκε ως συνέπεια της προσφυγιάς. Και μελλοντικά, γιατί όχι, χρησιμοποιώντας και έσοδα από το φυσικό αέριο, εάν και όταν αυτό καταστεί γεγονός.
Πιο σημαντικό από όλα, θα πρέπει να είναι η επίδειξη πολιτικής συνέπειας για τη λύση του Κυπριακού προβλήματος κατά τρόπο που να αποκαθιστά την κοινωνική δικαιοσύνη, πρωταρχικά για τους πρόσφυγες.
Νικόλας Παπαδάκης
Υποψήφιος Βουλευτής Αμμοχώστου
Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών