Η ανθρώπινη και συνάμα τραγική της ιστορία έγινε θρύλος και σύμβολο αγώνα για τη στήριξη των καρκινοπαθών συνανθρώπων μας. Το 1976 πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο η πρώτη πορεία για ενίσχυση των καρκινοπαθών συνανθρώπων μας με το όνομά της, δηλαδή Πορεία Χριστοδούλας και άρχισε η μεγάλη προσπάθεια για να δημιουργηθεί ένα εξιδεικευμένο ιατρικό κέντρο φροντίδας των Κυπρίων καρκινοπαθών. Το ίδρυμα “Αροδαφνούσα” στη Λευκωσία.
Για την ευρεία μάζα του κοινού, η Χριστοδούλα ήταν μια συνταξιούχα καρκινοπαθής γυναίκα, κάπου στην ηλικία των 65 με 70 χρόνων, που τον Αύγουστο του 1974 κυνηγημένη από τον Αττίλα, πήρε τον δρόμο από το Κάτω Βαρώσι με σκοπό μέσω του Αγίου Μέμνονα να πορευθεί προς τα Κοκκινοχώρια και τις Βρετανικές Βάσεις που παρείχαν υπό τις περιστάσεις ασφάλεια.
Μετά από πορεία 15-20 περίπου χιλιομέτρων, έφθασε σε έναν πορτοκαλεώνα στη Σωτήρα και αποκαμωμένη όπως ήταν (είχε κάνει μαστεκτομή για να αντιμετωπίσει τη μετάσταση του καρκίνου), παράγειρε κάτω από μια πορτοκαλιά για να ξεκουραστεί. Εκεί άφησε και την τελευταία της πνοή. Ο θάνατος μιας καρκινοπαθούς ηλικιωμένης γυναίκας κάτω από μια πορτοκαλιά πέρασε ως απαρατήρητο γεγονός για την τοπική κοινωνία της Σωτήρας, τα μέλη της οποίας είχαν να σκεφτούν για τους νέους που έλειπαν στα πεδία των μαχών ή ήταν αγνοούμενοι, αλλά και τις χιλιάδες των προσφύγων που είχαν κατακλύσει την περιοχή εκείνη τη χρονική περίοδο. Κάποιοι κάτοικοι, όμως, είχαν πληροφορηθεί για το γεγονός και όταν τα πράγματα ησύχασαν στο χωριό, άρχισαν να αφηγούνται την ιστορία.
Αν έλειπε και το πολύτιμο αρχειακό συγγραφικό υλικό του Δρα Δημήτρη Σουλιώτη, που ήταν ο προσωπικός γιατρός της Χριστοδούλας, ίσως τίποτα να μη διασωζόταν από την ιστορία της.
Η άγνωστη ιστορία
Με εξαίρεση ένα σεμνό μνημείο στον πρώην πορτοκαλεώνα που ξεψύχησε η Χριστοδούλα το 1974, το οποίο εγκαινιάσθηκε το 1989 από τον τότε Υπουργό Εργασίας Τάκη Χριστοφίδη, δεν υπάρχει ουσιαστικά άλλη ιστορική αναφορά σε αυτή τη γυναίκα. Ο Δήμος Σωτήρας έλαβε πρόσφατα απόφαση να προχωρήσει σύντομα σε αναβάθμιση του Μνημείου Χριστοδούλας για να γίνει αντάξιο της φήμης της γυναίκας στην οποία είναι αφιερωμένο.
Υπάρχουν, όμως, κάποια σημαντικά στοιχεία στο ιστορικό αρχείο του Αντικαρκινικού Συνδέσμου Αμμοχώστου, από μακρινούς συγγενείς της. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η Χριστοδούλα γεννήθηκε στην Αμμόχωστο, αλλά ιδιαίτερή της καταγωγή είναι το γένος Ττοφινή από την Αγία Νάπα. Οι γονείς της απέκτησαν συνολικά πέντε παιδιά και η Χριστοδούλα ήταν το μικρότερο (Κατερίνα, Ελεγκού, Γιωρκής, Γιαννής, Χριστοδούλα). Μια από τις ατυχίες στη ζωή της ήταν το ότι έχασε τη μητέρα της σε πολύ μικρή ηλικία, με αποτέλεσμα να τη μεγαλώσει η αδελφή της, που ήταν κατά 18 χρόνια μεγαλύτερη. Η οικογένεια της Χριστοδούλας ζούσε στον Άγιο Μέμνομα.
Η Χριστοδούλα στη συνέχεια παντρεύτηκε με τον Αντώνη Ζέμπασιη από το Παραλίμνι, με τον οποίο απέκτησαν τρεις γιούς και μια κόρη. Για ένα μικρό διάστημα η οικογένεια ζούσε σε ενοικιαζόμενο σπίτι, αλλά στη συνέχεια αγόρασε έκταση γης στο Κάτω Βαρώσι, όπου δημιούργησε και κατοικία αλλά και ένα μεγάλο περιβόλι με πορτοκαλιές, που της εξασφάλισε οικονομική ευρωστία. Τα πάντα χάθηκαν, όποως και τα σπίτια των παιδιών της που είχαν προλάβει να κτίσουν στην Αμμόχωστο κατά την τουρκική εισβολή του 1974.
Μαρτυρία εκπαιδευτικού
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες στελέχους του Κοινοτικού Συμβουλίου Σωτήρας και του εκπαιδευτικού Παναγιώτη Σταύρου που υπηρέτησε στη Σωτήρα τα πρώτα χρόνια μετά το 1974, πρωτάκουσαν τα γεγονότα γύρω από την ιστορία της Χριστοδούλας, όπως αυτή συντηρήθηκε από στόμα σε στόμα, ανάμεσα στο τοπικό στοιχείο. Η ιστορία αυτή συνοδευόταν και με την πληροφορία ότι η γυναίκα τάφηκε σε κάποιο κοιμητήριο της πόλης ή επαρχίας Λεμεσού, όπου συνέχισε την πορεία της η οικογένειά της, μετά τη Σωτήρα. Ήταν μία από τις πλέον τραγικές ιστορίες που αφηγούνταν για τους πρόσφυγες στο χωριό τους οι κάτοικοι του χωριού.
Σύμβολο αγώνα για την πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου
Η πρόταση για καθιέρωση της πορείας Χριστοδούλας, σε ετήσια βάση, υιοθετήθηκε από τον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο το 1976 και τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς πραγματοποιήθηκε η πρώτη Πορεία. Ήταν μια πρόταση του γιατρού Δημήτρη Σουλιώτη για να ενισχύεται οικονομικά το Κέντρο. Ο ίδιος ιατρός, ήταν και αυτός που πρότεινε η Πορεία να πάρει το όνομα μιας ασθενούς του: της Χριστοδούλας. Η πορεία έχει καθιερωθεί από τον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο Κύπρου, ως μια ετήσια εκδήλωση κοινωνικής αλληλεγγύης και ηθικής συμπαράστασης στους καρκινοπαθείς και τις οικογένειές τους και αποτελεί την κύρια πηγή εσόδων του συνδέσμου. Ο θεσμός της Πορείας αποδίδει κάθε χρόνο τον απαιτούμενο σεβασμό, το ενδιαφέρον και την αγάπη σε όλους όσοι πάσχουν από καρκίνο και στο πρόσωπο της Χριστοδούλας βλέπει το σύμβολο αγώνα για την πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου.
Ο Αντικαρκινικός Σύνδεσμος Κύπρου, με το ουσιαστικό έργο του, το οποίο εκτιμάται από το κοινό, συμοαραστέκεται και συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια αυτή και ανταποκρίνεται με τη δέουσα στοργή και κατανόηση, γιατί ο καρκίνος είναι υπόθεση που αφορά όλους μας και χρειάζεται την από κοινού αντιμετώπιση. Τα έσοδα από την Πορεία, κάθε χρόνο, συμβάλλουν ουσιαστικά ώστε ο Αντικαρκινικός Σύνδεσμος Κύπρου να συνεχίσει να προσφέρει δωρεάν εξιδεικευμένες και αναβαθμισμένες υπηρεσίες προς τους κακρινοπαθείς και τις οικογένειές τους.
“Ένας λόγος παραπάνω για να φτιάξω εγώ το μνημείο”
Λίγα χρόνια πριν, ο Αντικαρκινικός Σύνδεσμος δέχθηκε με μεγάλη έκπληξη μια επιστολή. Μια επιστολή από τη μοναδική εγγονή που πήρε το όνομα της Χριστοδούλας. Την επιστολή συνόδευε μια σπάνια φωτογραφία στην οποία απεικονιζόταν το σύμβολο ελπίδας των καρκινοπαθών, η Χριστοδούλα. Με αφορμή την επιστολή αυτή, ο Δήμος Σωτήρας αποφάσισε την ανέγερση νέου μνημείου στο σημείο όπου άφησε την τελευταία της πνοή, το οποίο σε λίγους μήνες θα πάρει σάρκα και οστά.
Το μνημείο ανέλαβε ο γνωστός Κύπριος γλύπτης, Φίλιππος Γιαπάνης. Δεν θα μπορούσε να είναι άλλος στη θέση αυτή και τούτο διότι, πέραν από τις ικανότητές του ως καλλιτέχνης, -για τις οποίες ουκ ολίγες φορές μας έκανε περήφανους-, έχει ένα λόγο παραπάνω για να βγάλει εις πέρας το έργο που του ανατέθηκε.
Η Χριστοδούλα για τον κ. Γιαπάνη, όπως αναφέρει ο ίδιος στην ιστοσελίδα Reporter, δεν είναι απλά ένα ακόμη μνημείο, αλλά όπως μας ανέφερε, ως άνθρωπος είναι αυτή που μεγάλωσε τον πατέρα του όταν αυτός και τα αδέλφια του ορφάνεψαν. Το μνημείο είναι για αυτόν ένα μεγάλο ευχαριστώ, που δεν κατάφερε ποτέ να της πει, για όσα πρόσφερε στο πατέρα του και στην οικογένεια του, που ήταν γείτονες τότε στην Αμμόχωστο.
Πέρασαν πολλά χρόνια, έφηβος τότε ο κ. Γιαπάνης, δεν θυμάται καθαρά το πρόσωπο της Χριστοδούλας, παρά μόνο ότι ήταν περήφανος άνθρωπος και κανένας δεν είχε να πει κάτι κακό για την ίδια. Η δυσκολία που είχε να αντιμετωπίσει για να βρει περισσότερα στοιχεία για το πρόσωπό της, τον οδήγησαν σε έρευνα και σε ανθρώπους που την γνώριζαν καλά.
Εκεί ανακάλυψε λεπτομέρειες, όπως το γεγονός πως αν και καλοκαίρι, η Χριστοδούλα δεν φορούσε ποτέ σανδάλια ή παντόφλες, αλλά πάντα κλειστά παπούτσια, γιατί όπως του εξήγησαν κοντινά της πρόσωπα, το θεωρούσε υποτιμητικό. Ήταν περήφανος άνθρωπος η Χριστοδούλα. Αυτή ήταν μια μικρή λεπτομέρεια που βοήθησε την πορεία του έργου.
Το μνημείο θα είναι μια μεγάλη σιδηροκατασκευή, που θα απεικονίζει την Χριστοδούλα να περπατάει με μια βαλίτσα, άτσαλα φτιαγμένη, αφού τα μισά ρούχα θα κρέμονται έξω απ΄αυτήν. Άτσαλα, όπως βιάστηκα έφυγε από το σπίτι για να φτάσει, εξαθλιωμένη και εξαντλημένη από τον καρκίνο κάτω από την πορτοκαλιά, όπου άφησε την τελευταία της πνοή.
Famagusta.News (Με πληροφορίες από Φιλελεύθερο και Reporter)